Мүнөө сагта оюутад болон залуушуул эрхитэй ябадаг болоо. Урдань үндэр наһатай үбгэд хүгшэд лэ эрхи татажа, маани уншадаг байгаа ха юм. Эрхи гээшэмнай юунэй түлөө, ямар гуримаар татагдадаг юм, эрхидэ үлхөөтэй байдаг толгой, бөөрэ, тоолуур гэдэгүүд ямар удхатайб гэхэ мэтэ асуудалнуудта харюу үгэхэ зорилготойбди.
Эрхи.
Эрхи – хүн бүхэнэй тарни уншахадаа хэрэглэдэг, ооһорто үлхөөтэй монсогор модон, шүрэ, яһан, зандан модон гэхэ мэтэ юумээр бүтээгдэһэн тоолуур. Бурханда һүзэглэжэ, маани уншаһанаа тоолодог, утаһанда үлхөөтэй бишыхан монсогор модохонууд. Буряад зон эрхиеэ ехэ гоёодог байна. Зандан эрхи һайн шанартай гэжэ тоологдодог.
Буддын шажанда эрхи зуун найман тоотой монсогорхонуудһаа бүридэнэ. Зуун найман тоо нангин гэжэ тоологдоно. Эрхидэ бөөрэ ба тоолуур гэһэн хубинууд бии. Тоодо ородоггүй эрхиин толгой гээд байха.
Эрхиин толгой гэжэ үлхэгдэһэн эрхиин ооһорой хоёр үзүүрые гулдируулжа гаргаһан, эрхиһээ хэмжүүрээрээ томо монсогор шүрэ юм. Эрхиин толгой гоёжо, хэдэн янзаар хэдэг һэн: томо хубаар хажуу таладань нүхэ гаргаад, эрхиин ооһорой үзүүрнүүдые хажуу тээшэнь гаргажа, дээрэһээнь хэдэн үнгын шулуу үлхэжэ, сасаг хэдэг байгаа. Мүн томо улаан шүрэшье хэдэг. Эрхиеэ зүүхэдээ, толгойгоорнь уруунь байлгаха ёһогүй. Маани уншахадаа, эрхиингээ толгойень алхажа татадаггүй, толгойдонь хүрөөд, һөөргөө эрьеэд уншагдадаг гуримтай.
Бөөрэ гээшэ эрхи үлхэхэдөө, адли зайда гурбан газар (хорин долоон эрхиин дараа бүхэндэ нэгэ бөөрэ) үлхэлсэһэн шүрэ гү, али ондоо эрдэниин шулуун. Эрхиин бөөрэнүүдые хоёр хажууһаань мүнгэн сахаригуудаар хабшажа мүн лэ гоёдог юм.
Тоолуур (хаалта) - эрхиин үлхөөдэ бүхэлэгдэһэн, уншагдаһан тарни тоолохо, утаһанда үлхэһэн арбан яһаханууд болон утаһан бүтүүнүүд. Юрэнхыдөө, тоолуур гурбан янза байдаг ёһотой: зуунай, мянганай, зуу мянганай. Зуунай тоолуур бэеэ даанги богонихон үлхөөтэй арбан сахариг байдаг. Эрхиеэ татажа, арбан тоолуурайнгаа захадаа хүрэхэдэнь, мянган маани уншагдаба гээд удаадахи тоолуур татагдана. Мянганай тоолуур олонхидоо эршэлээтэй ооһор байдаг. Эршыень һуладхаад, мянган маани хүсөөхэ бүреэ нэгэ эрхи ахижа ябуулдаг. Иигэһээр эрхиингээ нүгөө тала үнөөхи толгойдоо шахахадань, зуу мянган маани уншагдаба гээд, удаадахи тоолуур ябуулдаг. Зуу мянганай тоолуур удаан боложо хэрэглэгдэдэг хадань бэлээр хүдэлхэгүй сахариг байдаг. Зуу мянган маани уншаха бүреэ нэгэ эрхи ахижа, энэ сахаригаа заалаад алхуулаад, һөөргэнь жэмылгэдэг. Энэ тоолуурай бүхы эрхинүүдые юрөөлжэ хүсэхэдэнь, арбан сая маани уншагдаба гээшэ.
Дулды - үлхөөтэй эрхиин дундуурнь һаадгүй ходорон гарахаар хэмжүүрэй эрхидэ үлхэлсэһэн түхэреэн мүнгэн сахариг. Эрхиеэ татахада, дулды абяа гаража байха ёһотой юм.
Эрхи татаха, уншаһан маанияа тоолохо гээшэ баһал онсо гуримтай юм. Тоолуур бүхэн зуун найман бүхэндэ ябабашье, зуу гээд тоологдодог ёһотой. Эрхи заабол нара зүб эрьюулхэ хэрэгтэй. Тиихэдээ долёоборой үзүүрһээ эрхыгээрээ эмирэгдээд, доошоо заабол нара зүб эрьелдэһээр бууха ёһотой. Эрхы долёобор хоёройнгоо үзүүрхэнээр эрхиеэ татаа һаа, зүб гэжэ бодомоор. Маани уншажа, буян хэһэнэй һүүлээр эрхиеэ эбхээд, толгойень оройдонь тобойлгоод, хоёр альган дээрээ хүндэтэйгөөр үргэжэ һүгэдэдэг, бурханһаа адис абадаг, хэлэхэ үгэеэ хэлэдэг ёһотой. Иигэхэдээ хэһэн буян, гуйһан гуйлта зорилгоёо хүсэхэ болоно.
Дэлгэрэнгыгээр 43-дахи дугаарта.
