АБА ЭЖЫН ОМОГОРХОЛ
Батор Дугарцыренов Агын аймагай Һүдэнтэ нютагта Раднажаб ба Хандама Дугарцыреновтэнэй гэр бүлэ-дэ 1989 оной сентябриин 27-до түрэһэн намтартай. Аба эжынь нютагтаа хүндэтэй ажалша бүлэ юм. Эжынь олон жэлдэ нютагайнгаа эхин шатын һургуулида хэдэн үе эдир үетэниие үзэг бэшэгтэ һургаһан. Батор дүрбэн хүүгэдэй одхон, дээрээ гурбан эгэшэтэй. Тиимэһээ хүбүүн үри аба эжыдээ туһатай, багаһаа ажал хүдэлмэридэ бэрхээр үндыһэн байна. Һургуулиин шаби ябахаһаа, тамирта дуратай. Волейбол, футбол наадажа, аймагай, тойрогой хэмжээнэй мүрысөөнүүдтэ хабаадаһан. Гүйхэ, харайхадаашье шуран шамбай. Дүтын зайда Баторые хүсэжэрхихэ хүбүүд үетэнэйнь дунда хомор лэ байгаа. Урилдаагаар шүүһэн мүрысөөнүүдынь олон юм. Энээн тушаа тэрэ үедэ абаһан грамотанууд гэршэлхэ бэзэ. Эжынь хүбүүгээ эрдэм бэлигтэ һургажа, багаһаа ном үзэлгэдэ анхаралыень хандуулаа. Ород ба буряад хэлээр найруулга, диктант алдуугүйгөөр бэшэжэрхихэ даа. Батор ахалагша ангиин һурагша болоходоо, тоо бодолгын, информатикын хэшээлнүүдые гүнзэгыгөөр шудалжа, ерээдүйдэ энэл һалбаряар мэргэжэлтэн болохоёо эрмэлзээ бшуу. Дунда һургуулияа амжалтатайгаар дүүргээд, Томскын гүрэнэй архитектурна-барилгын университедтэ оюутан боложо ороо бэлэй. Табан жэл һураад, барилгашан боложо гараад, Агаяа бусажа, шэлэһэн мэргэжэлээрээ ажаллаа. Удангүй сэрэгэй албанда татагдажа, эрэ хүнэй уялгата алба гараһан байна. Улаан-Үдэ хото шадар оршодог агаарай-десантна сэрэгэй 11-дэхи десантна штурмовой бригадада алба хаагаа. Тэрэ часть руу юрын сэрэгшэдые абадаггүй, тамирай һайн бэлэдхэлтэй, шуран, хурдан, шадалтай хүбүүд шэлэн абтадаг юм. Сэрэгэй алба хаахадаа, самолёдһоо парашюдаар оло дахин һүрэһэн габьяатай. «Түрүүн һүрөөтэй, аймшагтай байгаа. Огторгойһоо юуншье харагдахагүй», - гэжэ тэрэ хөөрэнэ. Хүрзэ, хутага ба бусад зэмсэгүүдээр мэргэнээр шэдэжэ һураа. Сэрэгһээ табигдаад, Агаяа ерэжэ, «Аэлита» гэһэн интернедэй хэлхеэ холбоо байшангууд руу оруулдаг үмсын эмхидэ ажаллаа. Жэлһээ үлүүхэн хүдэлжэ байтараа, Агын полициин таһагта залуу хүбүүдые албанда абана гэжэ дуулаад, тиишээ хандаһан байна. Шалгалта, эмнэлгын комисси эрхимээр гаража, полицида ажалда ороһон юм. Хуули хазагайруулһан, гэмтын хэрэг гаргаһан эрхэтэдые саг зуура байлгадаг (ИВС) албанда хүдэлѳѳ. Тэндэ богони болзор соо ажаллахадаа, өөрыгөө тон һайнаар харуулжа, хүтэлбэриин зүгһөө магтаалда хүртэдэг болоо бшуу. Тиигэжэ полициин албанай хүтэлбэриин зүгһөө дэмжэлтэ абажа, Дулдаргын аймагай таһаг руу участковоор алба хэхэеэ эльгээгдэһэн байна. Дулдарга ерэхэдээ, аймагай урда хажуугай Шандали, Тугшан нютагуудай полициин участково уполномоченноор томилогдоо. Тиигэжэ 2016 оной март һараһаа мүнөө болотор участковоор амжалтатай хүдэлжэ ябана.
ЗОНОЙ ЭТИГЭЛ НАЙДАБАРИДА ХҮРТЭЖЭ...
Батор Дугарцыреновэй хэлэһээр, участковын ажал бэлэн бэшэ. Шандали ба Тугшан нютагуудта хоёр мянга гаран хүн ажаһуунад. Нютаг дээрэ болоһон гэмтэ ябадалнуудые, зоной хандалгануудые участково түрүүн хаража эхилнэ бшуу. Тэрэнэй харууһан доро ниитэдэ харша ябадал гаргаһан эрхэтэдые, полициин бүридхэлдэ абтаһан эдир наһанай үхибүүдые, гэртэхинииень шалгаха, хинаха ба бусад зорилгонууд ородог. Хэрэлдээ, шаг шууяа гаргаһан гэр бүлэнэрые эблэрүүлхэ, номгоруулха үүргэтэй. Хэрбэеэ дахяад харша ябадал гаргаһан зондо административна протокол бэшэхэ, хуули эбдэһэн эрхэтэдэй гэр байра эрьежэ, һэргылгын ажал ябуулдаг. Нютаг дээрээ ажаһууһан зоной аюулгүй байдал сахиха, һураггүй үгы болоһон зониие бэдэрхэ, хуули хамгаалгын албангуудһаа тэрьедэһэн эрхэтэдые олохо...
Батор Раднажапович Тугшан, Шандали нютагуудай ажаһуугшадтай нягта харилсаатайгаар ажалладаг, хүн бүхэнииень таниха болонхой. Тоосоото хугасаа соо Шандали, Тугшан нютагуудта үнгэрэгшэ жэл хуулида харша 25 ябадал болоо. Тэдэнэй зургаанайнь гэм элирүүлэгдээгүй. Олонхинь хүнэй зөөриин хулгай болоно. Батор Раднажапович аймагай эмхи зургаануудай түлөөлэгшэдтэй суг хамта һара бүхэндэ бүридхэлдэ абтаһан эрхэтэдэй гэр байрануудаар ябажа, уулзалгануудые үнгэргэдэг. Долоон хоногой нэгэ удаа административна хуули хазагайруулһан ба гэмтэ ябадал гаргаһан зонтой уулзадаг гээшэ. Түрмэһөө сагһаа урид табигдаад, условно бүридхэлдэ байһан эрхэтэдтэ гол анхаралаа хандуулдаг. Байгша оной найман һара соо Батор Дугарцыренов эрхэтэдэй 138 хандалга, гомдолнуудые хараа. Олон хандалганууд шиидхэгдээ. Мүн тиихэдэ байгша оной январь һараһаа эхилжэ, 13 гэмтэ ябадал элирүүлэгдэһэн байна. Тэрэ тоодо гэр байрада 9 хулгайн ушар гаража, диилэнхидээ гэмтэ ябадал гаргагшад элирүүлэгдээ. Үнгэрэгшэ жэл Шандалида хуули бусаар ойн модо отолжо ябаһан эрхэтэдые барижа, хэрэгыень оперативна албатадта дамжуулхадань, тэдэ мүрдэжэ, сүүд руу эльгээһэн. Мүнөө хүйтэнэй сагай буухада, ой соо хюрөөгэй абяа гаргахань бүри олошороо. Ой сооһоо модо шэрээд гаража ябаһан эрхэтэдые заабол шалгадаг. Һүүлэй жэлнүүдтэ олон айл гэртээ хуули бусаар ажаһуугшадта шанаргүй архи худалдана бшуу. Эрхэтэд налогой талаар хуули эбдэнэ. Эдэ зондо административна яла тохогдоно. Б.Дугарцыренов эдэ зонтой шэрүүнээр хөөрэлдэжэ, саашадаа иимэ аргаар олзын хэрэг ябуулхыень хинадаг гээ-шэ. Тэрэнэй тэмдэглэһээр, участок дээрэнь хүнэй бэе гэмтээхэ, ами наһа хороохо ушарнууд жэлһээ жэлдэ үсөөрнэ. Тоосоото хугасаа соо хуули хазагайруулһан 23 ушар элирүүлэгдэһэн байна. Рейдын үедэ Б.Дугарцыренов аймагайнгаа участково полициинхидтай суг хамта харуулда гаража, хүдөө нютагуудаар ябадаг. Илангаяа Дулдарга һуурин соогуур рейддэ оло ябадаг шуу. Архи уугаад, хэрэлдээ наншалдаа гаргаһан, хара тамхи хэрэглээд ябаһан эрхэтэд дайралдадаг.
Участково Б.Дугарцыренов хэһэн ажалаараа болон түсэблэһэн хараа зорилгонуу-даа тодорхойлжо, Тугшан, Шандали нютагуудай ажаһуугшадай урда тоосодог гуримтай. Полициин лейтенант Батор Дугарцыренов хуули хамгаалгын албанда үнэн сэхээр, Тугшан ба Шандали нютагуудай этигэл найдабарида хүртэжэ ажалладаг гээшэ. Ажалай талаар, мүн соёлой-тамирай, ниитэ хэмжээ ябуулгануудта эдэбхитэйгээр хабаададаг. Полициин хүтэлбэридэ участковын эрхим ажалаар Тугшанай, Шандалиин ажаһуугшадһаа олон магтаалнууд ородог шуу. Ажалай зүгһөө шагналнууд-та хүртэжэ байдаг. Батор Раднажапович участковоор Тугшан, Шандали нютагуудай захиргаануудтай эбтэйгээр ажалладаг. Суг хүдэлдэг нү-хэдэйнгөө дунда хүндэтэй ябадаг. «Участково гэмтэ ябадалнуудые саг соогоо элирүүлхэ, хинаха, һэргылхэ уялгатай. Ажаһуугшадай аюулгүй байхын түлөө бидэ оролдохо ёһотойбди», - гэжэ тэрэ хэлэнэ һэн.
ТАМИРША БҮЛЭ
Зураглалайм гол герой оюутан ябахадаа, Урта нютагай Цырегма басагантай танилсажа, гэр бүлэ болоһон байна. Дугарцыреновтэн хоёр үхибүүдые хүмүүжүүлнэ. Цырегма нүхэрынь Дулдаргын аймагай захиргаанда гол мэргэжэлтэнээр ажалладаг. Цырегма тамирта угаа дуратай. Тэрэ Дулдаргын аймагай эхэнэрнүүдэй можо ударидажа, гар бүмбэгэ сохилгоор мүрысөөнүүдтэ хабаададаг. Баторай нүхэр 9-дэхи ангиин болотороо, Уртын дунда һургуулида һураад, Агын 1-дэхи һургуули дүүргэһэн. Удаань Новосибирскын дээдэ һургуулида социальна багшын мэргэжэл шудалжа, улаан дипломтойгоор түгэсхөө. Оюутан ябахадаа, модельнэ агентствэдэ ябадаг байһан юм. Мүн «Молодёжь Бурятии в Новосибирске» залуушуулай хүдэлөөнэй гэшүүн ябаа. Университедэйнгээ оюутадтай суг «Сагаан дали» гэһэн буряад хатарай ансамбль байгуулжа, элдэб фестивальнуудта хабаададаг һэн. Гадна Новосибирск хотын хэмжээндэ болоһон «Мисс Бурятия», «Мисс Азия» конкурснуудта хабаадажа, эрхимүүдэй тоодо ороһон байна. Дугарцыреновтэн гэр бүлөөрөө полициин хүдэлмэрилэгшэдэй мүрысөөндэ хабаадажа, дээгүүр һууринуудые эзэлдэг байха юм.
Полициин лейтенант Батор Дугарцыренов Үбэр Байгалай хизаарые түлөөлжэ, «Народный участковый» гэһэн бүхэроссиин конкурсдо хабаадана. Ноябриин 15 болотор ажаһуугшад интернедээр һунгаха аргатай.
