- Добдон лама, Та Энэдхэгтэ hураха үедөө нютагаа үсөө ерэhэн байнат.
- Yнгэрэгшэ жэлдэ Шэмэд абынгаа бурханай орондо ошоходонь, минии ерээгүйдэ аргагүй байгаа. Мүнөө Энэдхэгhээ Росси гүрэнөө март hарада ерэжэ, Москвада карантинда 15 хоногой туршада hуугааб. Хари гүрэнhөө ерэгшэд үбшэнэй һүжэрһэн ушарһаа саг зуурын амяарлалгада заабол орохо ёhотой байгаа. Агаяа ерээд, баһал карантинда удаашарха баатай болооб. Зорилгомни гэхэдэ, өөрын хэрэг. Би энэ нютагай байхадаа, хари гүрэнэй паспорт Агада абаха ёhотойб. Тэрэнээ бүтээгээб.

- Үшөө удаан байха гүт?
- Теэд хилэ хэзээ нээгдэхэб, тэрээнhээ болохо.Yбшэ хабшанай үе байхадань, һөөргөө ошохо болзорни мэдэгдэнэгүй.

- Та Буряад ороноор ябажа ерэһэн байнат...
- Буряадай буддын шажанай санаартанда хамба ламые бараалхаха ёһо бии. Бидэ, Энэдхэгтэ hургуули удаан хэhэн хүнүүд, хамба лама Дамба Аюшеевтэ орожо золгоод, асуудал табяа hаань, харюусаха ёһотойбди. Оюутадай ажабайдал, һуралсал тухай хөөрэлдөөбди. Һаядаа юу хэхэ байһанаа дуулгааб.

- Энэ хараа түсэбөө хэлыт даа.
- Үзэһэн эрдэмээ гүнзэгырүүлжэ, дахяад һургуули 3-4 жэлэй туршада хэхэ хүсэлтэйб. Мүнөө тарниин һургуули жэл соо hуража гарааб, үшөө үзэхэ олон хэсэг номууд байна.

- Танда Добдон гэжэ нэрэ хэн үгөө һэн бэ?
- Добдон гэхэдээ, түбэдөөр «хүсэн түгэлдэр» гэнэ. Сүүгэлэй дасанай Даша лама нэрэ үгэһэн. Дасанда шаби боложо ороходоо, һургуули хэхэ бодолтой боложо, Энэдхэг орон зорижо ошоо һэнби.

- Хаана түрэһэмта?
- Шулуун Тооромдо (станция Степь) 1977 ондо түрэһэнби. Сагаангууд угайб, дээрээ эгэшэтэйб, айлай 8 хүүгэдбди.

- Хаанаһаа иимэ һайн буряад хэлэтэйбта?
- Гэртээ буряадаар хөөрэлдэхэ гэһэн заншал багаһаамнай хойшо байгаа.

- Һаарамбын зиндаада хэды хүн хүртөөбта?
- Анхан манай курсда 138 оюутад байгаа. Һаарамбын шалгалта болотор 6 хүн хүрөөбди. Олонхинь - түбэдүүд. Далай багшын Энэдхэгтэ дасангуудые байгуулһаарнь (1959 онһоо хойшо), һаарамбын зэргэдэ хүртэhэн хари гүрэнэйхид 4 хүн байна. Нэгэн Тайвань гүрэнэй, 2-ынь Монголой ба би – Россиин эрхэтэн гэгшэд болонобди.

- Та яагаад иимэ шанга шалгалта барижа шадаабта?
- Хүнүүд саанаһаа табисууртай, табилантай гэхэ мэтээр хөөрэлдэдэг. Минии хараад үзэхэдэ, тиимэ бэшэ, хүн урдаа табиһан зорилгоёо хэр дүүргэжэ шадахаб, тэрээнһээ болохо. Урагшаа зүдхэлгэ - шанга зоригой хүсэнэй (сила воли) үрэ.

- Аба эжын нүлөөн байгаа ёһотой...
- Жааһаамнай хойшо бурхан, шажан юун гээшэб, тиимэ иимэ ёһо байха гэжэ заажа үгэһэн. Хүүгэдээ дасан абаашажа гороолуулдаг һэн.

- Угтатнай лама санаартан байһан гү?
- Лама болохо гээшэ угаар дамжадаггүй. Өөрынгөө һонирхолоор, зорилгоор һургуули хэхэ хэрэгтэй. Бөө мүргэлдэ уг дамжажа болохо. Уг удамдаа ламатай байгаад, лама болоо гэжэ арай буруу багсаалга.

- Нютагайнгаа дасангуудаар хэр ябаабта?
- Сүүгэлэй дасан ошоод ерээ һэнби. Бэшэшье дасангуудаар ябаха түсэбтэйб. Һаядаа Цырен дид ламхайтай уулзажа, хадаг баряад гарахаб.

- Загарайн аймагай Хара-Шэбэр нютагай Шулуутайн дасанда мүргөөд гараһан байнат.
- Гоман дасанай хамба байһан Кенсур Агваан Нима ламын түрэһэн нютаг хүрөөб. Тоонтодонь субарга бүтээһэн, музей байгуулхаяа байна. Тэндэ Агваан Нима габжа ламын элдэб нютагуудһаа асарагдаһан номууд, хубсаһа хунар суглуулагданхай. «Гоман дасанда эрдэм шудалһан хадаа хамба ламанарай нютагуудаар ябаха, Буряад Уласай Толгойлогшотой уулзаха ёһотойш» гэһэн хамба лама Дамба Аюшеевэй захяагаар Шулуутайн дасан ошооб. Засагай газарта Алексей Цыденовтэй уулзажа, ерээдүйн сагта һургуули һудараа дүүргээд, бурхан шажанай ном юун гээшэб гэжэ үзүүлхэ тухай хөөрэлдөөбди.

- Ямар шалтагаанаар үбшэн дэлгэрнэб?
- Дэлхэй дээрэ химараан, хэрэлдээнэй ехэ болоходо, бэе бэедээ хүлеэсэгүйгөөр хандажа, хэлэһэн үгэдөө хүрэхэгүй байхада, гал түймэр гараха, ехэ уһан ерэхэ, шэнэ үбшэ хабшан болохо гэжэ бурханай ном соо бэшээтэй байдаг.

- Мүнөө хүнэй хэрэг хэр бүтээнэбта?
- Үбшэнэй үедэ иишэ тиишээ ябахань, олон хүниие үймүүлхэнь хэлсээтэй. Тэрэнээ сээрлээд байнаб. Заримдаа танилнуудни ерэжэ, «ном уншаад үгыт даа» гэхэдэнь, эндэхи ламанарай уншадаг ном уншаад үгэнэб.

- Онлайн аргаар лекцинүүдые хэһэн байнат.
- Богдо Зонхобын «Ехэ Ламрим» ном үзэбэл, һайн. Хүнүүд гүнзэгыгөөр үзэжэ шадахатай шадахагүй байха. Сагай үгы бай-бал, «Ехэ Ламримай» удхыень богони болгожо бэшэһэн, Түбэдэй агууехэ эрдэмтэн Кункьен Джамьянг Шепын «Бага Ламрим» ном үзэхэдэ болохо. Би «Бага Ламримай» удхыень нэгэ һарын туршада тайлбарилжа, онлайн дамжуулга хээ һэнби.

- Энэдхэгтэ буряад яhанай оюутад хэр hурана гээшэб?
- Түрүүн Буряад оронһоо, Эрхүүгэй можоһоо, Агаһаа ошоһон 65 хүбүүд байгаа. Мүнөө нилээн үсөөрөө. Юундэб гэхэдэ, манай hургуулида һурахань бэлэн бэшэ, шанга. Зарим тээнь һуража ядаад, хэдэн оюутад нютагаа бусаа. Мүнөө 30 хүрэхэгүй буряад хүбүүд бии. Тэндэ өөһэдын гэр байратайбди. Тэрэнэй заһабарилгада, арга абаха ба түлбэри түлэхэдэ, мүнгэн зөөри хэрэгтэй болодог. Тэрэ холо нютагта, хари гүрэндэ байхадамнай, хамба лама Дамба Аюшеев али-али талаһаа туhаламжа үзүүлдэг.

- Һураһан газарайтнай уларил ямаршуу гээшэб?
- Мүнөө хура бороогой хаһа (сезон дождей), ехэнхидээ халуун байдаг. Һэрюухэн болоходоо, һүниндөө 20-21 градус дулаан, далайда дүтэ байхадаа, шииг нойтотой. Хэзээшье, тиимэ уларилда бэе муудаа ааб даа. Теэд яахабши, һураха хэрэгтэй! Эдеэ хоолнай эндэхи шэнги бэшэ. Һөөргөө эдеэндээ дадажа ядажа байнаб.

- Гоман дасанай ёһо гурим тодорхойлыт даа.
- Гэлэгбаа шажантан байхадаа, манай үзэдэг номууд, уншалгань Буряад ороной, Үбэр Байгалай хизаарай дасангуудай гуримтай адлитай байна. Нютагай гү, али сагай эрхээр юм гү, нэгэ хэды ондоотой юумэн байна. Тиибэшье гол һургаалынь адли.

- Багшын үүргэ ехэ ааб даа.
- Бурханай бэе харахын түлөө агууехэ буян хуряаха хэрэгтэй. Бэшэ арга байхагүй. Мүнөөнэй үедэ багшаhаа ном шагнажа, бурхан шажантай уулзанабди. Бурхан маанадтай уулзаха аргагүй, бидэнтэй уулзаха багшамнай байна. Бурхан багша багшымнай амаар дамжуулжа, өөрөө ном айладхана гэhэн hанаан байха ёhотой. Тиихэдээ номой удха гүнзэгыгөөр ойлгохоор. Өөрынгөө багшые шүтөөн шэнгеэр түшэхэ хэрэгтэй.

- Логико үзөө бэзэт?
- Ухаалан бодомжолго гэхэдэ, олон hалаатай. Гол мэдэрэл (основное сознание) гээд 6 изагуур байха. Саашань сэдьхэлэй хүдэлэлгэ (эмоция) түрүүн 51 янзаар хубааржа, бүри 72000 болохо. Алиниинь яагаад хүдэлхэдөө, hанаан маанадые хайшан абаашадаг бэ гэжэ үзэхэдөө, тэрэтнай логикын hургаал гээшэ. Жэшээнь, хүнэй ухаан хүдэлхэдөө, нюур шарай дээрэнь хуу гараха. Хүнтэй хөөрэлдэжэ байхадаа, нюдэ нюурайнь хубилалга хараад, толгой соонь юун боложо байнаб гэжэ мэдэхээр байдаг. Тиигэжэ ойлгоод, Бурхан багшын номуудые хүнэй hанаанда үе үедэнь тааруулха хэрэгтэй. Заал hаа түрүүн энээниие, hүүлдэнь тэрэниие үзэхэ гэhэн юумэн байхагүй. Юундэб гэхэдэ, тон адляар бододог 2 хүн байдаггүй, булта ондо ондоо. Ном үзэхэдөө, ондо ондоогоор үзэхэ хэрэгтэй. Ганса «Ганжуур» 108 боти. Тэрэнэй тайлбари 225 боти. Энэнь 1000 гаран тайлбаритай. Тэрэнэйнь тайлбари хизагааргүй байха. Хизагааргүй ехэ номууд юунэй түлөө хэрэгтэйб гэхэдэ, хүн бүхэнэй бодолгын ухаан ондо ондоо юм. Тиимэһээ ондо ондоо номуудые үзэдэг. Хүнэй ухаанда тааруулжа, ном зааха гээшэ Шэгэмүүни бурханай захяа. Хүнэй ухаан ямар байнаб гэжэ үзэхэ хэрэгтэй.

- Хэлэнэй үүргэ ямар бэ?
- Yндэhэн ёhо заншалаа зүрхэндөө хадагалаад, түрэл хэлэн дээрээ юумэ хэлэжэ шадаха байхадаа, ухаан hайн хүдэлдэг. Профессор Т.Черниговскаягай хэлэһээр, хэлэн хүнэй бодолго гээшэ. Бидэ нэгэ юумэ ондоо яhатан шэнгеэр тон адляар бодожо шадахагүйбди. Юундэб гэхэдэ, бидэнэй бэе махабад, генүүднай ондоо. Өөһэдынгөө хэлэ мэдэнгүй, ондоо яһатанай хэлэтэй болоод ябахадаа, тэдэнэй хэдэг ажалые тэдээн шэнгеэр һайнаар хэжэ шадахагүйбди, харин өөһэдынгөө үндэһэн ажал хэнһээшье һайнаар бүтээхэ аргатайбди. Буряад заншал, хэлэеэ абаад ябаа hаа, өөрын оньhотой, шэнэ юумэ гаргажа шадахабди. Ондоо зониие hажаалдабал, тэдээн шэнгеэр һайнаар ябажа шадахагүйбди. Тиимэhээ өөрын хэлэтэй, ёhо заншал соогоо ябахадаа, юумэн бүтэсэтэй, урагшатай байха.

Далай багша түбэдүүдтээ «хамагай түрүүн абажа ябаха түрэл хэлэеэ, заншалаа, шажанаа заяандааш мартажа болохогүй, энээн дээрээл болбосороод ябанабди. Хэрбэеэ эдэнээ алдабал, ондоо зониие шарайшалжа, богоол болохобди» гэжэ сула захижа байдаг.

Хэлэеэ мартажа байһан буряадуудта тааруу захяа үгэ гэжэ һанамаар.

- Һайнта даа, тодо харюунуудые үгэһэндэтнай баярые хүргэнэбди.

You have no rights to post comments