Хэмжээ ябуулгада Буряад Уласай айлшад, тойрогой багшанарай хамтаралай гэшүүд, Жамьян Балданжабоной нэрэмжэтэ Агын тойрогой уран зохёолой нэгэдэлэй, номой сангуудай, театральна бүлгэмүүдэй түлөөлэгшэд, соёлшод хабаадаа.
Россиин Федерациин габьяата артист, «Түбэргөөн» бүлгэмэй ударидагша Леонид Бабалаев «Үншэн сагаан ботогон» гэhэн аялга хүгжэм морин хуур дээрэ зэдэлүүлэн, айлшадые угтаа. Уран урлалай һургуулиин фойе соо Гомбожаб Цыбиковэй нэрэмжэтэ Агын үндэһэтэнэй музейн мэргэжэлтэдэй бэлдэһэн «О жизни и деятельности Д.Батожабая» гэhэн үзэсхэлэн дэлгээгдээ. Эндэ Даширабдан Батожабайн залуугайнь, наһатайшье болоод ябахадаа буулгаһан фото-зурагууд байба. Москвагай Кремлиин Георгиевско танхим соо, мүн Буряадай элитэ уран зохёолшодой, 1954 ондо Ушарбайда Хоца Намсараевтай буулгаһан фото-зурагууд бүришье һонин. Гадна Д.Батожабайн «Төөригдэhэн хуби заяан» роман-трилогиин удхаар П.И.Чайковскиин нэрэмжэтэ Улаан-Үдын уран урлалай колледжын оюутадай зураһан зурагууд дэлгээгдээ, Цыбен Жамцараногой нэрэмжэтэ хизаарай номой сангай ажалтад «Арадайнгаа дурасхаалда мүнхэ» гэhэн гаршагтай үзэсхэлэндэ Д.Батожабайн зохёолнуудые, номуудые дурадхаа. Үргэн дэлисэтэйгээр эмхидхэгдэһэн үзэсхэлэнүүд олоной һонирхол татахаараал татана. Айлшад буряад уран зохёолой хүгжэлтэдэ горитойхон хубитаяа оруулһан зохёолшын намтартай бүри дүтөөр танилсаа.
Хэмжээ ябуулгын нээлгэ Үбэр Байгалай хизаарай буряад соёл хүгжөөлгын түбэй мэргэжэлтэн Дулма Мункуевагай гүйсэдхэһэн «Утахан Ононой эрье дээрэ» арадай дуугаар эхилээ. Даширабдан Одбоевичой хаанашье ябахадаа, түрэһэн нютагаа, Онон голоо дурсажа, энэ дуу дуулаха дуратай байһан тухай хэмжээ ябуулга хүтэлэн ябуулагша, Үбэр Байгалай хизаарай буряад соёл хүгжөөлгын түбэй ажалтан Татьяна Бальжинимаева тэмдэглэбэ.
Догой нютагһаа гарбалтай, буряад литературын классик, СССР-эй Уран зохёолшодой холбооной гэшүүн, киносценарист, Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнда хабаадагша Даширабдан Батожабайн «Төөригдэhэн хуби заяан» гэһэн түрүүшын роман-трилогёороо буряад уран зохёолой жаса баяжуулһанһаань эхилээд, бүхы зохёохы намтартай олониитэ танилсаа.
Уран зохёолшын басаган Сэсэгма Батожабай абынгаа наһан соогоо бэшэжэ ябаһан зохёолнуудыень согсолжо, 5 ботиһоо бүридэhэн «Зохёолнуудай суглуулбари» гэhэн ном 600 хэһэгээр хэблүүлhэн байна. Номой түрүүшын боти соо туужанууд ороо, 2-дохи, 3-дахи ботинууд соо – буряад ба ород хэлэн дээрэ «Төөригдэhэн хуби заяан» роман-трилоги. Дүрбэдэхи боти соо рассказууд, шүлэгүүд, нэгэ акттай зүжэгүүд болон дурсалганууд өөр өөрынгөө һуури эзэлэнхэй. Һүүлшын боти соо олон акттай зүжэгүүдые, оршуулгануудые уншахаар.
Б.Батомункуев С.Батожабайда баярай бэшэг барюулна. Авторай фото-зураг.
Тайзан дээрэ Агын Буряадай тойрогой Захиргаанай хүтэлбэрилэгшэ Буянто Батомункуев уригдаа. «Нёдондо хүндэтэ Даширабдан Одбоевичой түрэhөөр 100 жэлэй ойн баяр тэмдэглээ һэмди. Мүнөө «Зохёолнуудай суглуулбари» гэһэн табан ботитой номойнь гараад байхада, бидэ баяртайбди. Сэсэгма Даширабдановнада баярые хүргэнэб. Иимэ ном гаргаха гээшэ ехэхэн мүнгэнэй хүсэн. Буряад Уласай Засагай газарай, Соёлой яаманай мүнгэ зөөри һомолһондонь ба Агын Буряадай тойрогой ажаһуугшад мүнгэ суглуулжа, тэдхэмжэ үзүүлһэндэнь баяр баясхалан мэдүүлнэб. Мүнөө эдэ номуудые хаража байхада, гоё байна даа. Агын Буряадай тойрогой урдаа хараха уран зохёолшодой нэгэн Даширабдан Одбоевич буряад уран зохёол хүгжөөлгэдэ горитой хубитаяа оруулжа, түүхэдэ нэрэеэ мүнхэлһэн хүн гээшэ. Маанад мүнхэ дурасхаалыень мартангүй, залуушуулдаа һануулха, дамжуулха ёһотойбди. Энэ хүнэй туужа болон бэшэшье зохёолнууд дээрэ үндыһэн хүн хадаа буряад хэлэеэ хүгжөөжэ, номуудыень уншаха шухала гэжэ залуу үетэндэ хандаха байнаб. Мүн «Толон» һонин захижа уншагты. Үндэhэн хэлээрээ хөөрэлдэжэ байгты. Тиихэдээл буряад хэлэмнай хүгжэн мандаха», - гэжэ тэрэ тэмдэглээд, Агын Буряадай тойрогой Захиргаанай зүгһөө Сэсэгма Даширабдановна Батожабайда баярай бэшэг ба бэлэг барюулаа.
(Үргэлжэлэлынь 46-дахи дугаарта уншахада болохо).
Валентина ЦЫРЕНЖАПОВА.
