Согто-Хангилай Таһархай гэжэ газарта 1930 ондо түрүүшынхеэ һургуули нээгдэһэн байна. Тиигээд һургуули 1931 ондо Бүргөө руу, харин 1936 ондо Улаан Булаг руу зөөһэн. 1946 ондо Сталинай нэрэмжэтэ колхоздо амяараа эхин шатын һургуули нээгдээ. 1962 ондо Согто-Хангилай эхин шатын һургуули 8 жэлэй болоо, харин 1963 онһоо - 10 жэлэй. 1967 ондо 450 һууритай 2 дабхартай һургуули баригдаа юм. 2011 онһоо Согто-Хангилай дунда һургуулида Ч-Л.Базароной нэрэ үгтэһэн. Мүнөө һургуулида 25 багшанар, техничес-кэ болоод һургуулиин интернадай ажалшадтай хамта 50 хүн хүдэлнэ. Һургуулида 130 шабинар һурана. 2013 он болотор һурагшадай тоо үсөөржэ байһанаа тогтоо, мүнөө бүри нэмэжэ байнхай. Ерэхэ һуралсалай жэлдэ һурагшадай тоо нэмэхэ, сэсэрлигһээ нэгэ бага олон үхибүүд ерэхэ, 11-дэхи анги 4 хүүгэд дүүргэхэ. Жэлэй туршада һургуулиин интернадта 16-20 хүүгэд байрладаг. Һургуулиин дэргэдэ багахан огород таригдадаг байна.

Хүүгэдэй үсѳѳн байхада...

Һургуулиин мүнөөдэрэй байдал тухай Баир Базарсадаевич иигэжэ хөөрэбэ: «Һургуулимнай шэнэ стандартын эрилтээр хүдэлжэ эхилһэн. Шэнэ зүйл нэбтэрүүлгын талаар яһала урагшатай хүдэлдэгбди. Агын тойрог дотор һуралсалай форум алдагдангүй ябуулагдажа байдаг. Забайкалиин хизаарай форумдо яһала амжалтатай хабаададагбди. Федеральна һуралсалай программаар хэмжээ ябуулгануудые үнгэргэдэг базова талмай боложо хүдэлһэмди. Тэрэ маанадта ехэ туһа болоһон, юумэндэ һураһамди. Апрель һарада Агын аймагай урда бэеын һургуулинуудай багшанарай ажал сэгнэлтын түрүүшын семинар үн-гэргэгдөө hэн. Тэндэ 80 хүн ажаллаа. Хүүгэд үсөөн, тиимэhээ һургуулиин 9 жэлэй болошохогүйн түлөө Агын аймагай һуралсалай хороон хизаарай Һуралсалай министерствэтэй хэлсэжэ, сетевой болоод хүдэлхэ тухай шиидхэбэри абаһан байна. Шэтын һуралсал хүгжөөлгын институт, Агын аймагай һуралсалай хороон ба манай һургуули - хамтадаа иимэ ажал ябуулжа эхилээбди. Удхань юун бэ гэхэдэ, ЕГЭ тушааха хэшээлнүүдые – биологи, физикэ, түүхэ шэлэһэн Согто-Хангилай, Хүнхэрэй, Будаланай, Гүнэйн, Һүдэнтын хүүгэд манай һургуулиин бааза дээрэ багшанартамнай заалгаха. Һара соо 3 дахин очно хэшээл болохо. 1 долоон хоногой туршада гэрһээ интернет ашаглан хэрэглэжэ, даабаринуудые дүүргээд ерэхэ бшуу. Биологиин хэшээл дүршэлтэй, ниитэ һуралсалай хүндэтэ хүдэлмэрилэгшэ Бутит Цыдыпова ба физикын хэшээл 1-дэхи категориин багша Радна-Ханда Эрдынеева зааха. Ажалай ехэ стажгүйшье һаа, Забайкалиин хизаарай һуралсалай форумдо авторска түһөө түсэбөөр шанда хүртэһэн урагшаа һанаатай Алексей Будаев түүхын хэшээл үнгэргэхэ. Эдэниие аймагай урда бэеын багшанар шэлэһэн шуу. Иигэжэ хүдэлхэдэ, хүүгэд ба гэртэхин дуратай байна. Гадна һургуулинуудта хүүгэд даабаринуудаа хэнэ гү гэжэ шалгадаг, тиигээд тэдэнээ Согто-Хангил хэшээлнүүдтэнь абаад ерэдэг багша бии. Ямар ажал хэгдээб гэжэ ЕГЭ-гэй дүнгүүдээр эли болохо. Шүүмжэлэл хээд, һайн үрэ дүнтэй байгаа һаань, ажалаа үргэлжэлүүлхэбди. Семинарта суглархадаа, энэ ажалайнгаа шанар яажа дээшэлүүлхэмнайб гэжэ хөөрэлдөө һэмди. Июнь hарада семинарта уулзажа, энэ һуралсалай жэлэй дүнгүүдые хаража, ерэхэ жэлэй түсэбүүдые табихабди. Ажалайнгаа дүнгүүдые ном гү, али суглуулбари болгожо гаргаад, 2018 оной жэлэй эсэстэ хизаарай һуралсалай форумдо харуулха түсэбтэйбди».

Хүгжэлтэ дэмжэдэг жаса

Гүрэн коммерческэ бэшэ эмхинүүдые дэмжэхэ политика ябуулна. Һургуулинуудые коммерческэ бэшэ эмхи гэһэн юридическэ статустай болгохо гэжэ ажал ябуулагдажа байна. Тиихэдээ һургуулиин хүгжэлтэ дэмжэхэ жаса байгуулагдана бшуу. Юундэб гэхэдэ, грантда хүртэбэл, жасаар гарахадаа, мүнгэнэй дэмжэлтэ ехэ байха юм. Һургуули гээд гараха эрхэтэй, харин бүридэлдэ ороогүй байхада, грантын бага мүнгэн байдаг ха. Хүтэлбэрилхы зүблэлдэ һургуулиин ажалша коллективэй ба гэртэхинэй зүгһөө 7-9 хүн орохо юм. Өөһэдын счёдтой, тамгатай байха. Гэртэхин зүбшэлсэжэ, өөрын дураар жасада мүнгэ оруулха аргатай, үшөө спонсорнууд боложо, хэнэйшье мүнгэ оруулхада болохо.

Түһөө түсэбүүд

Нёдондо жэл «Успешная школа – успешное будущее» гэжэ губернаторай ябуулһан түһөө түсэбтэ хабаадаа һэн. Бүхыдөө 4 шэглэл байгаа, Согто-Хангилай һургуулиинхид 3-дань хабаадаа. Тиигэжэ 30 мянган түхэригэй шагнал-да хүртөөшье һаа, финалда гараагүй. Шангай мүнгөөр ксерокс, компьютер абаһан байна. Мүнөө жэл нэмэлтэ һуралсалаар түһөө түсэб ябуулагдаһан. Мартын 18-да, һунгалтын үдэр, хүүгэд гэртэхинээ, нютагайнгаа ажаһуугшадые урижа, яармагта уран бүтээлнүүдээ дэлгээгээ. Ажалайнь ехэшье һаа, амжалта туйлаха хүсэлэнтэй хабаадаа бшуу. Мүнөө «Школа активного родителя» гэһэн түһөө түсэбөөр хүдэлнэ, энэ хадаа гэртэхинэй хүүгэдтэеэ харилсаа дүтэ болгохо гэһэн зорилго юм. Түһөө түсэб соо коллективнэ элдэб курснууд бии, багшанарһаа гадна гэртэхиншье ерэжэ, ямар бэ даа шэглэлээр дүршэлөөрөө хубаалдаха аргатай бшуу. Жэшээнь, үхибүүдтэ штукатурка яагаад хэхэб гэжэ гэртэхин зааха аргатай. Һуралсалай удха шанар ондоо боложол байдаг, энээниие зүбөөр ойлгожо байһай гэһэн удхатайгаар нээмэл хэшээлнүүдтээ гэртэхиниие уридаг заншалтай. Эдэбхитэй, эдэбхигүйшье гэртэхин байдаг байна. Гэртэхин шэнэ эрилтэнүүдые, мүн хүүгэдынь ямар һуража байнаб гэжэ мэдэхэ ёһотой. Тиимэһээ гэртэхинииень һургуулиин байдалда эдэбхитэйгээр хабаадуулхые оролдодог юм.

«Буряад хэлэндэ һурагшаднай анханһаа һайн байһан. Харин мүнөө түрэлхи хэлэмнай бүхы тээ орёо байдалда ороод байна. Һүүлшын жэлнүүдтэ залуу багшанар байһан аад, декретнэ амаралтада гаранхай. Һая шэнэ багша хүдэлжэ эхилээ. Тиигээшье һаа хүүгэднай буряад хэлээр ба литератураар үнгэргэгдэһэн бүхы хэмжээ ябуулгануудта хабаададаг, шангай һууринуудта хүртэдэг. Жэшээнь, Баира Санжитова аймаг, тойрог дотор найруулга зохёолгын конкурснуудта оройлдог. Тэрэ хабарай амаралтада Улаан-Үдэдэ «Эдир драматург» гэһэн Бурдрамай эмхидхэһэн 2 долоон хоногой курсда ошоод ерээ.

Һургуулидамнай волейболоор, хүнгэн атлетикээр, барилдаагаар секцинүүд хүдэлдэг. Хүүгэдэй уран урлалай һургуули бии. Олонхи хүүгэднай хатарай, арадай зэмсэгүүдэй, уран зурагай, дуунай кружогуудта ба хүүгэдэй аман зохёолой «Тэршээхэн унаган» ансамбльда ябадаг», - гээд Баир Базарсадаевич хөөрөө һэн.

You have no rights to post comments