Базарсада Гаржилович үмсын үйлэдбэри байгуулаад, аргын газар арендээр абажа, жэлэй дүрбэн сагта сүлөөгүй ажалладаг. 2016 ондо Забайкалиин хизаарай Экономическа хүгжэлтын министерствын эмхидхэдэг конкурсдо амжалта туйлажа, 500000 түхэригэй грант шүүһэн. Энэ мүнгѳѳр дулаасуулгын бүхы түхеэрэлтэ заһабарилагдана. Тэдэнэр «Россиин эрхим 100 эд» гэhэн конкурсдо 2014 онhоо хабаадана, жэл бүри дипломдо хүртэдэг, Россиин ба регионууд хоорондын мүрысөөнүүдтэ 2 дахин илажа, лауреадай нэрэ зэргэтэй болоо һэн. 2017 ондо баһал иимэ шан абаа юм. Эдэ шагналнууд эрхим ажалайнь үрэ дүн болоно. Зэмхын аршаанда хүн зон таһалгаряагүй ябажа амардаг, hайн арга абадаг. Энэ аршаан хотын, сууха бэлгын (мочеполовой), зүрхэнhудаhанай, амисхалай үбшэнгүүдтэ туhатай.

Гүнзэгы газар дороhоо бурьялан гарадаг Зэмхын аршаан 77 үбшэнһөө аргалха шэдитэй гэһэн урдын домог бии. Нютаг зоной хэлсэдэгээр, Зэмхын аршаан Хатан эжы эзэтэй, Эхын хадын оройдо хуһан модоной дэргэдэ зальбаржа, үргэл, мүргэл хэжэ, хадаг уяад, үхибүүнэй һүлдэ эридэг, хүүгэдэйнгээ жаргалтай ябахын тула наманшалдаг. Эхын хадын нүгөө талада Зэмхын обоо байдаг. Эндэ гэр бүлын ажана амгалан байхын тула Сагаан субарга баригдажа, рамнай үргэгдэһэн. Үшөө нэгэ байгаалиин хүшөө – «Эрмэг Шулуун» гэһэн үндэр, ута шулуун хана бии. Тэндэ Оорсогой обоо тахигдадаг. Тэдэ шулуунууд урдын баатарнуудай хэрэм байһан. Гайхамшагта Собоо ба Сундар ламанар Зэмхэ хадын оройдо гаража, аршаан арюудхалгын уншалга бүтээдэг байһан. Оорсог хадын оройһоо Алханын ба Хаан Уулын оройнууд харагдадаг гэхэ байна. Зэмхын аршаан тойроод нэлэнхы ой модон, үзэсхэлэн һайхан байгаали алим жэмэс, сэсэг набшаа дэлгэдэг.

Ушарбай нютагhаа гарбалтай ажалай ветеран Намжилма Бальжинимаева түрэл нютагайнгаа аршаанууд тухай иигэжэ хөөрэбэ: «Агын буряадууд анхан Шэбэшын аршаанда hэеы гэрээ табяад, олоороо hуудаг байhан. 1957 ондо Зугаалайн hургуули ошоходомни, үхибүүд тэhэрhэн булшархайгаа (туберкулёз лимфоузлов) бинтээр уяад ябадаг hэн. Би хорин табанайнгаа жэл дээрэ булшархайгаа ехээр обойгоод, айлда байжа, Шэбэшын аршаанда hуугаа hэм. Хажуугаарнь аршаан уудаг hэмди. Аршаанай хажууда колхозой hаалиин фермэ байгаа. Арга хэхэдээ, гүсэ соо бүлеэн аршаан юулээд, тэрэнээ тон тэрээхэн обойhон шарха дээрээ гоожуулан, үдэрэй хэдэн дахин сохюулдаг байгааб. Булшархайн тэhэрхэдэ, хүн зобохо даа. Би тэндэ эдэгэжэ, һайн арга абаһан байнаб. Шэбэшын аршаан уушханай ханяадан, хамшаг гэхэ мэтэ үбшэнгүүдые аргалдаг.
Зарим нэгэн үбшэн хүнүүдэй дунда байхагүйн тула майханаа Зэмхын аршаан дээрэ барижа табяад, зүүн тээшээ ябагаар хада дабаад, Шэбэшын аршаан ошожо залаад ерэдэг hэн. Тэрэ аршаан нэгэ газарhаа гаража байдаггүй, жэл бүри зөөжэ байха. Yбэлэй сагта аршаанай мүльhэ гэртээ асаржа хайлуулаад уудаг hэн. Урдань эршэтэй, Шэбэшын хүйтэн аршаанда зон олоороо һуудаг байһан. Мүнөө эм домой, элдэб аргын элбэг сагта энэ аршаанда хүнүүдэй амархань үсөөрөө, олонхинь гэртээ залажа уудаг.

Хүн зон үни холо сагhаа Зэмхын аршаан ерэжэ, боошходо ородог, аршаанһаа хүртэдэг байhан. Бүhэтэй хүнэй шээhэеэ хаагдахада, энэ аршаан туhатай. Сабаараа һалхи абаһан, хээлитэй боложо ядадаг эхэнэрнүүд зунай сагта Зэмхын аршаанда гурбан жэл удаа дараалан hуухадаа, нарайлха аргатай болодог гэһэн ажаглалта бии. Цыбжит эжымни намайе хоёр жэл удаа дараалан аршаанда hуулгажа, бүлеэн ваннада оруулаа. Аршуулаа аршаан соо хэжэ норгоод, дала мүрэ дээгүүрээ хэдэрдэг hэн. Тиихэдэнь остеохондроз үбшэндэ һайн байгаа ха. Аршаанай газарта байһан Мэдэгма абгай баряашада барюулдаг байгааб. Би тэрэл аршаанда ябажа, үриие түрэхэ аргатай болоhонби. Тиигэжэ хоёр хүбүүдые хойно хойноһоонь, 46 ба 47 наhатайдаа түрөө һэнби. Шара тоhон хур болохо бүреэ дом аргатай болодог гэжэ хэлсэдэг. Хотын үбшэнтэй хүн үлэн бэедээ хүртэдэг. Шэбэшэ, Зэмхэhээ баруун хойшо Ганзуурин гэжэ нуур ба хотын үбшэ аргалдаг олиггүй hайн Ара Мирай аршаан бии. Бурятская станциhаа тээ саашаа ябахада, холо бэшэ буряад ород хоёрой анха түрүүн уулзаhан Мир гэжэ хада байха. «Мир» гэхэдээ, эб найрамдал гэнэ. Тиихэдээ энэ хада буряад ородуудай хани барисаанай һүлдэ тэмдэг болоно. «Ученик» поезддо hуугаад, Бурятская станцида буугаад, аршаан залахаяа ерэдэг байhан. Зэмхэ гэжэ ямар удхатай үгэ байгаа гээшэб гэжэ ходо hонирходогби. Захаамин нютагта зымхэ гэжэ нэрэтэй сэсэг ургадаг. Ямар дүрсэтэй сэсэг байгаа гээшэб? Манай нютагта тиимэ сэсэг ургадаг байжа болоо.

Аршаанда эмшэнэй зүбшөөлгүйгөөр ородоггүй. Тиихэдээ бэеэ дадхаажа, халуун бэшэ, бүлеэн аршаанда ойр зуура орожо эхилдэг. Хүн ванна болгоомжотойгоор абадаг. Ехэдүүлээ һаа, диилдэжэ болохо. Арга абахын тула зальбарха, шүтэхэ хэрэгтэй».

Тобшолол хэхэдэ, Ага нютаг эрдэни зэндэмэни мэтэ арюун аршаан булагуудтай. Хүн зон хариин холо газар ошонгүй, нютагайнгаа аршаанда һуужа, бэеэ аргалха аргатай байна ха юм.

You have no rights to post comments