Түрэхын үлбэр бэетэй
Дарима Цыреновна Ирдынеева 1949 ондо Үбэр Байгалай хизаарай Петровск-Забайкальскын аймагай Зугмара тосхондо түрэhэн намтартай. Наhажаал гэртэхинтэй басаган нялха нарайhаа hула, үргэлжэ ханяаха, халуурха, хоолойгоо үбдэжэ, гэртэхинээ зобоодог hэн ха.
Дунда hургуулиин удаа Улаан-Yдын багшанарай училищида орожо hураhан. Оюутан ябахадань, тамирай хэшээлнүүд ѳѳртэнь эгээл хүндөөр үнгэрдэг байhан.
- Илангаяа гүйхэдөө, ехээр амидажа зободог hэнби, - гэжэ Дарима Цыреновна хөөрэнэ. Нэгэтэ сессиин дүнгүүдээр, тамираар «2» сэгнэлтэтэй гараад, стипендигүй үлөө бэлэйб.
Училищияа урагшатайгаар түгэсхөөд, Дарима басаган Саянтуй, Оронго нютагуудай болон сэрэгэй частиин hургуулинуудта эхин шатын ангинуудай багшаар хүдэлhэн. 1977 ондо Улаан-Yдын гүрэнэй багшанарай дээдэ hургуулиин түүхын таhаг дүүргээд, хэдэн арбаад жэлэй туршада түүхын багшаар хүдэлhэн байна.
Yбшэнтэй тэмсэл
1990 ондо, 41 наhатайдань, Дарима Цыреновнагай хуби заяан эгсэ хубилhан. Энээнhээ урагша жэл бүхэндэ шахуу уушханай ханяадаар үбдэхын хажуугаар hужуурай булшархайн «узловой зоб» үбшэнhөө зободог байгаа. Харин тиихэдэ «нари үбшэн» гэhэн диагноз табигдажа, багша онкодиспансертэ бүридхэлдэ абтаһан ушартай.
Гурбан хүүгэдынь үшөө баганууд, тэдэнээ үншэрөөхэнь гээшэ гү? Газаа 1990-ээд онуудай үлэнхэ сэмүүн, бэрхэшээл ехэтэй саг…
Онкодиспансерэй эмшэд түрүүшээр ямаршье арга хэнгүй, ехэнхинь адагладаг байгаа. Теэд үдэр сагай үнгэрхэ бүри хорото үбшэн улам саашаа hүжэржэл байгаа ха юм.
Дарима Цыреновна бүхы хүсэ шадалаа суглуулжа, үбшэнтэй тэмсэхэ гэжэ шиидэбэ. Олон элитэ аргашадай номуудые уншажа, хүнэй бэеын махабадай, үнэн дээрээ, хизааргүй ехэ арга боломжотойе ойлгобо. Хүн үнэнхэ сэдьхэлhээ зорибол, бүхы үбшэнгүүдые диилэхэ аргатай!
Дарима Цыреновна нэн түрүүн хамаг эдеэнhээ арсажа, үлэнхэ хооhоор, ганса уhа уугаад байжа, дотор органуудаа сэбэрлэhэн юм. Гэр бүлэдөө - наhанайнгаа нүхэртэ ба гурбан хүбүүдтээ - эдеэ хоолыень шанажа үгөөд, өөрөө гансал уhаар байгаа. Хажуугаарынь ажалдаа ябажа, хэшээлнүүдээ үнгэргэхэ.
- Түрүүшын гурбан үдэр эгээл хүндэ байгаа hэн, - гэжэ мүнөө Дарима Цыреновна дурсан хөөрэнэ. Дүрбэдэхи үдэртэнь халта хүнгэрбэ. Тэрэ хадаа бэеын гадаа талаhаа эдеэ хоолой орохоо болиходо, «эндогеннэ» гэhэн тэжээлдэ орожо, дотор нөөсэнүүдээ - өөхэн болон hуларhан үбшэн клеткэнүүдээ буйлуулжа, «эдижэ» эхилhые гэршэлнэ. Эндогеннэ хоолой үедэ бэеын гүнзэгыдэ сугларhан элдэб шулуун, дабhан, хорото ба хорогүй хабдар hэлхэнгүүд үндэhөөрөө үгы болодог. Бэе аргагүй хүнгэн боложо, ниидэhэн мэтэ мэдэрэлдэ абтадаг. Yшөө толгойн аргагүй hонор болодогынь сэгнэшэгүй юм.
Дарима Цыреновна түрүүшынхеэ арбан үдэрэй туршада үлэнхэ хооhоор байhанай удаа табан үдэр соо аалихан ёhо журамаарынь үлэн хооһон байдалһаа гараhан байгаа. Зүбөөр гарахань маша шухала!
Саашадаа Дарима Цыреновна мяханhаа, шараhан, сонгооhон эдеэнhээ ба консервэнүүдhээ арсажа, бэедэ туhатай, шэмэтэй хоолдо ороhон. Хажуугаарынь гүйдэг, үбэл зунгүй газаа хүйтэн уhа бэе дээрээ адхажа, бэеэ hорин бэхижүүлжэ эхилhэн.
Нэгэ минутаар гүйжэ эхилhэн байна: үбшэн уушхануудынь тэрээнһээ удаан яашье тэсэдэггүй hэн ха.
Элүүржүүлгын талаар элдэб олон авторнуудай номуудые шэнжэлэн уншаад, Дарима Цыреновна өөртөө таараhан аргануудые хэрэглэжэ, хуби заяагаа эгсэ ондоогоор хубилгаhан намтартай. Нэн түрүүн, hанаа бодолоо, зүрхэ сэдьхэлэйнгээ мэдэрэлнүүдые зөөлэрүүлэн, hайн тээшэнь хубилгахын талаар ехэ хүдэлмэри ябуулhан. Элшэтэ hүнэhэн бэеэ hэлгүүлhэн гэхээр.
Нари үбшэ илаһан
Гурбан жэл үнгэрhэн хойно Дарима Цыреновна «элүүр энхэ» гэhэн баталамжатайгаар онкодиспансерэй бүридхэлhөө гаргагдаhан байна. Нари үбшэнэй хорото хабдарhаа мүр сараашье үлөөгүй! Эмшэд аниргүй, гансал толгойгоо hэжэрэлдээ һэн ха. Дам саашаа, 30 жэл соо зобооhон hужуурай булшархайн «узловой зоб» ба уушханай үбшэнгүүд мүр сараагүйгөөр эдэгэhэн ушартай.
Арбаад жэл үнгэрhэн хойно наhанайнгаа амаралтада гараhан Дарима Цыреновна танихаар бэшээр хубилаад байгаа.
Элүүр энхэ болохоhоо гадна hураггүй залуу сэбэр түхэлтэй, нюур шарайтай, хүсэ шадал дүүрэн, олондо жэшээ боложо ябаhан юм.
«Пенсионер Дарима Цыреновна залуу басагадай хорхойтомоор жэрбэгэр нарин, сэхэ бэетэй, гансашье уршалаагүй, мэлигэр арhатай нюуртай», - гэжэ тэрэ үеын нютагай газетэ бэшэhэн юм.
Уласхоорондын марафондо хабаадаа!
Дарима Ирдынеева 2004 ондо, 55 наhатайдаа, Москва хотодо финнэнүүдэй эмхидхэhэн уласхоорондын эхэнэрнүүдэй хоорондохи марафондо урагшатайгаар хабаадаhан байна. Арбан жэлэй саада тээ минутын туршада арай шамай гүйгөөд амидажа тогтодог багша мүнөө Россиин ниислэл хотын гудамжануудаар 10 модо зай hэнгэргүй гүйжэ гаталhан габьяатай!
- Би марафондо заабол түрүүлхэ, илаха гэhэн зорилго табяагүй hэнби, - гээд Дарима Цыреновна үргэлжэлүүлнэ. - Ехээр бэеэ баалангүй, өөрынгөө аяар гүйгөөб. Хабаадагшадай олонхинь залуу үеын зон байгаа. Түгэсхэлдэнь намайе тайзан дээрэ урижа, бэлэгүүдые барюулаа hэн.
Уласхоорондын марафондо хабаадагшадые Ирина Роднина, Надежда Бабкина, Михаил Боярский г.м. Россиин тамирай ба эстрадын ододой амаршалжа, концерт-наада харуулhаниинь мартагдадаггүй. Үшѳѳ Дарима Цыреновна шатар эрхимээр наададаг, нэгэтэ бэшэ элдэб хэмжээнэй мүрысѳѳндэ түрүүшын һууринуудые эзэлһэн.
Олондо жэшээ болоһон
Тэрэ үедэ Дарима Цыреновна элдэб семинарнуудые эмхидхэжэ, олоной хабаадалгатай хэмжээ ябуулгануудта оролсожо, бэеын энхэ элүүрые сахилгын шухала хэрэг тушаа ойлгууламжын хүдэлмэринүүдые ябуулhан байна.
- Yбшэнhѳѳ эдэгэхэ хүсэлтэй хүн заабол дотор сэдьхэлээрээ ондоо боложо хубилха ёhотой, - гэжэ Дарима Цыреновна онсо тэмдэглэнэ. - Yгы гэбэл, ямаршье арга, эмүүд, тамир, туhатай хоол туhалхагүй. Хүн бүхэн – ядуу тулюур гуйраншаншье, баян томо даргашье – булта, нэн түрүүн, хүнүүд ха юмбибди. Бурханай үршөөhэн заяатай хүн бүхэн энэ дэлхэй дээрэ өөрын тусхай үүргэтэй. Хүн бүхэндэ тон адляар хандахань шухала.
Yшөө Дарима Ирдынеевагай онсо тэмдэглэhээр, дэлхэйн ажаhуудалай эхинэй эхин, орьёлой орой - Бурхан. Бурханай hургаалаар энэрхы сэдьхэлтэй, гуримтай, журамтай ябахань маша шухала. Бусадые ойлгожо, хүлисэжэ, байдалайнгаа hайниие үргэ-жэ, мууень дараад ябабал, алишье талаар золтой хуби эдлэхэбди.
Нефридээр массаж
2013 ондо Дарима Цыреновна Улаан-Yдэ хотодо Урда Солонгосой «MIGUN» гэhэн компаниин нефрит шулуугаар массажна салон нээгээд, урагшатайгаар хүдэлнэ. Мүнөө 71 наhатай салоной эзэн эхэнэрэй жэрбэгэр нарин ба хүнгэн солбон бэедэнь залуу басагадай хорхойтомоор. Эгээл шухалань – Дарима Цыреновна ямаршье үбшэнгүй, мүнөө сагта этигэхээр бэшэ, элүүр энхэ бэетэй. Мяха ехээр эдидэггүй, харин колбаса, консервэнүүдые болон шараhан, сонгооhон хоолhоо огто арсаhан. Мүн лэ хүүгэдынь эжынгээ жэшээгээр тиимэ хорото муу эдеэ эдидэггүй гуримтай. Yе-үе масагладаг, ганса уhа уугаад хэдэн хоногто хооhоор байдаг заншалаа алдаагүй. Жэл бүри Буянта һара мяха огто эдингүй үнгэргэдэг.
Гадаа талаhаа үнжэгэн бишыхан энэ эхэнэрэй түмэр мэтэ нугаршагүй бүхэ, ямаршье бэрхэшээлнүүдэй урда сухаридаггүй ба энэрхы сагаан сэдьхэлэй урда доро дохижо hүгэдэмөөр! Yнэн бэеэрээ хатуу үбшэ илаад, олондо жэшээ боложо, найдал, этигэл түрүүлдэг заяатай.
Дарима Цыреновнагай мүнөөдэрэй тусхай омогорхолынь – бүхы шахуу үбшэнгүүдые нефрит шулуугаар аргалдаг массажай салон. Мэргэжэлтэдэй тэмдэглэhээр, олон мянгаад жэлдэ зүүн зүгэй арадай шүтэжэ hүгэдэдэг эмнэлгын «Хаан шу-луун» - нефридэй массажда мүнөө дэлхэй дээрэ хүрэхэ арга үгы. Нефрит шулуун соогуур зайн гал ябуулхада, тусхай домтой элшэнүүд сасаржа, хүнэй бэе аргалдаг. Харин нефрит шулуунай шаригууд нюрганай нугарhанай хажуугаар ябуулагдахадаа, дарагдаад байhан нервын хамаг hалаануудые задаруулжа, шэнэ ами оруулдаг гэжэ эли. Yшөө нефрит шулуунай элшэнүүд хүнэй муу энерги – хамаг бузар буртагые hалгадаг шэдитэй.
«Хүниие аргалха гэhэн заяатай хүн гээшэ хаб даа», - гэжэ Дарима Цыреновна энеэбхилэн хэлэнэ.
