Улза, Уртын голнуудай уһанһаа ундалжа, Угтам Хайрахан уулын, Хатан Хушуун, Хайлааһата хадын үндэртэ тэгүүлжэ ябахадаа, эдир Чойдогэгүүридэ мүнхэрхэ бэлигэйнгээ эхин һуури табиһан гэхэ. Тиихэдэ олон абын хүбүүдтэй үелэн нүхэсэжэ, һургуули һудартаа шармайн оролдожо, оюун бэлигээ оншотой хүгжөөжэ ябаһан үень бэлэй.

Тиимэһээ жабхаланта залуу наһанайнгаа түлэг сагта Чойдогой түрүүшынгээ бүтээлнүүдые түһөөлэн гаргаһаниинь гайхалгүй. Теэд олоной анхарал татама бүтээлнүүдые зурахын тула мэргэжэлээ дээшэлүүлхэ шухала гэжэ залуу хүбүүнэй уураг тархиингаа уршалаада хадууһаниинь һайшаалтай. 1935 ондо 18 наһатай эдир Чойдог Улаан-Баатарай багшанарай һургуулида орожо, эрдэмэй далайн хэды гүнзэгы байдагыень бэеэрээ шалгажа эхилээ һэн. 1941 ондо Москва хотын В.И.Суриковай нэрэмжэтэ уран зурагай дээдэ һургуулида һуралсалаа үргэлжэлүүлбэ.

Алдарта уран зурааша С.В.Герасимовай шаби боложо, ехэ бэлигэйнгээ ендэр өөдэ дабшаба. Теэд тэрэл жэл Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайн эхилжэ, халуу оюутан һуралсалаа таһалдуулан, 1942 ондо нютагаа бусаһан байна.
Монгол Арадай Хубисхалта намай Түб хорооной (партиин ЦК-гай), Засаг газарай уран зураашадай эблэл байгуулха тухай шиидхэбэри бэелүүлгэдэ Додийн Чойдог хам оролсобо. Тэрэнэй ударидалгаар 1943 ондо залуу уран зураашадые бэлдэхэ тусхай һургуули байгуулагдаба. Хажуугаарнь Монголой уран зураашадай эблэлэй хороон байгуулха ажал эдэбхитэйгээр ябуулжа, тэрэнэй даргаар томилогдобо. Нэгэ үгөөр хэлэхэдэ, Баяндунай бэлигтэй хүбүүн Монголой урашуулай гал гуламта байгуулһан хүн болоно. Энэ хэрэгтэ нютагайнь найза нүхэр Очирын Цэвэгжав найдамтайгаар туһалалсаа.

Додийн Чойдог хадаа эмхидхэлэй, олониитын ажалай хажуугаар зураг зурагаа улигаа журамтайгаар бэелүүлжэл ябаа. 1943 онһоо эхилээд, оройдоол арбаад жэлэй хугасаа соо уран зурагай 33 бүтээл мүндэлүүлээ. «Партизан Мельников», «Үбгэн партизан», «Уран зурааша О.Цэвэгжав», «Маршал Х.Чойбалсан», «Малшан Дамдинхай», «Илалта», «Барилгашан Намсарай», «Ачесоной энхэ тайбан» гэхэ мэтэ бүтээлнүүд тэдээн соо оролсоно.

Уран зурааша Додийн Чойдогой эгээл ехэ габьяа юун бэ гэхэдэ, тэрэ Монгол Уласай шагнал хайрын бүхы тэмдэгүүдэй эскиз-түхэл янзыень зохёоһон хүн гээшэ. Нэн түрүүн, гүрэн түрын эгээл ехэ һүр һүлдэ болохо Түрын далбаа - Тугай эскиз 1945 ондо урлан бүтээхэдэнь, тэрээнииень дээдын Засагай газар бүримүһэн баталһан байна.

Бага наһандаа сугтаа үндыһэн Додийн Чойдогой дүтынь нүхэр, хожомоо гүрэн түрын элитэ ажаябуулагша, Бүгэдэ Найрамдаха Монголой Арадай Уласай сайдай зүблэлэй орлогшо дарга (Министрнүүдэй Соведэй түрүүлэгшын орлогшо), Агын буряад Дондогийн Цэвэгмэд 1961 ондо Нью-Йорк хотодо Монгол гүрэнэй нэгэдэмэл нацинуудай эмхиин гэшүүн болоһон ушараар найзынгаа зураһан Түрын Туг үргэн мандуулха аза талаантай байгаа.

1945 ондо Монгол Уласай эгээл ехэ шагнал хайра болохо Сүхэ-Баатарай орденой, Ажалай Улаан Тугай орденой, «Алтан гадаһан», «Байлдаанай габьяагай» орденгуудай эскиз бүтээһэн байна. Гадна Монгол Уласай Баатарай алтан табан хушуун, гүрэнэй шанда хүртэгшэдэй зүүхэ тэмдэг, янза бүриин 12 медалиин эхэ зураг энэ хүнэй оюун бэлигэй ашаар мүндэлөө. Тиимэһээ Монгол Улас түрын эдэ шагнал хайрануудта хүртэһэн хэдэн олон габьяа солотон буряад уран зурааша Додийн Чойдогто баяр хүргэн ябаха зэргэтэй.

Гэхэтэй хамта Монгол Уласай Маршалай, генералнуудай, дипломадуудай үмдэхэ хубсаһанай зураг уран бэлигтэн дүшэ хүрөөгүй наһандаа бүтээһэн байна.

«Согто тайжа» гэжэ киногой, «Далан худалша» гэжэ зүжэгэй шэмэглэл драмын академическэ театрай тайзан дээрэ бэелүүлһэн юм.

Буряад арадай үзүүр хүбүүдэй нэгэн зохёохы ажалайнгаа түлэг үедэ, бурханһаа үгтэһэн бэлигэйнгээ охин дунда оройдоол гушан юһэтэйдөө дүрөө дээрэһээ буужа, бурханай мэдэлэй болоһон байна. Гэбэшье, Д.Чойдогой энээхэн богони наһандаа бэелүүлжэ үрдиһэн ажалынь, байгаалиһаа үгтэһэн бэлигынь гүрэн түрэнь, монгол арад түмэн үндэрөөр сэгнэһэн гээшэ. Д.Чойдог 1945 ондо «Монгол Уласай соёл урлалай габьяата ажаябуулагша» нэрэ зэргэдэ хүртэһэн юм. Жэл үнгэрөөд байхада, Маршал Чойбалсанай дүрэ бүтээһэнэй түлөө гүрэнэй шанда хүртөө. Хожомынь Дамдины Сүхэбаатарай хүрэг бүтээһэнэй удаа «Бүгэдэ Найрамдаха Монголой Арадай Уласай арадай уран зурааша» гэжэ нэрэ солотой болоо. Мүн Сүхэбаатарай орденоор, бусад медальнуудаар шагнагдаһан байна.

Уран зурагай таряалан дээрэһээ ургуулжа хуряаһан хэшэгэйнь дээжэ мүнөөдэршье Монгол гүрэнэй олон түмэниие хужарлуулһаар.

You have no rights to post comments