Сүүгэлэй «Даша Чойпэллинг» дасанда Майдариин хуралай түгэсэхэдэ, шэрээтэ Алдар ламхай буурал толгойтой эгэшэдэ Сунды ном бэлэг барюулhан юм.
Алдар ламхайн тайлбарилhаар, Сунды ном хүн бүхэндэ үгтэдэггүй. Нигүүлэсхы сэдьхэлhээ дэлхэйн хамаг амиды юумэнэй амгалан тайбан ябахын тула зальбаржа, хайрлажа ябадаг, ганса шажан шүтѳѳнэй газарта бэшэ, хаанашье ябаа hаа, буян үйлэдэжэ, хүндэ туhалжа ябадаг зон бурханай номдо хүртэхэ аргатай.
Тари нютагта ажаhуудаг, ная наhанай дабаа гаталhан Балданова Долгор эгэшэ үри хүүгэдээ дахуулжа, мэдээ орохоhоо шүтэдэг Сүүгэлэйнгээ дасан ерэжэ, hунажа мүргэхын хажуугаар шажанай гуламтада ажал хэлсэдэг юм. Тэрэ Сүүгэлэй дасанай олон һүзэгшэдэй нэгэн болоно. Сунды номдо хүртэхэдэнь, «Буянтай эгэшэ хэн бэ, ямар нютагайб? Уг гарбалынь хаанахи гээшэб?» - гэжэ дасан ерэhэн зон бэе бэеhээ асуулсаа. Долгор эгэшэтэй дүтѳѳр танилсахадамнай, намтарынь ехэ баян, hонирхолтой байба.
Yндэр наhатай аха захатан, олоной эжы Долгор Суруновна Балданова 1936 ондо түрэhэн. Тэрэ Хулинда нютагhаа гарбалтай. Аба эжынь хүдѳѳ малда ябаhан. Эжыгээ дахажа, сар тэргээр багаhаа хара ажал хэжэ hураhан юм. Һургуулида ороодүй байтарынь, Агууехэ Эсэгын дайн эхилээ. Тэрэ шалтагаанаар hургуулидашье мүртэй hурангүй, эдир наhандаа томошуултай адли ажал хэжэ эхилээл даа. Багадань дасан дуганшье гэжэ олон байгаагүй. Тэрэ үеын эдир басагад хүбүүдээр Сүүгэлэй дасан ерэжэ мүргэдэг байгаа бшуу.
Долгор эгэшэ залу гүлмэр ябахадаа, Тари нютагай Андрей Балданов хүбүүндэ хадамда гаража, тоонто нютагынь ошоhон байха юм. Андрей Базарович нүхэртэеэ 1958 ондо хүдѳѳ гаража, хони хараа. Түрүүн hубай хонидые хаража байhанаа, эхэ хонидые түрүүлдэг болоо. Наhанайнгаа олон жэл мал арьбадхалда зорюулаа. «Мүнѳѳ болотор хони хурьгадай шэнгэхэн маараан шэхэндэмни дуулдадаг», - гэжэ ажалай ветеран энеэн хѳѳрэнэ. Мянга гаран толгой хони эртэ үглѳѳнhѳѳ харанхы орой болотор адуулха. Хүүгэд баганууд - тэдэнээ ажаллаха, гэрэйнгээ ажал хэхэ. Д.Балданова Сүүгэлэй шүтэлгэ - Сагаан занда мүргэнэ. ДонирДОРЖИЕВАЙ фото-зураг.
Зураглалайм герой - арбан хүүгэдэй эжы, «Эхэ-герой» гэhэн хүндэтэй нэрэ зэргэтэй бшуу. «Андрей нүхэрни хамтын ажалай түлѳѳ бэеэ гамнангүй ябаhан. Залуугаар намайгаа үри хүүгэдтэймни орхижо, алтан дэлхэйтэеэ хахасаа hэн даа», - гээд, тэрэ холын сагай хүшэр байдалаа hанан хѳѳрэнэ. Долгор Суруновнагай хэлэhээр, нүхэрэйнгѳѳ мордоходо, нэгэл хүүгэдынь айл бүлэ болоhон байгаа. Бэшэниинь оюутад, hургуулиин шабинар, сэсэрлигтэ ябадагууд байhан. Тэрэ ажабайдалай бэрхэшээлтэ сагуудые зоригтойгоор дабаhан. Ажабайдалдань уйдхартай, гашуудалтай үйлэ хэрэгүүд болоhон. Хоёр хүүгэдынь бүри жаахан ябахадаа, элдэб шалтагаанаар хайрата эжыhээ, аха дүүhээ хахасажа, хада гэртээ мордоо hэн. Эхэ хүн ямар ехээр эльгэ зүрхэеэ с охюулааб? Долгор эгэшэ хэдышье хүндэ, бэлэгүй сагай тохёолдобошье, үри хүүгэдээ хүмүүжүүлжэ, ажабайдалай үргэн замда гаргаhан. Бултыень hургуули hудартай, гэр бүлэтэй болгоо. Мүнѳѳ болоод байхада, үри хүүгэдынь энэ дэлхэй дээрэ эгээл хайратайгаар hанагдаха эжыгээ баярлуулжа, гурбан зѳѳлэниие эдлүүлжэ байдаг. Мүнѳѳ тэрэ хори гаран аша зээнэртэй. Долгор Балдановагай ажалайнь намтар саашань хѳѳрэхэдэ, нүхэрэйнгѳѳ наhанhаа нүгшэхэдэ, хонин ажалда удаан ябангүй, наhанайнгаа амаралтада гаратараа, Тари нютагта hургуулиин ажахые даагшаар хүдэлhэн байна. Нүхэртэеэ Москва хотодо ВДНХ-гай үзэсхэлэн хаража ерэhэн...
Дэлгэрэнгыгээр 40 -дэхи дугаарта.
