Бүри үни сагта  

«Үхибүүтэйшье болоогүй аад, худа ураг боложо, бүһэеэ андалдадаг ушарнууд болодог байһан. Иимэ худанарые «үндэгэн худа» гэдэг гэжэ «Лодон багшын дэбтэрһээ» ном соо бэшээтэй. Бүһэеэ андалдаһан худанар хүүгэдтэй болоходоо, хүбүүн басаган хоёроо ниилүүлжэ, гэр бүлэ болгодог байһан. 

«Хормойн улааниие хараагүй, хотонойнь улааниие харааб» 

Хүбүүтэ тала нэн түрүүн бэриингээ уг гарбал харадаг байhан. «Уг муутын үхи бү аба» гэдэг үгэ бии. Гэхэтэй хамта бэриингээ бэе махабадынь адагладаг һэн: «Даншье хобшогор бэетэй басаган, түрэхэгүй ха даа», үгышье hаа: «Уужам бэетэй басаган, олые түрэхэ». 

Залуушуул хадуужа абаха ёһотой 

Үни урда сагһаа хойшо элинсэгнай шуһаяа холихогүй гэһэн ёһо һайнаар сахидаг байһан. Мүнөөшье болотор энэ ёһо наринаар сахигдадаг. Тиимэһээ хүүгэд угайнгаа долоон үе һайнаар мэдэдэг, түрэлхидтэеэ танилсадаг байһан. Холын хараа бодолтойгоор угай бэшэг үри хүүгэдтэ дамжуулагдадаг байһаниинь энэл даа. 

Үдэр харуулха

Хуби заяагаа ниилүүлхэ хүсэлтэй залуушуул заабол зурхайда харуулдаг, үзүүлдэг. 

Зурхайша лама залуушуулай түрэhэн он жэлээр, hуудал, мэнгээр номоо хаража хэлэдэг. Таараха байгаа һаань, хүбүүнэй гэртэхин дасан ошожо, хадаг табиха һайн үдэр харуулдаг.

Бэлэдхэл 

Хүбүүтэ талын аха захатан, түрэл түтим хадаг табихаяа ошохо зонойнгоо тоо бүридхэдэг. Тэгшэ бэшэ тоотой зон ошобол, тааруу гэлсэдэг болоо. Хадаг табихадаа, хооһон гартай ошодоггүй, бэлэгтэй ородог гуримтай. Шэнэ худанарай бэе бэеэ хүндэлһэн тэмдэг болоно. Мүн хадаг тогтооһон айл харюудань баһал бэлэг барижа, худанараа хооһон гаргадаггүй. 

Хадаг табилгада

Үдын урда хадаг табидаг. Гэртэнь ороһоор, бурхандань мүргэдэг, удаань һуужа сай баридаг. Баймга ерэһэн ушараа гэрэй эзэндэ, түрэлхидтэнь хандажа ойлгуулаад, тэдээнһээ бурхандань хадаг табиха зүбшөөл һурадаг. Зүбшөөл абаһан хойноо бурхандань хүхэ үнгэтэй хадаг задагай талаарнь бурхан руу харуулжа үргэдэг, хажуугаарнь сай, сэржэм табидаг, бэлдээтэй зула бадараадаг. Энэ сагһаа хойшоо «эхэ эсэгынь зүбшөөлтэй, абарагша бурхан гэршэтэй, шэбэнэхэһээ нэгэ үгэтэй, шэмхэхэһээ нэгэ мяхатай худа урагууд болобо гээшэбди», - гэлсэдэг, хүхилдэдэг юм. 

i.mycdn.me, soyol.ru сайтын фото-зурагууд ба Цыренжап САМПИЛОВАЙ зурагууд.

Валентина ЦЫРЕНЖАПОВА.

You have no rights to post comments