Мяхан эдеэнэй зүйлнүүд.

ТҮРҮҮ МЯХАН

   Түрэ найрта мяхан табаг бэлдэгдэхэдээ, айлшаниие хүндэлжэ, түрүү мяхан табигдадаг: 2 дала, 4 үндэр хабһан, 2 hүүжэ, 2 можо, 2 шагайта ородог. Мүн 3 янзын нэрэтэ мяхан байха. Нэрлэбэл, төөлэй 2 үндэр хабһатайгаар (үргыень заалажа абаад, хуйхалжа шанаhан хониной гү, али мориной тархи) - худын түрүүдэ, ууса шагайтатайгаар – худагын түрүүдэ, үбсүү лама санаартан гү, али ноён хүндэ баридаг. Далын мяха олоороо эдихэ гэхэ. Можо адхаал - амтатай мяхан, гэр бүлѳѳрѳѳ эдидэг байгаа. Харти, үншэн хабhа, булшантай мяха айлшанда табидаггүй. Жэшээлхэдэ, нэгэ хониной мяха абабал, «түрүү, нэрэтэ мяхануудhаа эхилээд, нюрга hээр, гэдэhэ дотор: эреэлжэ, тархи, хошхоног г.м. ба бэшэшье мяха бэлдэжэ, олон табагта оруулхада (нэгэ табаг 3 хүндэ хүрэхөөрөөр хараалхада), түрын дүхэригтэ hууhан 51 хүндэ хүртэхөөр байна» гэhэн баримта Л.Шагдаровай ба К.Черемисовэй «Буряад-ород толи» соо уншаа hэнби.

АДУУһАН ТѲѲЛЭЙ

   Зарим баян айл адууһан төөлэй табидаг байһан. Энэ төөлэй тон дээгүүр тоологдожо, ехэ хүндын тэмдэг болоно. Төөлэй – хоншоороорнь, хабhа толгойгоорнь айлшан тээшэ харуулаад табиха. Адууһанай төөлэйе 2 шэхэнэйнь урда тээ ба ара хажуудань хоёр-хоёр дахин хүндэхэ. Толгойн соходо шойнжон отолжо бэлдэхэ. Төөлэй залуулһан айлшан шойнжон хуулажа абаад, бурхан, тэнгэридэ үргэхэ, үлэһэн 8 хүндөөһые баруун гараараа нара зүб тойруулжа суглуулаад, төөлэй дээрэ табижа, нэгыень ама хүрөөд, төөлэйгөө нара зүб эрьелдүүлэн, залааһа хүлеэжэ байһан 2 хүбүүдтэ залана. Эсэгэтэ талын абганарай хүбүүд шэнэ шүдэр хазаар һуйбадаад ошожо, адууһан төөлэйн залааһа абаха. Адууһан төөлэйдэ хонин төөлэй шэнги харюулга байдаггүй, уураг тархииень дахин асаржа амсуулдаггүй. Худын түрүүгэй урда ганса төөлэй табидаггүй, хажуудань үндэр хабһа, нюрга, һээр, ондоо жэжэ мяха табилсаха.

САГААЛГАНДА

   Бүүһэг гэжэ үбсүүнэй үзүүр хажуунь. Тэрэнь Сагаан һарын гарахада, бурханда үргэгдэдэг тон хүндэтэй мяхан юм. Бүүhэг гансаарыень шанахагүй, үхэрэй hээр, хониной дала, нюрга, үндэр хабhа тогоондо үйлсэхэ. Сагаалганда шанаха мяха намар гү, али үбэлэй эхиндэ бэлдэдэг. Мяханай хоорондо бүүhэгээ хэжэ, монгол hарын 30-да бурханда табигдаха, шэнын гурбанай үдэр хуряагдаха. Тэмээнэй, гахайн мяха үргэдэггүй.

You have no rights to post comments