Согто-Хангилай Хонин хушуунда доргошо галзууд омогой Мижэдэй Ород Дамдинай Намжилма нүхэрэйнгөө дүү Цырегма басаганһаа 8 һаратай Дамба хүбүү үргэжэ абаад, уг удамаа дамжуулха хүбүүтэй болоһон. Энэ бүлэдэ зол жаргал асарһан Дамба хүбүүн Ханда, Доржоханда басагадые болон Бальжинима хүбүү дахуулһан юм. Абань Эсэгын дайнда мордожо, хүгшэн эжы болон эжытэеэ үлөөд байхадаа, заруулжа, эрхэ тангилшье һаа, ажалша бэрхээр үндыгөө. «Бага наһан» гэжэ гаршагтай гарай бэшэг соогоо тэрэ үе тухай иигэжэ бэшэһэн байдаг: «Гэрэй арада үхэрэй арһан байха, альганай зэргээр хухалаад асара даа», - гэжэ хүгшэн эжы зараха. Тэрэ арһаяа угаагаад, жэжэ болгоод, удаан бусалгаад, хатаһан мангир хэхэдэнь, амтатай гэгшын шүлэн болодог һэн», - гэжэ Дамба Мижитович дурсаһан юм. Тэрэ арбаад гаратайһаа абаяа дахажа, дархан ажалай оньһо шудалжа эхилээ. Саашадаа энэ шадабаринь бүхы наһанайнь хэрэг болоо. «Хэһэн ажалынь олон даа: «Солнышко» хүүгэдэй сэсэрлигтэ, Агын тойрогой Захиргаанай байшанда, Агын хэблэлэй байшанда, тойрогой бүхы хүүргэнүүдэй барилгада г.м. Агын хилээмэ баридаг газарта директорээр, Ага тосхоной захиргаанай толгойлогшоор хүдэлһэн. Наһанайнгаа амаралтада гараад, Ага найман эсэгын, Намнанай багшын, Жамбал-Доржо хамбын, Хара-Шэбэр, Табтаанай нютагуудай, Сүүгэлэй дасанай «Чоймпрол Шодон» субаргануудай, Шэтэ хотын «Эрдэнитэ Айралжан хатан эжын» мунхан барилгын ажал эрхилжэ, буянта хэрэг үйлэдэһэн юм. Дамба Мижитовичэй хүнэй аша туһада хэһэн ажалыень тоолохо болоо һаа, барагдашагүй. Хүүргэ барилгада түмэр вагончик соо үглөөгүүр һэрихэдэнь, үһэниинь хүрөөд мүльһэтэшэдэг байһан. Шэрхи боро, амархые мэдэхэгүй хүдэлдэг һэн, - гэжэ Уржин Цыреновна хөөрэнэ.
   Дамба Мижитович алишье талаар жэгдэ талаан бэлигтэй байһан, мүнөө уншагшадаа уран зохёолойнь ажалтай танилсуулхамнай. Хилээмэнэй заводто хүдэлхэ үедөө угайнгаа бэшэг зохёоһон ха. Дамба аха үргэн эрдэм мэдэсэтэй, буряад, ород, хариин классигуудай зохёолнуудые уншадаг, Барга Баатар гэхэһээ эхилээд, түрэл арадайнгаа түүхээр һонирходог юм һэн. Наһанайнгаа амаралтада гараад, бага наһаяа һанажа, нюдөө нээжэ, ухаа орохоһоонь анхаржа тэжээһэн Намжилма болон юһэн һара хэбэл соогоо хэжэ түрэһэн Сэрэгма абгайдаа зорюулжа, түрүүшын «Эжы абам хайратай» гэһэн шүлэгэйнгөө мүрнүүдые мүндэлүүлһэн байна:
«Намарай хүйтэн ольбондо
Нойрыем манаһан
эжым хайратай.
Нялха нарай үедэм
Үлгыем хэһэн
абам хайратай...»
   Энэ шүлэгтэнь Ольга Тангатова хүгжэм зохёогоо. Жэлэй дүрбэн хаһа соо эжымни яажа ажаллаһан бэ гэжэ гунигтай, олон хүнэй дура сэдьхэл буляажа суурхаһан дуун мүн. Удаадахи шүлэгэй мүндэлһэн тухай Уржин Цыреновна иигэжэ хөөрэнэ: «Согто-Хангил нютагта дүрэ буляалдаата барилдаагаар түрүүшын тамирай мастер Борис Бальжинимаевай мүрысөөндэ ошоо һэн. Сайлаанда һуунашьегүй, нүхэд дүүрэн ааб даа, гансаараа гэртэ газаа ороно, һанаата болоно, юушье эдинэгүй. Гайхааб, «түрүүшын дурантаяа уулзаа гээшэ гү» гэжэ һанабаб (энеэнэ). Үглөөгүүр Дамба «Нүхэдни» гэжэ шүлэг бэшээд бодоо бэлэй. Ушар юуб гэхэдэ, нютагаа ошоходонь, богони саг соо олон нүхэдынь наһа бараһан байгаа. Тэдэнээ үгылөө, гуниглаа:
Эгэшэ дүүнэрээ харахадам,
Эжым шарай һанагдана.
Жэл сагай үнгэрхэдэ,
Эжэлһэн нүхэдни һанагдана».
   Ольга Тангатова хүгжэм зохёожо, энэ дууниинь баһал мэдээжэ болоһон юм. «Ага, минии Ага», «Дуулим Агамнай», «Үлгын дуун» г.м. шүлэгүүдыень Ага нютагай мэдээжэ хүгжэм найруулагшад Р.Балдандашиев, Б.Бальжинимаев, Монгол ороной Наранбаатар гэгшэд һайхан дуунууд болгожо, олон шагнагшадай зүрхэ сэдьхэл эзэлдэг юм. Агын Буряадай тойрогой шэнэ һүлдэ тэмдэг – гимн 2013 оной июль һарада һүр жабхаланта дуун боложо зэдэлээ һэн, үгэнь - Д.Оротовой, хүгжэмынь - Р.Балдандашиевай.
Уржин Цыреновнатай үни холын сагта суг һураһан тойрогой элдэб нютагуудһаа ерэһэн нүхэдтэ Дамба аха иигэжэ хандаһан байна: «Нүхэрэйтнай 70 жэлэй ойдо зорюулжа, шог ёгто бадагуудые уншахам, эдэ мүрнүүд таанадташье хабаатай:
...Һургаал зааха бодолтой,
Зүүнэй һүбэ харахатай,
Хамарһаа нюһаа һанжуулангүй,
Шэбэнэхэдэ дуулаха шэхэтэй,
Мяха дааха шүдэтэй,
Бүхэтэр тохигор болонгүй,
Эсэхэ сусахаа мартажа,
Наһанай ошоһые тоолонгүй,
Зулгы сарюун ябаарай...»
   Наһанай найдамтай нүхэртөө захяа үгэ гү, али гэрээд үгэ гэхэ гү гэжэ бэшээд, энеэдэтэйшье һаа, үнэн зүрхэнһөө һанаата боложо, хүүгэдэйнгээ эжыдэ һайн һайханиие хүсэжэ, иимэ мүрнүүдые зохёоһон юм. Уржин Цыреновна Дамба Мижитовичэй 80 жэлэй ойн дурасхаалда зорюулжа, «Алтан бууса – Агамнай» ном гаргуулжа байна. Гадна «Бага наһан» гэжэ гарай бэшэгыень бүридхэжэ, хүүгэдтээ, Дамба Мижитовичэй дүүнэртэ болон үри хүүгэдтэнь электронноор гаргаад, бэлэг болгон үгэхэеэ бэлдээд байна. Хүмүүжүүлгын талаар энэ ном ехэ удха шанартай, ургажа ябаа улаан бургааһадта аша туһатай юм.
   Дамба ахын нэрыень нэрлүүлхэ, угыень үргэлжэлүүлхэ 3 хүүгэд, 10 аша зээнэр ябана, тэдэнэй дунда хүгшэн, нагаса абынгаа алишье талаар талаан бэлиг абаһан, хэрэгыень үргэлжэлүүлхэ үринэр үндыжэ байнхай.

You have no rights to post comments