Мүнөө жэл Росси ба Монгол оронууд хоорондоо харилсаа тогтооhоной 100 жэлэй ой тэмдэглэнэ. Тус баяраар дашарамдуулан, хоёр гүрэнэй эб найрамдалай харилсаа холбооной түүхэ, мүнөө сагай байдал тухай тэмдэглэл бэлдэбэбди.

   Совет үедэ үндыhэн хүн «монгол шуудан» гэжэ үгэ дуулахадаа, тэрээн тухай заабол өөрынгөө hанамжа, дурсалга хэлэхэ, «монгол шуудан» суглуулжа хадагалдаг байhан гээшэбди» гэхэшье зон олдохол байха. Юуб гэхэдэ, 1970-1980-яад онуудта Советскэ Союзда «монгол шуудан» мэдээжэ байhан.

   «Монгол шуудан» гэжэ ямар удхатай үгэ гээшэб, юуень суглуулдаг, хадагалдаг байhан юм бэ гэхэ мэтэ асуудалда харюу үгэхэ hанаатайб.

Монгол гүрэн Эсэгэ ороноо хамгаалгын дайнай эхилэмсээр, 1941 онһоо Совет армида моридые эльгээһэн гээшэ.
1942 оной март һарада 485000 мори тушаагаа. Монголой арад зон (араты) өөһэдөө 32000 мори суглуулжа эльгээһэн байна. Генерал Исса Плиев иигэжэ бэшэһэн байдаг: «Борохон, шэрхи монгол морид совет танкнуудтай тон лэ адли Берлин хүрэтэр дайлалдаа...».

Хори угсаатанай ударидагша байһан Балжан хатан арадаймнай баатар зоригтой басаган юм. Хори буряад зоной Манжын мэдэлдэ оронгүй үлэhэн түүхэ энэ хатанай хуби заяантай сэхэ холбоотой юм.