Апрелиин 7-до Петровск-Забайкальскын аймагай Оборой Адаг һууринда барилдаанай ёһотой һайндэр болобо. Энэ һайндэрһөө репортаж гарай утаһаар ябуулбабди. Толгойлогшоор олон жэлдэ хүдэлһэн нютагай эдэбхитэн Дамба Цыренов зоноор уулзажа, намтай телефоноор хөөрэлдүүлдэг байба.
Оборой Адагай һургуулиин танхим соо.
«Барилдаан хэзээ болохоб?..»
Хүбшэ тайгаар хүреэлээтэй элдин талада, Хёлго мүрэнэй эрьедэ оршодог Оборой Адаг шэнги 100 хуби буряад ажаһуугшадтай, булта түрэл хэлэн дээрээ хөөрэлдэдэг ондоо нютаг бүхы хизаар дотор байхагүй.
Энэ удаа Оборой Адагта Петровск-Забайкальскын аймагай бүхэ барилдаагаар нээмэл турнир 3-дахяа үнгэргэгдэбэ. Бүхыдөө 14 нютагһаа 142 эдир барилдаашад суглараа. 2009-2010 онуудай хүбүүд 6 шэгнүүртэ, 2001-2008 онуудай тамиршад 13 шэгнүүртэ барилдаба. Жэл бүри Буряад ороной Мухар-Шэбэрэй, Загарайн аймагуудай, Улаан-Үдын, хүршэ Улаан-Сүхын аймагай эдир барилдаашад суглардаг байна. Жэшээнь, нёдондо бүхыдөө 80-яад тамиршад мүрысөө, харин мүнөө зуу гаран эдир барилдаашадай ерэһэниинь энэ мүрысөөнэй улам дэлисэтэй боложо байһые гэршэлнэ.
Иимэ мүрысөө эмхидхэхэ дурадхал багша Батор Жаргаловай 2016 ондо оруулхада, түрэлхид нэгэн дуугаар дэмжэһэн байха юм. Юундэ гэртээ, нютагтаа мүрысөө эмхидхэхэеэ һанаһан байгааб гэбэл, тэрэ сагта һорилго гаража байһан хүүгэд яһала амжалтатай барилдадаг болоод ябаа, тэрэ тоодо Агада «Тамир» гэһэн тамирай байшан соо үнгэргэгдэһэн ехэ мүрысөөндэ хоёр шабинарынь шангай һууринуудта хүртэһэн ха.
Мүрысөөн бүхы нютагайхидай хүсөөр эмхидхэгдээ. Шангай жасада бүгэдэ зон нэмэрлиһэн байна. Хэды хэдыгээр суглуулнабди гэхэ юумэн байгаагүй, хүн бүхэн, айл бүхэн өөрынгөө шадалаар нэмэрлеэ. Хоёр-гурбан мянгаар үгэһэн зон олон, зариман мяха шүлэ, хони үгэнэ. «Барилдаан хэзээ болохоёо байнаб даа, пенсимни гараа, ерэжэ мүнгэ абагты», - гэжэ пенсионернүүд хонходохо…
Шабинарай хүндэдэ
Оборой Адагай хүбүүдые барилдаанай нюусануудтай анха түрүүн танилсуулһан хүн гэхэдэ, Бимба Базарович Ленхобоев болоно. Тэрэ мүнөө Сэлэнгын аймагай Харгана нютагһаа мүрысөөнэй хүндэтэ айлшаар буугаа. Бимба Базарович дүрэ буляалдаата барилдаагаар тамирай мастерта кандидат, мүнөө – наһанай амаралтада. Тэрэниие шабинарынь зорюута уряа бшуу.
Б.Ленхобоев: - Оборой Адаг ондоо болоо: залуушуул олоор гэр барина, айл бүхэн газаагаа бүри олон малтай болоо, фермернүүд олон. Мүрысөөнэй урда үдэр ерээ һэнби, шабииндаа хонохо гэжэ байнаб, - гээд хэлэнэ һэн.
1986 онһоо 1992 он болотор Бимба Ленхобоевто заалгаһан хүбүүд ехэ омогорхон, «бидэ Бимба Базаровичай шабинарбди» гэжэ хэлэдэг байна. Шабинарайнь нэгэн – мүрысөө эмхидхэгшэ гол эдэбхитэдэй нэгэн, барилдаанай һоригшо Батор Владимирович Жаргалов. Тэрэ 1974 оной, мэргэжэлээрээ физикэ болон информатика 22 жэлэй туршада заажа байна, хажуугаарнь 5 жэлэй туршада эдиршүүлые барилдажа һургана.
Үшөө шабинь - Николай Юрьевич Дашидондуков хөөрэбэ:
- Эндэ һая Хурамхаан барилдаанай мүрысөөндэ гурбан хүбүүдээ абаад ошохо болоходом, 15000 түхэриг хэрэгтэй болоо. Өөртэм нэгэ бага мүнгэн байгаа, бэшыень үүринэрни суглуулжа үгэхэдэнь, харгы гараад лэ ябаабди. Иимэ хэрэгтэ «үгы» гэжэ хойшоо таталдаха нэгэшье хүн нютагтамнай байхагүйл даа.
Мүрысөөн һургуулиин тамирай танхим соо эмхидхэгдэнэ, харин нютагай хүбүүд һорилгонуудаа хоёрдохи дабхарта хэдэг. Бимба Базаровичайшье байхада, тэндэл болодог һэн ха.
- Хаа-яа үбэлдөө һорилго хэхын аргагүй хүйтэн болоходонь, Бимба Базарович бидэниие гэртээ абаашажа барилдуулдаг, заадаг байгаа, - гээд Николай Юрьевич үргэлжэлүүлээ.
Теэд 1992 ондо Б.Ленхобоевой ябашахада, һорилгонууд дүүрээ. Дамба Банзарович Цыреновэй нютагай захиргаанай толгойлогшо байха үедэ хибэстэй болоходоо, Бимба Базаровичай шабинар үхибүүдэй һорилго дахяад һэргээгээ бшуу.
Миинтээр хооллуулдаг
Улаан-Сүхын аймагай хүүгэдэй-эдиршүүлэй тамирай һургуулиин (ДЮСШ) директор Дондок Дугарович Бакшеев Захааминһаа уг гарбалтай. Буряадай гүрэнэй хүдөө ажахын дээдэ һургуулиин мехфак дүүргэһэн, оюутан хаһадаа институдай дэргэдэхи тамирай клубта ябажа, дүрэ буляалдаата барилдаагаар һоригшын саарһатай боложо гараһан байна.
Петровск-Забайкальскын аймагта барилдаагаар гансахан лэ энэ мүрысөөнэй эмхидхэгдэдэг һаа, Улаан-Сүхын аймагай Шаргалжан нютагта гурбан агуу барилдаашадта зорюулагдаһан мүрысөөн заншалта болонхой. Нээмэл энэ турнир мүнөө май һарын тэнгээр 11-дэхеэ үнгэргэгдэхэ юм. Гурбан агуу барилдаашад гэхэдэ, 1800-гаад онуудай эсэстэ, 1900-гаад онуудай эхиндэ ажаһууһан Санжи Бадмаев, Саду Арага, Хэмчик Принлай бүхэнүүд тухай хэлэгдэнэ. Оборой Адагта барилдаан нилээд хүгжэлтэ абажа байна гээд Дондок Дугарович дүнлэнэ, нютагайхид ехэ багагүй тамир сэгнэдэг, мүрысөөндэ хабаадагшадта тон һайнаар хандадаг, бүгэдэ зониие 3 дахин миинтээр хооллуулдаг гэжэ тэмдэглээ.
Дэлгэрэнгыгээр “Толоной” 15-дахи дугаарта.
