Хүдөө ажахын энэ шухала кампаниин урда тээ тойрогой хамтын ажахынуудай хоорондо тарилгада хабаадуулагдаха трактор, техникын харалга заншалта ёһоор эмхидхэгдэдэг. Yнгэрэгшэ жэл тойрогой дэбисхэр дээрэ шииг нойтон һайнаар орожо, үбhэ ногоон, таряан хараалагдаһан түсэбэй хэмжээндэ хуряагдаа. Жэншэдгүй ажалаа ябуулдаг таряашад нэтэрүүгээр оролдон хүдэлжэ, малай үбэлжэлгэдэ, түрэлгэдэ, тарилгада хүрэхэ таряа хуряажа абадаг гээшэ.
Үнгэрэгшэ жэлдэ талын түймэрэй хүдөө ажахыда ехэ хэмжээнэй гай гасалан асарбашье, таряа ургуулагшад обёос, шэниисэ, ешмээн ба бусад орооhото культурануудые тарижа, намартаа полинуудhаа 11900 мянган тонно ургаса хуряагаа бшуу. Энэ болбол 2018 онойхиhоо бага таряан хуряагдаа гээшэ. Нэгэ гектар талмайhаа 13,4 центнер ургаса дунда зэргээр хуряагдаһан байха юм. Тэрэ тоодо шэниисэ – 5530 тонно, обёос – 6085 т, ешмээн - 314 т. Таряа тарижа, баян ургаса хуряаhан хамтын болон үмсын ажахынуудые нэрлэбэл, «Хүнхэр» - 2538 тонно гү, али нэгэ гектарһаа 16,1 центнер ургаса хуряажа абаһан байна. Саашань нэрлэхэдэ, «Гэрэл» - 865 тонно, гектарһаа - 19,2 центнер. «Победа» - 573 тонно, гектарһаа - 11 центнер, «Хүһөөшэ» - 1050 тонно, гектарһаа 13,5 центнер ургаса абаһан байна. Мүн Сувор Батомункинай үмсын ажахы, Сагаан-Шулуутайн «Базаржапов», Хара-Шэбэрэй Чимит Болотовой ба Пурбо Галсановагай, Уртын Доржи Шойдоковой ба бусад ажахынууд эрхим ургаса хуряажа абаhан юм.
Таряалангуудые хорёололго орооhото культурануудай ургасада hайнаар нүлөөлнэ. Тариhан ургамалнууд дээгүүр адууhа мал ябанагүй. Тойрогой Захиргаанай АПК-гай таһагые даагша Жаргалма Жаргаловагай тэмдэглэһээр, шэрүүн уларилтай хизаартамнай таряа ургуулхань бэрхэтэй. Нэгэн гээ һаа, удаа дараалан ган жэл-нүүд болохо, үгы һаа, бороотой саг тудажа, таряалан уһанда абташаха.
Теэд мал ажал эрхилдэг манай тойрогто таряа тарингүй байхань аргагүй. Ажахы бүхэн нилээн тэсэбэри гаргажа, асари ехэ хүдэлмэринүүдые бүтээжэ, таряа ургуулдаг юм.
Тиимэhээ жэлhээ жэлдэ тойрогой таряашад тэжээлэй ургамалнуудые ехээр тарижа, малаа таряанай зүйлөөр хангадаг гээшэ.
Байгша ондо тойрогой таряашад хори гаран мянган гектар газарта обёос, шэниисэ, ешмээн тарихаар түсэблэнэ. Yнгэрэгшэ жэл «2015-2020 онуудта хүдөө ажахые хүгжөөхэ» гэһэн гүрэнэй программын үндэhөөр, ажахы бүхэн арга боломжоороо шэнгэн түлишэ абажа, хүдөө ажахынгаа хүдэлмэринүүдые бэелүүлээ һэн. Ажахынууд үхэр малаа худалдажа, шэнгэн түлишэтэй болоо. Мүнөө жэл шэнгэн түлишөөр хангалгын асуудал орёо гэжэ мэргэжэлтэд мэдүүлнэ. Хизаарай Хүдөө ажахын яаманай шугамаар шэнгэн түлишэ абалгада субсиди бууха гэжэ найданад. Тон хүндүүлхэй асуудалнуудай нэгэн гэхэдэ, ажахынуудай олон жэлдэ ашагладаг трактор болоод бэшэшье техникэ, түхеэрэлтэнүүдынь нилээд хуушарhан, тэдэниие хэрэгтэй нөөсэ хэрэгсэлнүүдээр хангаха гээшэ ехэ орёо болонхой. Энэ асуудал жэл бүхэндэ хабарай тарилгын эхилхын урда тээ хурсаар табигдадаг. Шэнэ техникэ абаха гэхэдэ, ажахынуудта үлүү мүнгэн байхагүй. Гэбэшье ажахынууд байhан техникэеэ арга шадалаараа заhабарилаад, хабарай тарилгада, тэжээл бэлэдхэлдэ, таряа хуряалгада хэрэглэдэг ха юм даа.
Агын аймагта
Хабарай тарилгада ямар бэлэдхэл боложо байнаб, ажахынууд таряанай үрэhөөр хэр хангагданхайб, энэ шухала хаhада хабаадуулагдаха техникэ ба бэшэшье түхеэрэлтэнүүд хэр бэлдэгдэнэб, шэнгэн түлишөөр хангалга г.м. асуудалнуудаар Агын аймагай захиргаанай хүдөө ажахын таһагай агроном Чимит Батуевта хандаабди.
Чимит Балданович харюусалгатай тушаалда жэл тухай хүдэлбэшье, агрономой ажалай бэлэгүйе һайн ойлгонхой. Тэрэнэй хэлэһээр, аймагай хүдөө ажахынуудай хоорондо эмхидхэгдэдэг тарилгада хабаадуулагдаха трактор, техникэ харалгын хэмжээ ябуулга апрелиин 30-да «Хүнхэр» ажахыда эмхидхэгдэхэ юм.
Хэнэйшье мэдэһээр, тарилгада, ургаса хуряалгада хабаадуулагдаха трактор, техникэ барагсаан хуушараа.
Ажахынуудай түрүүлэгшэнэр түмэр түдэгын нөөсэ хэ-рэгсэлнүүдые эртээнһээ бэдэржэ, наймаануудаар ябадаг гуримтай. Механизаторнууд үни хуушарһан трактор, техникэеэ заһабарилаад, поли дээрэ гаргадаг юм. Байгша онһоо эхилжэ, таряа ургуулгада гүрэнһөө субсидиин мүнгэн үгтэхөөр түсэблэгдэнэ.
Энэ жэлдэ аймагай таряашад 5910 гектар талмайда орооһото культурануудые тариха. Тэрэнэй 3450 гектарта шэниисэ, ешмээн, обёос таригдаха, бэшэндэнь тэжээлэй хоолнууд: горох, зелёнко ба бусад болоно. Нёдондо иимэл хэмжээнэй талмайда таряан таригдаһан байна. Тиихэдэ 2110 га паар бодхоогдохо бшуу. Ажахынууд хадагалһан 558 тонно хүрэнгэтэй. Энэ болбол тарилгада хаанашье хүрэхэгүй гэжэ ойлгогдоо. Тиимэһээ 1100 тонно таряанай хүрэнгэ хэрэгтэй болоно. Хабарай тарилгада 147 тонно минеральна үтэгжүүлгэ, 30 сая мүнгэн хэрэгтэй. Ехэнхи гаршыень ажахынууд өөһэдөө дааха. Тарилгын хүдэлмэринүүдэй эхилхэдэ, элдэб түхэлэй 40 трактор, 65 сеялка, 18 культиватор, дискатор, 39 плуг, тарилгын 4 комплекс полинууд дээрэ гараха юм. Таряанай арбан хубииень шэнэ сортын хүрэнгэ тариха, трактор техникэ апрелиин 20 болотор заһабарилагдаад байха тухай хараа зорилгонууд ажахынуудай хүтэлбэрилэгшэдтэ үгтэнхэй. Хабарай тарилгын хүдэлмэринүүдые эмхи гуримтайгаар ябуулхын тула хүдөө ажахын мэргэжэлтэдһээ бүридэһэн штаб байгуулагданхай.
Могойтын аймагта
Могойтын аймагай захиргаанай хүдөө ажахын хорооной таһагые даагша Владимир Бадмаевай мэдүүлһээр, апрель һарада дулаан үдэрнүүдэй тогтоходо, хабарай тарилгада хабаадуулагдаха техникэ заһабарилжа эхилһэн байна.
Тарилгада хабаадуулагдаха МТЗ-82 К-700, КамАЗ унаанууд, сеялкэ, плуг заһабарилагдана. Тус аймагай «Победа», «Догой», «Гэрэл», «Хүhөөшэ» ажахынууд таряа дахяад ехээр тариха юм. Хамтын ажахынуудhаа гадна арба гаран үмсын ажахынууд тарилгаяа эршэтэйгээр ябуулхаяа бэлдэнэ. Шэнгэн түлишөөр хангалгын асуудал хэлсээтэй байна. «Нефтемаркет» гэhэн нээмэл бүлгэмhөө солярка, бензин абаха тухай хэлсээ ябуулнад. Тарилгаяа саг соогоо эхилхээр забдана.
«Механизаторнуудай оролдолгоор техникэ ябадаг бшуу. Барандаа хуушарһаншье һаа, мүнөө болотор ашаглагдана. Үнгэрэгшэ зуун жэлэй ная гаран онуудта гаргагдаһан тракторнууднай мүнөө олоной урманда ябажал байна», - гэжэ Владимир Балбарович хөөрэнэ.
Механизаторнууд май һара болотор техникэ заһабарилаад, тоһодоод, поли дээрэ гарахыень бэлэн болгохо хараа түсэбтэй. Тэрэнэй саашань хэлэһээр, үнгэрэгшэ жэл ажахынуудай механизаторнуудай болон бусад мэргэжэлтэдэй оролдолгоор могойтынхид баян ургаса хуряажа, ажалай амжалта туйлаа һэн. Таряашад тарилгын агрономическа болзорыень сахижа, хүрэнгэеэ таридаг юм. Ямар зун болохоб, ган хуурай гү, али бороо хуратай гү, таахань бэрхэтэй бшуу.
Дулдаргын аймагта
Дулдаргын аймагай таряашадта хабарай тарилгада шэнгэн түлишэ, үтэгжүүлгэ хэрэгтэй.
Намартаа ажахынууд хүрэнгэеэ хадагалhан. Тиибэшье тарилгада хүрэнгэнь дутаха. Хүрэнгэ багаар нөөсэлhэн ажахынууд эртээнhээ таряанай хүрэнгэ бэдэржэ эхилhэн байна. Yмсэдөө таряа ехээр ургуулдаг эмхинүүд ехэ хүрэнгэтэй байжа, ажахынуудта худалдаха аргатай. Таряа жэл бүри ургуулдаг «Родина», «Балжана», «Онон» хамтын ажахынууд ба фермернүүд тарилга хэхэ. Аймагай ажахынуудай таряа ургуулагшад үнгэрэгшэ жэлдэ мэтээр үргэн талмай газарта таряанай болон тэжээлэй культурануудые тариха. Ган жэлнүүдтэ байгаалиин хохидолһоо айнгүй, зүрхэтэйгөөр таряалангаа үргэдхөөд таридаг. Малда таряаланаа гэшхүүлхэгүйн тула полинуудаа хорёолхонь шухала байдаг. Хорёолоотой полиһоо ургаса һайнаар абтаха. Хамтын, фермерэй ажахынууд таряа ехээр ургуулхаар түсэблэнэ. Мүнөөдэрэй байдалаар, аймагай таряашад хүршэ Агын аймагай ажахынуудаар таряанай хүрэнгэ бэдэрнэ. Аймагай захиргаанай хүдөө ажахын хорооной дарга Доржижаб Бадмаевай тайлбарилһаар, дулдаргынхид Сувор Батомункинай ударидадаг үмсын эмхитэй болон «Хүнхэр» ажахытай хүрэнгын нөөсэ абахаар хөөрэлдөө хэнэд. Эдэ ажахынуудһаа хүрэнгэ абабал, аймагай ажахынууд хабарай тарилгада хүсэд хүрэхэ хүрэнгэтэй болохо. Бусад аймагуудтал адли дулдаргынхид тарилгын урда тээ субсидиин мүнгэн орохо гэжэ найдана.
