Хүн зониие театрай урлалтай, уран һайханай һургаалтай (эстетика) танилсуулдаг газар гэжэ тус эмхи тухай хэлэбэл, буруу бэшэ. Тиимэһээ олон хүн театр ошожо, бэеэ һамааруулан амарха, юумэ хужарлан хараха дуратай байдаг. Артист гээшэ тайзан дээрэ үнэншэмэ уранаар геройнгоо дүрэдэ орохо шадабаряараа харагшадай анхарал заатагүй татадаг. Тиимэһээ артистнар театр соогоо эди шэдитэ оршон байдал тогтоохын тула бэеэ дүүрэн зорюулжа хүдэлдэг юм.
Түүхэһээнь һабагшалхада…
Тус эмхиин түүхэ Агын талаан бэлигтэй бүлэһөө эхитэй. Театр байгуулха үүсхэл режиссёр Вячеслав Монтоев ба уран зурааша Саяна Шухэртуева гаргаһан байна.
2002 оной февраль-мартда Саяна Шухэртуева хубиин үзэсхэлэнүүдые Агын Буряадай автономито тойрогто, Шэтэ хотодо эмхидхэжэ эхилээ. Тэрэл жэлынь тойрогой Захиргаанай дэмжэлтээр түрүүшын мэргэжэлтэ театр байгуулха түлэблэл бэелүүлхэ зорилготойгоор мүнөө үеын урлал хүгжөөлгын «ДалиТЭ» гэһэн Агын региональна ниитэ эмхи байгуулагдаа. Тойрогой Дүүмэ «Развитие культуры Агинского Бурятского автономного округа на 2003-2005 гг.» гэһэн тусхай шэглэлэй программада нэмэлтэ оруулжа, мүнгэ һомолхо асуудал шиидхээ.
Тиигэжэ 2003 ондо Агын Буряадай автономито тойрогой Захиргаанай Толгойлогшын тогтоолоор «Агын тойрогой мүнөө үеын драмын ба синтезэй «ДалиТЭ» театр» гэһэн эмхи байгуулагдаа.
Россиин Уран зураашадай холбооной гэшүүн, Агын Буряадай автономито тойрогой соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ, 2002, 2006 онуудта уласхоорондын «Алтаргана» наадануудай лауреат Саяна Шухэртуевагай хэлэһээр, соёл болон урлалда хабаатай мэргэжэлтэдэй нэгэ газарта сугларжа ажалладаг театр байгуулха һанаан байгаа. Эндэ зүжэгшэд, уран зураашад, режиссёрнууд, уран шүлэгшэд ба зохёолшод г.м. зохёохы бэлигтэй зон һанаһан хүсэлнүүдээ, түсэбүүдээ бэелүүлхэ аргатай болоо.
Эбтэйгээр хүдэлдэг
2006 ондо өөрын байшантай болоходоо, театр һайжараа, зүжэг табиха хуушан арганууд шэнэлэгдээ, техническэ шэнэ шиидхэбэринүүд ходо нэбтэрүүлэгдэдэг болоо.
2015 ондо соёлой эмхи «Агинский театр «ДалиТЭ» гээд нэрлэгдээд, захиралаарнь Аяна Дармаева томилогдоо. Театрта 17 хүн ажаллана, 6-иинь артистнар юм. Ахамад режиссёроор Агын Буряадай автономито тойрогой соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ Баирма Ринчинова, ахамад уран зураашаар Цыпылма Бочкарёва хүдэлнэ. Мүн театрта соёлой мэргэжэлтэ хүдэлмэрилэгшэд ажалладаг: Υбэр Байгалай хизаарай соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ Доржи Болотов, Агын Буряадай автономито тойрогой габьяата хүдэлмэрилэгшэ Батор Чернинов, Υбэр Байгалай хизаарай габьяата артист Бальжима Цыбенова, талаан бэлигтэй залуу мэргэжэлтэд Дина Черникова, Солбон Элбэктуев, Сэсэгма Жамсаранова, Дашима Бадмаева, Доржи Доржиев ба бусад. Тиихэдэ театрай байгуулагдаһан сагһаа һэлгэшэгүй уран зурааша-модельер, оёдолшон Светлана Нагаслаева ажаллажа, тайзанай ба концерт-наадануудай бүхы хубсаһа оёһон юм.
Мүнөө «ДалиТЭ» театр Ага тосхоной, Агын Буряадай тойрогой ба Υбэр Байгалай хизаарай соёлой хэмжээ ябуулгануудай, гүрэнэй, арадай һайндэрнүүдэй гол эмхидхэгшэдэй ба хабаадагшадай нэгэн юм. Зохёохы бүлгэм урдаа табиһан зорилгонуудаа амжалтатай бэелүүлһээр.
Репертуар баян
Театрай репертуарта хүүгэдтэ, залуушуулда, томошуулда зорюулагдаһан хэдэн арбаад зүжэг бии. Тус эмхиин бии болоһоор олохон зүжэг, 350 гаран концерт-наадан, олониитын һайндэрнүүд эмхидхэгдэһэн юм.
Литын ёһоор зүжэг болон концерт-наадануудынь элдэб үүргэтэй байдаг, элдэб сэдэбтэ зорюулагдадаг: литературна ба хүгжэмэй зүжэгүүд, Сэрэгшын алдар солын үдэртэ зорюулагдаһан, эдир үетэниие Эхэ орондоо дуратайгаар хүмүүжүүлхэ зорилготой г.м. концерт-нааданууд түсэблэгдэдэг.
(Үргэлжэлэлынь 5-дахи дугаарта уншахада болохо).
Цымжидма ДОЛГОРОВА.
