Һүдэнтын почтынхид Буджа хүгшэнэй аша хүбүүн Батын Бато-Мүнхые тэрэ үдэртѳѳ оложо, тэрэ бэшэг гартань барюулһан байнад. Бато-Мүнхын энэ бэшэг задалан уншахадань: «Хүндэтэ Буджа Бадмаева, мэндэ амар! Манай һургуулиинхид Дубовка хотын комсомольско саад соохи аха дүүнэрэй хүүр харгалзалга дороо абанхай юм. Энэ хүүртэ танай хүбүүн Базаржапов Бато хүдѳѳлүүлэгдэнхэй. Энэ мэдээсэлыемнай хүндэтэй хүлеэгыт. Энэ хаягаар бэшэг бэшыт: Волгоградска можо, Дубовка хото, Московско үйлсэ, 12. Хоёрдохи дунда һургуули. 6-дахи «б» класс. Удалова Наталья Степановнада».

Бато-Мүнхэ иимэ бэшэг абаһан аад, түрүүн удха шанарыень ехэ ойлгоогүй юм гү, түрэл гаралдаа хѳѳрѳѳд, ажалдаа һамааран мартажархиһан байгаа. Тииһээр байтарынь, бүхэли жэл үнгэршэбэ. Үнгэрэгшэ оной декабриин һүүл багаар колхозой правлениин суглаан боложо дүүрээд, хэдэн хүн түрүүлэгшын кабинет соо үлэһэн, энэ тэрэ юумэ хѳѳрэлдэһѳѳр байтараа, Бато-Мүнхэ «тиимэ бэшэг абаһан хүнби, жэл болошобо, ошохо гээд сүлѳѳ забда болоногүй гээшэ гү» гэжэ үг-маг гэбэ ха. Тиихэдэнь тэндэ һуугаашад «энэ забһарта ошоод ерэхэ һаа ерыш» гэбэд. Бато-Мүнхэ үглѳѳдэртѳѳ түхеэрээд, Волгоград ябашаһан байгаа. Декабриин 31-дэ Дубовка хото хүрэжэ, бэшэг бэшэгшэ басагантаяа уулзаа, хѳѳрэлдѳѳ, абынгаа хүдѳѳлүүлэгдэһэн газарта ошожо, хүүрхүшѳѳень хараа: хүшѳѳгэй нюур талада хадаатай түмэр дээрэ иигэжэ һиилээтэй: «Эндэ орудиин командир Семёнов И.В., наводчик Базаржапов Бато, орудиин расчёт – Кунанбаев И., Иванов С.К., Макаров В.В., Баранов К.Н. хүдѳѳлүүлэгдэнхэй. 1942 он, август».

Дубовка хотын 2-дохи дунда һургуулиин пионернүүд аха дүүнэрэй хүүртэ хүдѳѳлүүлэгдэһэн офицер, солдадуудай түрэл гаралыень бэдэрдэг, февралиин 23-да, майн 9-дэ, Сталинградые сүлѳѳлһэн үдэр гүрлѳѳ сэсэгүүдые табидаг, тойруулан сэсэг таридаг, сэбэрлэдэг байнад. Тиихэдэ Удалова Наталиин абын дүү – В.В.Макаров абгань эндэ хүдѳѳлүүлэгдэнхэй. Базаржапов Бато энэ Макаровтай нүхэсэдэг, һамгандань гэрэйнгээ хаяг үгэһэн байгаа ха. Тиин энэ басаган хаягыень олоод, бэшэг бэшэһэн байна.

…Базаржапов Бато Һүдэнтын Хүлэрэгтэ нютагта хүн болоһон, 1932-1933 онуудта Хүлэрэгтэ-Харганаашын таһагай найдалгатаар, мүн Һүдэнтын кресткомой түрүүлэгшээр хүдэлһэн юм. 1938 онһоо Һүдэнтын зүблэлэй түрүүлэгшээр ажаллаа. 1941 оной намар сэрэгтэ абтажа, фронтдо мордоһон байгаа.

1942 оной зун. Баруун фронт, Смоленск шадар һэн. Немецко-фашистска сэрэгэй манай газар уһа булимтаран эзэлжэ, Улаан сэрэгэймнай дайсадтай гар наанаһаа тулалдажа байһан үе саг. Морин унаатай хүнгэн артиллериин частьда алба хэгшэдэй дунда 25 буряад хүбүүд, тэдэнэй дунда Базаржапов Бато моришоноор ябадаг һэн ха. Арт-частиингаа табяад мори һүни адуулжа ябаһаар, дайсанай хүреэлэлгэдэ орожо гэнэдэбэшье, нэгэшье мори алдан хороонгүй намнажа гаргаад, частьдаа абаашаһанай түлѳѳ «За отвагу» медаляар шагнагдаһан юм.

1942 оной зун тэрэ частиин Сталинградые хамгаалгада эльгээгдэхэдэ, иимэ 7 буряад хүбүүд нэгэ частьда үлэһэн байна: Базаржапов Бато, Дашиев Боро, Нордопов Мижид, Аюшиев Цыбен, Балбарон Даши-Дондог, Цыренов Алексей, Анандаев Түмэн-Доржо.

Базаржапов Бато хүнгэн артиллериин наводчик уялгатай ябадаг һэн ха. Волгын баруун эрьедэ, нэгэ үхэрюулгэ жалга сооһоо манай артиллериин нэгэ точко дайсад тээшэ зай забдагүй буудана. Тэдэ артиллеристнүүдэй дунда манай Бато хүлһэ һалһан болошоһон, шорой тооһондо дарагдашаһан, тамхишье орёожо татаха забдагүй буудажа байба ха. Тусхай даабаряар ябаһан Т-Д.Анандаев Батадаа тамхи орёон носоожо, амандань зуулгаад саашалһан байгаа. Энэнь августын нэгэ үдэр, үглѳѳнэй сагта байгаа. Анандаевай даабаряа дүүргээд, үдэшэ бусалгандаа Бататаяа уулзаха гэжэ ерэхэдэнь, Батань нүхэдтэеэ булта алуулшаһан, батарейнь бута буудуулшаһан, тэдэниие хүдѳѳлүүлһэн, ехэл урмагүй байһан ха. Иигэжэ энэ нүхэрнай Сталинградые хамгаалгын ехэ тулалдаанда Эхэ оронойнгоо, арад зонойнгоо, гэр бүлынгѳѳ түлѳѳ ами наһаяа үгѳѳ һэн. Нютагаймнай үнэн сэхэ хүбүүн, коммунист Батымнай бэе Ородой агуу мүрэн Волгын эрьедэ мүнхэдѳѳ хадагалагданхай. Нютагай хүбүүн Батынгаа хүүрхүшѳѳдэ һүгэдэн, мүнхэ дурасхаалыень дурдан, малгайгаа абан зогсонобди.

You have no rights to post comments