Байгша ондо хура бороотой жэл тудажа, нуга сабшалангуудаар ногоон ба таряаншье һайнаар ургана. «Улаалзай сэсэг энэ жэлдэ элбэг, хүйтэн, саһатай үбэлэй ерэхые зүгнэhэн тэмдэг» гэжэ хүдөөгэй зон хэлсэнэ. Саhа ехэтэй, хүйтэн үбэлэй ерээ hаа, малдашье, зондошье хүндэ байха гэжэ хэндэшье ойлгосотой. Yбэлжэлгэ ядамаргүй дабахын тула малда эдюулхэ хоол ехээр нөөсэлхэ хэрэгтэй гэжэ мал харадаг зон hайн мэдэдэг.

   Ильин үдэрэй һүүлээр (августын 2) нарата үдэрнүүдэй тогтоходо, тойрогой үбhэшэдэй ба малшадай бригаданууд нуга сабшалангууд дээрээ гаража, ногоо унагаажа эхилһэн байна. Июлиин хуушаар ороhон шииг нойтон үбhэ сабшалгын ажал хэдэн хоногоор хойшолуулаа. Зон хамта, үмсэгүй - булта харюусалгатай ажалаа шармайн ябуулна.

   Тойрог дотор Дулдаргын аймагай Элеэгэй, Балжанын болон Могойтын аймагай «Гэрэл» ажахынуудай үбһэшэд июлиин хори гаранаар сабшалан дээрэ гаража, түрүүшын мүрнүүдые хэжэ эхилээ һэн. Дулдаргын аймагай «Элеэ», «Балжана» ажахынуудай үбhэшэдэй оньhожоруулагдамал бригаданууд шанар hайтай ургасатай Элеэ голой хажуугаар үбhэ тэжээл бэлдэнэ. Дүй дүршэлтэй бригадир Юрий Бурдинскиин ударидадаг бригада зуугаад тонно үбhэ нөөсэлөөд байна. Бригадада хажуур, тармуур, пресс-подборщик, ашадаг техникэ хабаадуулагдана. Урда жэлнүүдтэ Элеэ гол шадар шанар hайтай малай хоол нөөсэлжэ абаа hэн.

   Хүршэ Балжанын үбhэшэдэй бригада Балжанын нуурта дүтэ оршодог сабшалан дээрэ малай хоол бэлдэдэг заншалтай. Тус ажахын үбһэшэд тэрэ газар дээрэ хараалһан түсэбэйнгөө 40 хубииень дүүргэжэ, шанартай үбhэ хуряажа абадаг юм. Хура бороотой жэл боложо, доро газараар ургаһан ногоон уһан доро оронхой. Ажахын түрүүлэгшэ Ольга Баляшкинагай хэлэһээр, боро газараар ургаһан ногоо түрүүн хуряажа абаха, һүүлдэ доро газараар сабшаха. Түрүүлэгшын саашань тайлбарилhаар, август hара бороотой байхаар хараалагдана. Борооной ороо hаа, ехэ сабшалан уһан доро орожо магад.

   Солярка тоһоор хангалга хэсүү. Үбһэнэй урда тээ 5 тонно солярка абаһаниинь, тэрэнь дууһаха дүтэлжэ байна. Малайнгаа мяха наймаалжа, шэнгэн түлишөөр хангагдадаг. Һүүлшын гурбан жэл шииг нойтотой байжа, ургаса һайн ургана бшуу. Балжанын үбһэшэд нютаг дээрээ малай хоол барагсаан нөөсэлхэ аргатай. Түсэбөө зуун хуби дүүргэхын тула Харымай аймагай сабшалан дээрэ гарадаг юм. Нёдондо Балжанын үбhэшэдэй бригада Балжанын нуурай хажуугаар 400 тонно малай хоол нөөсэлhэн байха юм. Августын 5-ай байдалаар, 100 тонно нөөсэлөөд байнхай. Балжанын үбhэшэд үглөөнэй 7 сагта ажалдаа гаража, үдэшэ орой болотор үбhэ ногоо сабшажа абана бшуу.

   «Августын эхеэр Агын аймагай үмсын хамһабариин, фермерскэ ажахынуудай үбhэшэд нуга сабшалангууд дээрэ гараhан байна. Харин хамтын ажахынууд һарын тэнгээр харюусалгата ажалдаа гараха юм. Ажахынууд нютаг дээрээ малдаа хоол нөөсэлхэ», - гэжэ аймагай захиргаанай хүдөө ажахын таhагые даагша Владимир Намжилов тайлбарилна. «Аймагай малда хэды шэнээн хоол хэрэгтэйб?» гэһэн асуудалда «хамтын 14770 т, КФХ – 10656, үмсын хамһабариин – 47679 т - хамта дээрээ 70647 тонно малай хоол хэрэгтэй болохо»,- гэжэ харюусаа. Нэгэ толгой малда фураж, зелёнкогүйгөөр 8 центнер тэжээл бэлдэгдэхээр хараалагдана. Аймагай «Согто-Хангил», «Занта», «Хүнхэр», «Гүнэй», «Батоев», «Жаргалова», «Цыденешиев», «Будалан», «Урда-Ага», «Аргал», Калининай нэрэмжэтэ ажахынууд эгээл олон малтай. Бүхыдөө аймаг дотор 15141 толгой мал үсхэбэрилэгдэнэ. Тиимэ тула малай хоол ехээр нөөсэлхэ түсэбтэй. Аймагай хойто бэеын ажахынууд, илангаяа «Хойто-Ага» ажахын үбһэшэд, үмсынхид үбһэндөө эгээл эртэ ородог гуримтай. Үбһэ сабшадаг газарынь ой модон соо оршодог, мүн хюруугай эртэ унадаг тула хойто-агынхид богони болзор соо малай хоол бэлдэжэ, хорёодоо оруулдаг шуу. Зарим сабшалан уһан доро байна. Тиихэдэнь зон газарай хатахые хүлеэхэ баатай болоно. Ажахын үбһэшэд Үлэнгэ руу гаража, малай хоол нөөсэлдэг юм. Урда жэлнүүдтэ тойрогой үбһэшэдтэ ган жэлнүүд бэрхэшээлнүүдые асардаг байһан һаа, һаяын сагта үрхэлжэ ороһон бороон һаалта болоно. Ажахынууд арга боломжоёо оложо, шэнгэн түлишэ абана.

   Могойтын аймагай хамтын ба фермерскэ ажахынууд эдэ үдэрнүүдтэ үбһэндөө гараба. Сабшалангууд дээрэ үбһэшэдэй байрлаха вагончигуудые абаашажа табинхай. Үбһэшэдтэ хоол бэлдэхэ тогоошод ба бусад зон ошонхой. Ажахынуудай түрүүлэгшэнэр бригадануудаар ябажа, үбһэ бэлдэлгын хүдэлмэринүүдые шалгажа байха. Тиихэдэ аймагуудай захиргаануудай хүдөө ажахын таһагуудай мэргэжэлтэд бригадануудаар ябаха. Заншалта ёһоор, долоон хоногой түсэб дүүргэһэн үбһэшэдэй бригадануудай хоорондо ажалай мүрысөөн соносхогдоһон. Тиимэһээ үбһэшэд ажалаа ябуулхын тула шамдаха болоно. Үбһэшэдтэ һаад ушаруулха юумэн гэхэдэ – бороон. Борооной ехээр оробол, ажал саг зуура тогтохо ха юм.

   Эрдэни ЧИМИТДОРЖИЕВ.

You have no rights to post comments