БАЛШАР НАһАНДАА
Гармажаб хүбүүнэй 1932 оной мартын 8-ай үдэр Зугаалай нютагта мүндэлхэдэ, аянай шубууд ганганалдажа, саhан хайлажа, аргалай аргуун хангалаар уняартаhан талаар адууhа мал бэлшэжэ, байгаали нойрhоо hэрин угтажа байhан юм.
Хүбүүхэнэй таба hаратайда гэртэхиниинь хүүгэдгүй түрэл болохо айлда үри болгожо үгэhэн гэдэг. Багаhаа элүүр энхэ бэетэй, hүбэлгэн хурса ухаатай Гармажаб хүбүүн Янжима дүү басагантаяа суг хамта гэртэхиндээ хамhалсажа, ажалша бүхэриг абаритайгаар хүмүүжүүлэгдэhэн. Баруун Шэбьеэ, Жэбхээhэн үнсэ гэhэн газарнуудаар нүүжэ, Шэбьеэ голдо зундаа тамаржа үндыһэн намтартай. 1930 гаран онуудай хүлгөөтэй, шууяатай сэмүүн сагта бага наhаниинь үнгэрhэн. Саашадаа үхибүүн эдир хаhадаа дайнай ба дайнай удаадахи үлэнхэ хатуу жэлнүүдые гаталhан эхэ эсэгэнэрэймнай нэгэн ха юм даа. 1940 ондо Гармажаб Зугаалай нютагайнгаа 7 жэлэй hургуулида эрдэм мэдэсын «хатуу шулуу мэрэхэеэ» ороhон. Yдэр бүри ябагаар гэртэхинэйнгээ буусаhаа hургуули хүрэтэр 7 модоной зай гаталха баатай hэн.
Эсэгын дайнай эхилхэдэ, 9 наhатай Гармажаб бусад үетэнтэеэ хамта бүдүүн зонтой зэргэ хамтын ажахыда ажаллаhан: түлеэ бэлдэхэ, хоолос түүхэ, анзаhаар газар хахалха, сар тууха, үбhэ сабшаха, hүрилхэ г.м. хүндэ хүшэр ажалнууд барагдахагүй. Эдир залуу наhандаа «аарсанай гашууе амсажа, арhанай хатууе эдлэжэ», шүрдэгэрхэн мүрэ дээрээ байдалай хүшэрые даажа, агууехэ Илалта дүтэлүүлэлсэhэн дайнай үхибүүдэй нэгэн лэ даа!
"ТҮМЭР МОРИН" НҮХЭРТЭЙ
Дайнай hүүлээр Гармажаб Зугаалайнгаа hургуулиин 7 анги дүүргээд, 1948 ондо «Соёл» хамтын ажахынгаа гэшүүн боложо ороhон. Тэрэ үедэ манай нютагуудаар түрүүшын «түмэр морид» - тракторнууд бии боложо, хүдөөгэй ажахыда ёhото хубисхал эхилhэн түүхэтэй. 1949-1950 онуудта Могойтодо трактористын тусхай курсда hураа. Урдань харагдаа үзэгдөөгүй оньhон техникэдэ hууhан залуу хүбүүн хэмгүй ехэ баяртай hааб даа. Саашадаа ДТ-54 түхэлэй үшөө хүсэтэй трактор бии болоhон. Комсомолой гэшүүн Гармажаб Дондокович, Бальжинима Галсанов, Хандама Анандаева, Хандама Санжаева, Амгалан Цыренов гэгшэд тэрэ үеын суута трактористнуудтай хамта шэнэ таряалангуудай талмайнуудые бодхоолсоhон габьяатай.
СЭРЭГЭЙ БЭШЭЭШЭ
Зугаалайн зүблэлэй «Соёл» хүдөөгэй артель 1952 ондо хүршэ Хара-Шэбэр нютагай Кировэй нэрэмжэтэ ажахытай ниилэhэн байна. Түрүүлэгшэнь - залуу ба абьяас түгэлдэр Бальжинима Мажиев.
1952-1956 онуудта Гармажаб Эрдынеев Улаан армида алба гараа. Түрүүшээр Алас Дурнын Советская Гаваньда сэрэгэй барилгын частьда эрэ хүнэй уялга дүүргэжэ эхилээд, 1953 онhоо хүршэ Монголой Чойрин станциин дэргэдэхи совет сэрэгэй бүридэлдэ албаяа үргэлжэлүүлhэн намтартай. Сэбэрээр, каллиграфическа маягаар бэшэдэг ба һайн эрдэм мэдэсэтэй залуу сэрэгшэ штабай бэшээшын тушаалда ябаа. Тэрэ частиин сэрэгшэд Монголой ниислэл хото Улаан-Баатар ба Хитадай Замай Үүдэн гэhэн хотонуудай хоорондохи харгын барилгада хабаададаг байhан ушартай.
Албанhаа бусаад, түрэл нютагтаа жолоошоноор, трактористаар, комбайнераар, hүнэй үйлэдбэриин фермэдэ бригадираар хүдэлhэн.
"ДОНДОК ХҮНДЫ" АБЫНГАА БУУСАДА
Эрдэниин Дондок эсэгынгээ 1958 ондо наhа барахада, Гармажаб гүүртыень даажа абаад, үхэршэн болоhон намтартай. Байрлаhан буусань эсэгынь нэрээр «Дондок хүнды» гээд мүнөөшье нэрлэгдэдэг. Тэрэ абынгаа нангин гуламтын буусада наhанайнгаа нүхэрые асарhан юм. Хуби заяагаа ниилүүлhэн Баясхаланай Пагма инаг гансань тэрэ үеын Догой нютагай суутай бэрхэ hаалишан байгаа. Ажалша бүхэриг, алишье талаар уран, алтан гартай гэлсүүлдэг Пагма басаган үшөө хүхюутэй абари зантай ба ирагуу hайхан хоолойгоороо шалгардаг hэн ха.
Гармажаб ба Пагма Эрдынеевтэнэй бүлэ 30 гаран жэлэй туршада – 1959-1990 онуудта - эбэртэ бодо мал үдхэлгын хэрэг эрхилhэн. Олон тоото бэрхэшээлнүүдые дабажа, ёhото ажалай баатаршалга харуулhан гэжэ эли. Хара-Шэбэр нютагайнгаа, бүхы Агын тойрогой урдаа хараха малшадай тоодо хүдэлhэн габьяатай. Хэдэн үүлтэрэй эбэртэ бодо мал манай тойрогто үдхэлгын хэрэгтэ ехэ хубитаяа оруулhан юм. Симментал болон холо хариhаа асарагдаhан үнэ сэнтэй үхэрнүүдые тэжээн үдхэлгын харюусалга ехэтэй хэрэг Эрдынеевтэнэй бүлэдэ даалгагдадаг байна.
Агын тойрогой түрүү үхэршэн Гармажаб Эрдынеев ба Монголой Хэнтэйн аймагай суутай малшан Доржо Палам хоёрой дунда 1986 ондо мүрысөөн үнгэргэгдэhэн байна. Дүнгүүдээрнь Монголой газарта уулзалга болоһон түүхэтэй.
Гармажаб Эрдынеевэй нэрэ Хүндэлэлэй самбарhаа буудаггүй, «Коммунис ажалай ударник», «РСФСР-эй социалис мүрысөөнэй илагша», «Эгээл эрхим мэргэжэлтэн» г.м. олон тоото ажалай хүндэлэлэй тэмдэгүүдээр нэгэтэ бэшэ шагнагдаhан.
Гол хүдэлмэриин хажуугаар Эрдынеевтэнэй бүлэ ниитын ажаябуулгануудта эдэбхитэйгээр хабаададаг байhан. Гармажаб Дондокович дүрбэ дахин нютагайнгаа зүблэлэй hунгамал ябаhан.
