Эндэ һая Россиин габьяата һоригшо, гүрэнэй физическэ культурын ба тамирай эрхим Бато Базаровай түрэһөөр 70 жэлэй ойн баярта зорюулагдажа, Цыбен Жамцараногой нэрэмжэтэ хизаарай номой сан соо «Борцовских дел мастер» гэһэн электронно альбомтой танилсуулга эмхидхэгдэһэн байна. Альбомтой танилсуулгада Бато Базаров, тэрэнэй наһанай нүхэр Амгалан (Галина) Чимитдоржина, Паралимпиин 2 удаа абарга, һур харбалгаар Россиин тамирай мастер Тимур Тучинов, Агын аймагай хүүгэдэй тамирай һургуулиин директор Бато Ванчиков, Шулуутай нютагай захиргаанай гол мэргэжэлтэн Ц.Дамбаева, Агын эмнэлгын колледжын оюутад хабаадалсаа. Альбом дотор бэлигтэй һоригшын намтар, шабинар, гэр бүлэ тушаа мэдээнүүд, кино-буулгабаринууд, фотогалерейнүүд ба бусад баримтанууд ороо бшуу. Тэрэ хэмжээ ябуулгада хабаадалсаһан айлшад Бато Бадмаевичта зорюулжа, сэдьхэлэй дулаахан үгэнүүдые, үреэлнүүдые хэлээ, бэлэгүүдые барюулаа.
Намтарһаань
Бэлигтэй hоригшо Бато Базаров 1949 оной декабриин 10-да Агын аймагай Шулуутай нютагта түрэhэн. Аба эжынь юрын ажалша малша, нютагтаа хүндэтэй зон байhан юм. Түрэhэн нютагтаа эхин шатын hургуули дүүргээд, Агын 1-дэхи дунда hургуулида ерэжэ hураа. Тэрэнээ 1968 ондо дүүргэhэн. Залуу хүбүүнэй хүдөө нютагhаа Ага ерэжэ hурахадань, hургуулида барилдаанай секци ябуулагдажа байгаа, тиишээ эдэбхитэйгээр ябадаг болоо. Бато Базаров өөрынгөө үеын хүүгэдтэй тамирай танхим соо сугларжа, hорилго хэдэг. Барилдаанда ябахадаа, Агын аймагай, тойрогой мүрысөөнүүдтэ хабаадажа, эрхим дүнгүүдые туйладаг байгаа. Сэрэгэй албанда таталгын урда тээхи медосмотр гарахадань, эмшэд Бато Базаровай саашадаа барилдахыень хориhон юм.
Бато Бадмаевичай хэлэhээр, багаhаа хойшо үхибүүдтэ эрдэм мэдэсэ, ухаа заадаг мэргэжэлтэй болохо ехэ эрмэлзэлтэй байhан. Дунда hургуулияа түгэсхөөд, Волго мүрэн шадар оршодог хотонуудаар, Эхэ оронойнгоо алдарта газарнуудаар аяншалжа ябаа. Эдир наhанайнгаа хүсэл, эрмэлзэл бэелүүлжэ, дээдэ hургуули хэхэ гэжэ шиидээд, Саратовска можын Балашов хотодо оршодог багшанарай дээдэ һургуулиин эхин шатын ангинуудай багшын мэргэжэл шудалхаяа оюутан болоо. Тэрэ холо газарта 1-дэхи курс дүүргээд байтараа, Эрхүүгэй багшанарай дээдэ һургуулида тэрэ факультет бии гэжэ мэдээд, гэртээ дүтэ боложо, һуралсалаа үргэлжэлүүлээ. Тиин Усть-Ордагай тойрогой Баяндай тосхондо 2 жэл хүдэлжэ, ажалайнгаа намтар эхилhэн байна. Удангүй 1979 оной намар Бато Базаров Ага нютагаа бусажа, Шулуутай нютагтаа эхин шатын ангинуудай багшаар хүдэлөө. Түрэhэн нютагтаа хүдэлжэ эхилээд байхадань, Шулуутайда бүхэ барилдаанай секци гэжэ ябуулагдадаггүй байhан. Секци гэжэ байгаашье һаа, мүртэй болохогүй, хэсүүшэг байдал тохёолдоһон үе. Бато Базаров үхибүүдые эрдэм бэлигтэ hургахын хажуугаар барилдаа ябуулдаг болоо. Тиихэдэ мүнөөнэй мэтэ барилдаанай хибэс гэжэ байгаагүй. Бүд суглуулжа, мат болгожо оёод, барилдаа заадаг байhан. Долоон хоногой нэгэн-хоёр үдэр барилдаанай секци эмхидхэгдэжэ, олон хүбүүд ябажа эхилээ. Удангүй багшынгаа ажал орхижо, hоригшын ажалда бэеэ дүүрэн үгэжэ хүдэлhэн намтартай. Тиигэжэ 1980 гаран онуудhаа хойшо мүнөө болотор hорилгын ажалда амжалтатай хүдэлжэ ябана гээшэ. Бато Базаровтай тэрэ үедэ талаан бэлигтэй hоригшод Базаржаб Бадмаев (Зугаалай), Виктор Эрдынеев (Догой), Бальжинима Санжимитупов (Зүдхэли), Борис Бальжинимаев (Согто-Хангил) гээд үшөөшье олон хүн хүдэлhэн байна.
«Һорилгын ажалай түрүүшын эрхим дүнгүүд олон жэл үнгэрhэн хойно гаража эхилээ», - гээд Бато Бадмаевич мүнөө hанан хөөрэнэ. Базаровтанай 5 хүбүүд хүүгэдэй сэсэрлигтэ ябахаһаа абынгаа секцидэ ябаа. Хүмүүжэмэлнүүдынь илалтануудые дээрэ дээрэhээ туйладаг боложо, hоригшоёо баярлуулдаг болоо hэн. Бүхэроссиин, Европын, дэлхэйн мүрысөөнүүдтэ үндэр илалтануудаараа аглаг hайхан Ага нютагайнгаа нэрэ хүндэ дээгүүр хамгаалдаг байха юм. һоригшын хүмүүжэмэлнүүд Шулуутай нютагайнгаа хибэсhээ эхилээд, Олимпиин нааданай хибэс дээрэ гаратараа амжалтатай барилдаа. Дүй дүршэлтэй hоригшо Бато Бадмаевич мүнөөшье хүмүүжэмэлнүүдээ дахуулаад, элдэб мүрысөөнүүдтэ ябадаг. Шүүгдэhэн хүбүүдээ дулаахан үгэнүүдээр аргадан, урма зориг түрүүлжэ, илаhан барилдаашадаараа баясан омогорхожо ябадаг юм.
Суута багша Макаренкын һургаал сэнтэй
Бато Базаров үшөө оюутан ябахадаа, ородой суута багша Антон Макаренкын үхибүүдые яажа, хайшан гэжэ зүб мүрөөр хүмүүжүүлхэб, зүб харгыда оруулхаб гэхэ мэтэ сэнтэй заабари hургаалнуудые ойлгохо, мэдэхэ гэжэ оролдоhон. Олон hургаалнуудыень толгой соогоо бүхөөр хадуужа абаhан байгаа. Суута багшын түрэhэн, хүдэлhэн газарнуудые ябажа хараа. Хүдэлмэринүүдтэйнь танилсаа, шабинартайнь уулзаа. «Педагогика» гэhэн эрдэмые зон hургалга, хүмүүжүүлгэ гэжэ ойлгодог. Антон Семёнович Макаренко педагогикые ганса хүмүүжүүлгэ бэшэ, харин үшөө дахин хүмүүжүүлгэ гэжэ нэрлэhэн. Энэ тон зүб», - гэжэ Бато Бадмаевич хөөрэнэ. Хүниие hургахань бэлэн, үшөө дахин hургахань хүндэ гээшэ гэжэ тэрэ тайлбарилна. Хүүгэдые хүнэй зэргэдэ үндылгэхын тула багаhаань хүмүүжүүлхэ шухала. Бүдүүн болошоhон хүн хайшан гэбэшье, шэнээр hурахагүй, ойлгохогүй. Бато Бадмаевич табан хүбүүдээ багаhаань зүб мүрөөр хүмүүжүүлhэн. Шулуутайдаа багшалха үедөө, гушан гаран жэлэй туршада hоригшын ажалда хүдэлхэдөө, агуу багша Макаренкын hургаал, заабаринуудаар үхибүүдые хүмүүжүүлхэ хүдэлмэри ябуулhан байха юм.
