Мүнөөнэй эрхэ нүхэсэлтэй
Хабарай hалхитай бүүрэгэр үдэр хүүгэдэй сэсэрлигэй байшанай улабар шара үнгэтэй орой холоһоо элеэр харагдажа байгаа hэн. Хоёр дабхартай «Родничок» хүүгэдэй сэсэрлиг «Развитие образования Иркутской области» гэһэн гүрэнэй программаар баригдаһан. Мүнөөнэй эрилтэнүүдтэ таарама болбосон түхэлтэй сэсэрлигэй барилгада 168 сая түхэриг гаргашалагдаһан байна. Хүүгэдэй сэсэрлиг 2015 онһоо ашаглалгада орожо, зургаадахи жэлээ хүдэлнэ. Сэсэрлигэй байшан һургуулиинхида адли олиггүй томо, һаруул тамирай танхимтай. Хүүгэдэй унтадаг болон наададаг таатай зохид таһалгануудтай. Эдеэ зөөдэг лифттэй юм. Хүгжэмэй танхим соо электронно пианино болон хүгжэмэй аппаратура бии. Сэсэрлигэй байшанай нэгэдэхи дабхарта холоһоо ябадаг хүүгэдтэ колясочна зохёогдонхой.
Хүүгэдэй сэсэрлигтэ хамтадаа жара гаран хүн хүдэлнэ. Энэ сэсэрлигые даагшаар 30 жэлэй стажтай хүмүүжүүлэгшэ, дүй дүршэлтэй Светлана Халбаева гурбадахи жэлээ хүдэлнэ, методическа ажалай талаар орлогшо - Виктория Урбаева юм. Сэсэрлигэй 11 бүлэгтэ жэл хахадтайһаа 7-той болотор үхибүүд ябадаг, 12-дохи бүлэг – лекотекэ. Энэ хадаа эрэмдэг хүүгэдэй гэртэхиндэ психологическа болон тусхай хүмүүжүүлгын туһа үзүүлхэ зорилготой албан юм.
Хэшээлэй үедэ.
Буряад хэлэ заахань шухала
Хүүгэдэй сэсэрлигтэ буряад хэлэ нэмэлтэ һуралсал гээд хоёрдохи жэл заажа байна. Мүнөө жэл һуралсал хүгжөөлгын институдта буряад хэлэ үзэлгөөр шэнэдхэн нэбтэрүүлгын талмай болохо гэжэ ажал хэгдэнэ. Тиихэдээ буряад хэлэ үзэлгэ хоёр хэлэ хэрэглэлгын оршондо үнгэргэгдэхэ, юундэб гэхэдэ, хүүгэдэй - гушан хуби, багшанарай табин хуби ород яһанай. Далан хуби хүүгэд буряадуудшье һаа, гэртэхиниинь түрэл хэлэеэ муугаар мэдэнэ. Хүгшэн аба, эжытэеэ суг байһан хүүгэд хэзээшье бага сагаар буряад хэлэ мэдэхэтэй байдаг ха.
«Түлэблэлөө хамгаалхадаа, гурбан жэлээр нэбтэрүүлгын талмай болохобди. Энэ сагай багашье һаа, оролдонобди. Хүүгэдэй сэсэрлигтэ үхибүүдтэ хэшээлэй болон хүгжэлтын оршон байгуулагдаһан. Литература абтаатай, дидактическа олон нааданууд һанагдаһан, бүридхэгдэнхэй. Буряад хэлэ хүгжөөлгэ манай сэсэрлигтэ онсо илгаатай юм: бидэ нютаг хэлэн дээрэ хүүгэдээ һурганабди. Юундэб гэхэдэ, гэртээ дуулаhан, шагнаhан байхадань, түрэлхи хэлэн хэзээшье һайнаар шудалагдаха байна. Талаан боложо, багшамнай - нютагаймнай басаган, материалнуудаа литературна хэлэнһээ нютаг хэлэндэ оршуулжа ойлгуулдаг юм», - гэжэ хүүгэдэй сэсэрлигые даагша Светлана Халбаева хөөрэнэ.
2019 ондо Усть-Ордагай тойрогой хэрэгүүдээр зүблэлэй суглаан үнгэргэгдэжэ, тэрэнэй шиидхэбэреэр тойрогой бүхы сэсэрлигүүдтэ нэмэлтэ һурал-салай багшын һуури үгтэһэн. Энэ асуудалаар Усть-Ордагай Буряадай тойрогой Захиргаан һайнаар хүдэлһэн байна. Тиигэжэ энэ сагһаа хойшо нэмэлтэ һуралсалай багшын тушаалда хүдэлжэ байһан буряад хэлэнэй багшанар 15 хуби салинай нэмэри абадаг болоо.
Багшанарынь бэшэ сэсэрлигүүдэй багшанарһаа ехэ салинтай, юундэб гэхэдэ, тэндэ хүсэлдүүлгын (компенсирующий) 2 бүлэг бии: логопедическэ – муу хэлэлгэтэй хүүгэдэй хэлэ заһана, эрэмдэг хүүгэд ойро зуурын сагай туршада хэшээлдэ ерээд ошодог. Мэргэжэлтэд эрэмдэг 10 хүүгэдтэй гурба-табан час хүдэлдэг юм. Багшанарай, хүмүүжүүлэгшэдэй ээлжээтэ утын амаралта – 64 хоногой. Эрэмдэг хүүгэдтэй хүдэлдэг багшанарай салин 15 хубяар нэмэгдэдэг.
Хүүгэдэй сэсэрлигтэ буряад хэлэ дүрбэтэйһөө үзэжэ эхилдэг, программын бэелүүлэгдэхэ болзор - гурбан жэл. Ниитэ һуралсалай программаһаа гадна «Буряад хэлэн – түрэлхи хэлэмни» гэһэн нэмэлтэ программаар хүдэлдэг. Үшөө гурбадахи - шэнэдхэн нэбтэрүүлгын талмайда хараалагдаһан программаар багша, гэртэхин болон үхибүүн гээд суг харилсан хүдэлхэ юм. буряад хэлэ үзэхэ талаар идхалгын ажал гэртэхинтэй ябуулагдаха, клубууд болон кружогууд байгуулагдаха. Юундэб гэхэдэ, ород хэлэтэй олон багшанарые элдэб хэмжээ ябуулгануудта хабаадуулха зорилготой ехэ ажал ябуулагдажа эхилээ. Энэ ажалай хэмжээндэ арбан түлэблэл бэелүүлэгдэхэ ёһотой.
Нордоп Бабуева.
