Ажал хэрэгтээ, ажабайдалдаа урагшатай, һайн ябахын тула хии мори хиидхэдэг гээшэбди. Тэрэнэй удхыень богонихоноор тайлбарилая.
Хии морин
Түбэд «Лүн-да» гэһэн үгын «Лүн» гээшэнь - хии, «да» гээшэнь морин гээд оршуулагдадаг. Хии гээшэ хүнэй амидаралай элшэ хүсэн юм. Морин хадаа хүнэй элшэ хүсэн (энергия) болоно, түргэн гүйдэлынь урагшаа дабшалта тэмдэглэнэ.
Хии мориной тэг дунда эрдэни зэндэмэнеэр шэмэглэгд эһэн , урагшаа тэгүүлһэн хүлэг морин, дүрбэн таладань юртэмсын дүрбэн махабад зураатай байдаг: доронь - арсалан, барас, дээрэнь - Гарууди шубуун ба луу. Тус зураг «Гарууди шубуун шэнгеэр ниидэжэ, луу мэтээр дэгдэжэ, барас шэнги хүсэтэй, арсалан шэнги хурдан ажаһууха болтогой» гэһэн бурханай тарни болоно. Арсалан хадаа шорой тэмдэглэнэ, барас - хии, луу - уһа, Гарууди шубуун - гал. Хии морин дээрэ хүнэй нэрэ бэшээтэй байхадаа, тон һайн юм. Харин хии мори юундэ заабол хиидхэдэг бэ гэхэдэ, хии морин дээрэхи бурханай тарни таһалгаряагүй уншагдана гэһэн удхатай бшуу.
Хии мори ганса Сагаалганай үедэ хиидхэдэггүй. Ажалдаа дарагдажа, үбшэндэ дайрагдахадаа, хии мориёо һэргээдэг шуу. Дасанда «Хии мориной сан» гэһэн ном уншуулдаг. Тус номой хүсөөр хүндэ хүшэр байдал арюудхагдадаг юм. Арсалан, барас, Гарууди, луу дүрбэнэй нүхэсэлэй ашаар хии морин хүниие үдэр һүнигүй дайсанһаа абардаг, хүн зон амгалан жаргалтай байдалтай болодог шуу.
«Хии морин табан үнгын байдаг, өөрын заһалтай юм. СССР-эй үедэ хии мори улаан бүд дээрэ хэблэдэг байһан. Улаан үнгэтэй байхадань, засаг захиргаан анхаралаа ехээр табидаггүй байһан. Хии морин дээрэ нэгэ, хоёр, гурбаншье хүнэй нэрэ бэшэхэдэ болохо, даажа ядахагүй. Харин заабол дасанда хэлүүлһэн зүг руугаа хиидхэхэ хэрэгтэй», - гэжэ Забайкалиин хизаараар дид хамба лама Цырен Дондукбаев хэлэнэ.
Дэлгэрэнгыгээр 43-дахи дугаарта.
