Нангин хоол
Yни урдын сагhаа Энэдхэгтэ, Түбэдтэ, Монголдо, Буряад орондо г.м. үнеэнэй hүн нангин хоол гээд шүтэгдэдэгынь гүнзэгы удха шанартай. Тус ундан хүнэй бэе махабадhаа гадна гүн ухаанай, зүрхэ сэдьхэлэй ба нарин мэдэрэлэй оршондо хүсэтэй нүлѳѳ үзүүлдэг.

Эхын hүмбэй хүн бүхэндэ эгээл эрхим ба ёhото эди шэдитэ хоол гээшэ. Үнеэнэй hүѳѳр тэнжэhэн үншэн үхи-бүүд мүн лэ алишье талаар дутуугүй хоол абадаг гэжэ нангин номууд соо хэлэгдэдэг.

Хүнэйшье, амитанайшье бэе соо бии болоhон hүн түрэhэн үриеэ тэнжээхын тулада бии болодог hэн тулада эгээл энэрхы ба нангин элшэтэй ундан юм. Харые сагааруулха, бузарые арюудхаха, хамаг мууhаа аршалха асари ехэ хүсэтэй Эхын һүн!

Манай элинсэгүүдэй заншалаар, эхынгээ hү удаахан хүхэhэн үхибүүн эжытэеэ тусхай энэрхы бүхэ холбоотой болодог.
Yнеэн hара наранай элшэ гэрэл шэнгээhэн сэсэгтэ нугаараа бэлшэжэ, хүнүүдые тэнжээхэ зорилготой hүеэ суглуулдаг. Тиигээд үдэшэниинь мѳѳрэн яаража гэртээ бусаад, hаалгаха үедѳѳ үнеэнэй сэдь-хэлынь урмашадаг, дэлэнгынь баярладаг гэhэн үгэтэй. «һаадаг үнеэгээ ехээр хараал шэрээл табижа байгаад, сохихо наншахань, илангаяа толгой руунь, шабхадахада ехэ нүгэлтэй», - гэжэ хэлэгдэдэг.

Мүн лэ hүѳѳрынь хоолложо байhан үнеэгээ ехээр доромжолжо сохидог айл алишье талаар ѳѳдэлдэггүй гэжэ урдын hургаалнууд соо хэлэгдэдэг. Yнеэнэй гомдол hүндэнь шэнгэжэ бузарладаг. Эзэдынь тии-мэ шанарай hү уухаhаа гадна үдэр бүри сахюусад бурхадтаа үргэдэг ба далга абадаг ха юм. Тиимэhээ үнеэгээ энхэрэн эрхэлүүлжэ байбал, буянтай хэшэгтэй.

Урдань Сибириин зарим арадуудай hаадаг үнеэдээ хүнүүд мэтээр хүдѳѳлүүл-дэг байhан тушаа урдын хүүрнүүдэй малталганууд гэршэлдэг.

Хуурай һүн – хооһон эдеэн
Мүнѳѳнэй нарай үхибүүдэй аптекын хуурай хоол бүридэлэй зүйлэй талаар эхын hүнhѳѳ дутуугүй сэнтэйшье hаа, нарин мэдэрэлэй талаар огто хооhон, үхибүүнэй элшэтэ hүнэhэн бэедэ ямаршье нүлѳѳгүй гэжэ онсо тэмдэглэгдэнэ. Үхибүүн саашадаа хүйтэн абари зантай, хэшэггүй хуби заяатай хүн боложо магадгүй.

Ямар нэгэн шалтагаанаар ганса аптекын хуурай хоолоор тэнжэхэ баатай нялха үхибүүдтэ үдэр бүри заабол үнеэнэй hү багаханаар балгуулдаг байхань маша шухала. Тиихэдэ амиды hүнэй – нангин эдеэнэй энерги шэнгэжэ, алишье талаар hайн нүлѳѳ үзүүлхэ.

Мүнѳѳ олон залуу эжынэр үхибүүдээ дан эртэ хүхэнhѳѳ гаргажа, аптекын эдеэндэ оруулдаг болоhон. Тэрэниие манай элинсэгүүдэй hургаалнууд ба арадай заншалта эмшэд огто буруушаана.

Субад эрдэни һүн
һүн - hарын элшэтэй зүйл. Субад эрдэни (жемчуг) мүн лэ hарын шулуун. Хэрбэеэ субад шулуу hүн соо бусалгабал, тэрэ дун сагаан үнгэтэй болоод, миралзатаhан hарын гэрэлээр толордог.

Тиимэhээ hү үдэшын ба hүниин сагта ууха хэрэгтэй. Yдэртѳѳ ууhан hүн хүнэй бэе соо болбосордоггүй. Энэ ушараар, мүнѳѳнэй эрдэмтэд үнеэнэй hүнэй хүнэй бэедэ абтасагүй, дам саашаа, хоротой нүлѳѳтэй тушаа үргэлжэ бэшэдэг. Тэдэнэр зүүн зүгэй эмнэлгын ёhоор hүни ууhан үхэрэй hүнэй болбосорхые шэнжэлбэл, ехэ гайхамшагта нээлтэнүүдые хэхэ hэн гэжэ тоосоогүй.

Тиигээд үхэрэй hү үлүү ехээр ууха хэрэггүй. Хэрбэеэ үдэшэниинь нэгэ аяга (200 грамм) hү уугаад хоноод, үглѳѳгүүр хэлэн дээрэ сагаан тунадаhан үлѳѳд байбал, ууhан hүн үлүү ехэдэнэ гэhэн тэмдэг. Тиимэhээ хахад аяга уугаад, үглѳѳдэрынь хэлэеэ шалгаха хэрэгтэй.

Yнэн дээрээ, хүнэй ухаан сэдьхэлдэ, элшэтэ бэедэ hарын амарлингы энерги шэнгээжэ, хүсэ шадал нэмээхын тулада тон бага – нэгэ хэды балга hүн хэрэгтэй гэдэг.

Мүн лэ hүн хүниие энэрхы сэдьхэлээр дүүргэжэ, ухаан бодолыень хурсадхадаг. Хорото муу сэдьхэлтэй хүнүүд hүндэ дурагүй байдаг гэжэ тэмдэгтэй.

Yхэрэй hүн хүнэй бэе махабад сооhоо хорото зүйлнүүдые, радиаци г.м. гаргадаг. СССР гүрэндэ хорото үйлэдбэриин хүдэлмэрилэгшэдтэ үдэр бүри hү уулгадаг байhан ха юм.

һая түрэhэн эхэнэрэй hүнэй бүридэлынь хүбүүнэй гү, али басаганай гараhанhаа дулдыдажа, хоорондоо илгардаг гэжэ эрдэмтэд элирүүлээ. Хүбүүнэй гарабал, hүниинь ехэ тоhолиг ба белогоор баян, харин басаганай гараа hаа - кальцяар баян байдаг ха.

Yшѳѳ үгытэй тулюур байдалтай түрэhэн эхэнэрэй hүн тоhолиг, харин эд зѳѳреэр ба эдеэ хоолоор ядамаргүй эхэнэрэй hүн энерги ехэтэй байдаг гэжэ эрдэмтэдэй шэнжэлэлгэнүүд харуулhан байна.

Алтан шара тоһон
Шара тоhон Наран Найжын асари ехэ элшэ хүсэтэй, бүхы Юртэмсэдэ эгээл туhатай хоол гэжэ тоологдодог. Урдын Түбэдэй заншалаар, шара тоhон (гхи) бүhэтэй хүнэй гол эдеэн болодог юм. Yдэр бүри hайн шанарай шара тоhо эдидэг гэрэй эзэнтэй бүлэ хододоо буянтай, хэшэгтэй hалбардаг. Юундэб гэхэдэ, шара тоhон бүhэтэй хүниие алишье талаар хүсэ шадалтай, ажалша бүхэриг, ябуулгатай болгохын хажуугаар абари зангыень hайн тээшэнь хубилгадаг гээд шүтэгдэдэг заншалтай.

Yшѳѳ ухаа hонор болгожо, hанаа сэдьхэл арюудхадаг.
Шара тоhотой зулын бадарhан гэрэл оршон тойронхиие хамаг бузар буртагhаа, муу муухайhаа арилгадаг.
• Шара тоhо үргэлжэ эдидэг эхэнэрнүүдшье, бүhэтэйшүүлшье бүгэдэ hальхай ябадалhаа, архи тамхинhаа арсадаг, муу хүнүүдтэй харилсахаяа болидог гэжэ онсо тэмдэглэгдэнэ.

• Мүн лэ hэшхэлтэй, үнэн сэхэ, тэсэбэритэй боложо, ехэнхи ушарнуудта зониие ударидагшаар hунгагдадаг, үндэр тушаалнуудта томилогдодог.

Урдын нангин номууд соо «Шара тоhон, үхэр ба газар дэлхэй – ёhото баялиг» гэжэ хэлэгдэдэг. Түбэдүүд буян хэшэг, баялиг татахын тулада иимэ бүтээл үйлэдэдэг заншалтай: гэр байрынгаа сэхэ баруун талада - үхэрэй гү, али гэбэл, бухын дүрсэ, зүүн талада – тогтомол хээтэй шулуу, хойто талада – таряанай эшэнүүдые, урда талада мүнгэнэй сэсэг табяад байдаг. Yхэрэй дүрсэ элбэг дэлбэг сагаан эдеэ hүлдэлхэhѳѳ гадна hанаhан, зориhон хүсэлнүүдые бэелүүлдэг гэhэн удхатай.

Швейцариин һүлдэ тэмдэг - үхэр
Швейцари гүрэн урдын сагhаа «таряашадай ба үхэрнүүдэй орон» гээд нэрлэгдэдэг түүхэтэй. Yхэрнүүд тус гүрэнэй түүхын, үндэhэн соёлойнь, ёhо заншалнуудайнь эхи табиhан hүлдэ тэмдэгынь ба омогорхолынь болодог. Бүхы дэлхэйгээр суурхадаг швейцариин сыр эндэ Альпын хадануудай боориин үзэсхэлэнтэ талмайнуудаар бэлшэhэн үнеэдэй hүѳѳр үйлэдбэрилэгдэдэг гэжэ мэдээжэ.

Yбэлэй дүүрэ-хэдэ, Альпын орьёлнууд руу малаа туужа абаашадаг үедэ ёhото «үхэрнүүдэй hайндэр» тэмдэглэгдэдэг. Yнгын гоё гүрлѳѳ сэсэгүүдээр, хонхонуудаар шэмэглэгдэhэн үнеэд хүндэтэй жагсаалаар hуурингууд соогуур ябажа ошодог заншалтай. Швейцариин ажаhуугшадай олон гэрнүүдтэ сэсэгүүдээр шэмэглэгдэhэн үнеэдэйнь фото-дүрэнүүд үл-гѳѳтэй байдаг.

Мүн лэ тус гүрэндэ үнеэдэй хоорондохи тулалдаанууд үнгэргэгдэдэг юм. «Эрингскэ» гэhэн үүлтэрэй hүбэлгэн үнеэд тулалдажа, «хүсэеэ үзэлсэдэг» гуримтай. Дүхэригэй дунда туулгажа ороhон хоёр үнеэд хоорондоо түлхисэлдэжэ ба аалиханаар мүргэлдэжэ байгаад, бэе бэеэ диилэжэ, дүхэригhѳѳ гаргахын тула тэмсэдэг. Түгэсхэлдэнь бүгэдые диилэжэ гараhан үнеэн «һүрэгэй Хатан» гэhэн хүндэтэй нэрэ зэргэдэ хүртэжэ, тусхай шангаар шагнагдадаг.
Yхэрэй эбэр – Швейцариин үндэhэн хүгжэмэй зэмсэг. Тэрээн дээрэ урдын сагhаа үхэр адуулагшад наадажа, «Yнеэнэй дуун» гэжэ дуу гүйсэдхэдэг байhан түүхэтэй.

Тус дуу Бетховен, Берлиоз, Россини гэhэн суута хүгжэм зохёогшод найруулганууд соогоо хэрэглэдэг байhан ха.

һү уудаггүй арадууд
Хитад, Вьетнам, Япон, Камбоджи болон Номгон Далайн олтирогуудай Бага Азиин, бүхы Африкын гүрэнүүдэй ажаhуугшад ба Америкын индейцүүд hү огто уудаггүй, hүнэй эдеэндэ дурагүй. Ушарынь гэхэдэ, тус гүрэнүүдтэ анхан сагhаа гэрэй мал үдхэдэггүй һэн тулань тэндэхи арадуудай бэе соо hүнэй буйлуулгада хэрэгтэй лактоза гэжэ зүйл үгы гэжэ элирүүлэгдэhэн. Тиимэhээ тэдэнэр hү, зѳѳхэй, тоhо г.м. эдидэггүй заншалтай.

You have no rights to post comments