- Баир Жалсанович, яагаад барилгада ерэһэмта? Абатнай дархан байһан гү?
   - Жалсанай Даржаа абамни дасанда дарха хэдэг байгаа. Хулаагай хүбүүн байгаа, хүгшэн абамни Яруунын аймагай Улаан Малшанда Хэндын дасанай шэрээтэ байһан намтартай. Аба эжынь һубаряад, 1926, 1928 онуудта хада гэртээ ошоһон, аханарынь сүлүүлһэн, гансаарханаа үлэһэн 13-тай хүбүүе түрэһэн нютагһаань гаргаһан. Тиигээд лэ модоор дарха хэжэ, хоолойгоо тэжээдэг байһан юм ааб даа.
   Эжыншье талаар нагасанарни гартаа дүйтэй зон байһан. Урда-Агада Зүүн Хэрэг гэжэ газарта суута түмэршэ дархан ябаһан Цыренжаб нагасын дүшын һуури мүнөө болотор байдаг.
   - Түмэршэ дархашүүл юу хэдэг байгааб?
   - Тэргын сахаригай обод, плуг – бултыень хэхэ, мори тахалха… Илангаяа Балжанын таряашад олоор хандадаг байһан бэзэ. Мүнөө тиигэжэ түмэр хайлуулаад, дарха хэхэ зон үгы. Бата нагасамниш уран гартай бэлэй. Эжымниш өөрөө мүнгэн тобшо дархалдаг һэн.
   - Даржаагай хүүгэд олон гүт?
   - Аба япон дайнһаа ерээд, эжытэйм ниилээ. Ахайнарни олон юм. Абын дүү хүрьгэнтэнэй хүбүүн - Бадеев Батомунко ахайе абатан багаһаань үндылгөө. Эжын урда гэрэй хүбүүд - Мункожаргал, Мункобалдан Цыдыповүүд байха, тиихэдэ Даржаагай гурбабди - Баатар ахай ба дүү басаган Мэдэгма. Бултал Даржаагайда үндыһэн хадаа 6 аха дүүнэр болодогбди. Би Урда-Агада 1956 ондо түрэһэнби.
   - Барилгашанай һургуули хэһэн гүт?
   - 1978 онһоо 1983 он болотор Улаан-Үдын технологическа институдай «Промышленное и гражданское строительсто» гэһэн факультедтэ һураһан хүм. Теэд дүүргээгүй, 5-дахи курсһаа гараа һэм. Тиигээд Урда-Агадаа Чапаевай нэрэмжэтэ колхозой прораб болооб, түрүүлэгшээр Эрдэни Чимитдоржиевич хүдэлжэ байгаа. Һүүлээрнь 1986-1988 онуудта Улаан-Үдын түмэрэй-бетонно зүйлнүүдэй заводой столярна цехтэ сонхын рама мэтые хэжэ 3 жэлэй туршада хүдэлөөб. Тэндэ байтарни, Агын дасанай шэрээтэ Золто ламхайн дасан һэргээел даа гэжэ дурадхахада, нютагаа бусаһан хүм. 1989 он ябажа байгаа, Бакула римбүүшын ерэхын урда тээхэнэ дасанда гэрэлтүүлгэ, дулаасуулга хээбди, харгы зүргэнүүдыень асфальтаар хушаабди, буудал заһабарилаабди, сагаан дасанай хушалта һэлгээбди, ламанарай байха хэдэн гэр заһабарилагдаа…
   - Энэ ехэ ажал ямар мүнгөөр хэгдээ гээшэб?
   - Дасан өөрынгөөл мүнгөөр хэдэг байгаа. Ехэл орёо һааб даа, хүн зон 1 гү, али 3 түхэриг үргэдэг байһан саг. Һүүлдэнь Агын хүгжэлтын алтан саг ерэжэ, Б.Б.Жамсуеай үедэ дасан һэргээлгэдэ горитойхон мүнгэн дэмжэлтэ үзүүлэгдэдэг болоо һааб даа. Баир Баясхаланович яагаад һайнаар, гоёор ажаһуужа болохоб гэжэ харуулжа үгөө ха юм. Харин тэрэ үедэ гүрэнэй засаг зургаан дасанда ямаршье туһаламжа хэдэггүй байгаа. Золто шэрээтэ ехэ хэмжээнэй ажал хэһэн хүн даа. Нэгэ ногоон «Волга» «Нива» хоёр унаатай байгша һэн. Хэды жэл болоод, Золто шэрээтэ Агын дасанай зөөреэр хаясаанай байһан Сүүгэлэй дасан заһабарилжа эхилһэн юм. Бидэ дасанай горлом соохи бүхы шабааһа, нобшыень хаяа, сэбэрлээ, томо үүдээрнь ороходо, хоёр таладань байһан Сахюусанай сүмэ арилгаа, байшангуудыень заһабарилаа һэмди.
   - Хаясаанай гэхэдээ, сэрэг тэндэһээ гаража, орхисооной гэрнүүд болоод байгаа гү?
   - Сэрэгэй 1983 ондо гаража ошоходо, Сүүгэлэй дасан ехээр тоногдоһон, ханынь, гэшхүүрэйнь шэмэглэл һиилүүрнүүд хобхо татагдаһан, малай байра болоод лэ байгаа. Тиигэжэ бүхы муухайень арилгажа, хара ажалыень хэжэ, энэ дасан һэргээхэ эхи табяад байхадамнай, Могойтын экспедитор ябаһан Жамбалдоржи Нанзатов түрүүтэй бүлэг эдэбхитэд һэргээлгын ажалнуудта ороо һэн.
   Дарханай ажал хэхэ хүншье тэрэ сагта олдодоггүй, шэрдэхэ шэрэшье байдаггүй һэн. Дулаасуулга хэхэдээ, гагнууриин ажалнуудые Цынгуев Гарма ахай, Һамасэрэн ахай, Батожаргал (Шарлуу) аха, Базаров Самбуу аха хээ. Тэрэ үедэ тойрогые Гуродарма Цэдашиевич Цэдашиев хүтэлбэрилжэ ябаа.
   - Удаань хүдөө ажахыда хүдэлһэн байнат…
   - Ехэ урдалхуу һанаатай хүтэлбэрилэгшэ, Чапаевай нэрэмжэтэ колхозой түрүүлэгшэ Энэбишэ Намжилович Минжуровта баяртай байдагби. Эхилхэ үедэмни ехэ дэмжэһэн хүн. 1992 ондо колхозой дэргэдэ амяараа счёдтой арендно-барилгын бригада байгуулаабди. Тиигэжэ пилорама хээд, Онон Баазада, Адуун Шулуунда, Урда-Агада мэргэжэлтэдэй гэрнүүдые, хашаарнуудые баряабди. Гүрэн түрэмнай һандараа, кооперативуудай бии болоод байһан саг. Тиихэдэ «Объединённое фермерское хозяйство «Баяр» гэһэн ажахы байгуулжа, аймаг соогоо мал үдхэхэ зорилготой ябаалди даа. Мүнгэн үгы, бартераар лэ ажал хэдэг байгаабди. Ушарбайн «Коммунизм» колхозой түрүүлэгшэ Дамба Додиевич Дулмаевтай һайн хүдэлөөбди, тэндэ гэрнүүдые, бани баряабди.

You have no rights to post comments