БАИРАЙ ТҮРҮҮШЫН АЛХАМУУД
Баир Ванчиков 1988 оной мартын 4-дэ Могойтын аймагай Хүрэлжэ һууринда түрэһэн. Нютагтаа эхин шатын һургуули дүүргээд, Хилын дунда һургуулида һуралсалаа үргэлжэлүүлээ. Тэндэнь хүнгэн атлетикээр һоригшо гэжэ байгаагүй, мүрысөөнүүдтэ долоон хоногой туршада бэлдээд ошодог һэн ха. Тиихэдээ ямар дүнгүүд байха һэм даа? Баир аймагай кроссто һүүлшын хүнэй урда тээ гүйжэ ерэһэнээ мүнөө болотор һанадаг. Бэеэ һорижо, хэдыдэб даа илалтануудые туйлахал байхаб гэжэ досоогоо һанадаг һэн...
Могойтын 2-дохи дунда һургуулида 9-дэхи ангида һуража эхилхэдээ, хүнгэн атлетикээр Эдуард Дамбаевай хүтэлбэри доро бэеэ һоридог болоо. Гүйжэ эхилхэдэнь, түрүүн бэлэн байгаагүй, теэд тамирай энэ янзада дураниинь булижа, һорилгоёо үргэлжэлүүлһэн юм. Хабарынь аймагай кроссто 2-дохи һуурида гараһан байна. Һүүлээрнь Илалтын һайндэртэ зорюулагдаһан мүрысөөндэ 10 модоной зайда түрүүшын һуури эзэлээ һэн. Тиихэдэ Баир утын зайда гүйхэдөө, дүршэлтэй байһанаа мэдэрээ, дуратайшье болоо бэлэй. Дунда һургуулида 3 жэл һураха сагтаа хизаарай хэмжээнэй мүрысөөнүүдтэшье хабаадажа, шангай һууринуудта гарадаг болоо. Дунда һургуулияа дүүргээд, Буряадай гүрэнэй дээдэ һургуулиин Агын филиалай физическэ культурын факультедтэ ороо. Тэндэнь хүнгэн атлетикээр һоригшо үгы байжа, Могойто Эдуард Дондокович багшадаа һорилго хэхэеэ ошодог байгаа. Һуралсал эхилжэ, хоёр тосхоной хоорондо ябажа, һорилгоёошье алгадаха саг ушардаг һэн бэзэ. Энэ үедэ гүйдэлэйнь дүнгүүд эли бодо унаһан байна. 1-дэхи курс дүүргээд, зуниинь Улаан-Үдэ сборто эльгээгдээ. Улаан-Үдэ хотодо һорилго хэдэг хүбүүдтэй танилсаад, суг гүйлдэжэ эхилээ. Тиихэ үедэ Сурхайта нуур тойроод урилдаан эхилээ бэлэй. Тэндэ өөрһөө шадабаритай хүүгэдые шүүжэ, 2-дохи һуурида гарахадань, Буряадай гүрэнэй дээдэ һургуулиин хүнгэн атлетикээр һоригшо Надежда Суворова гүйхэ шадабарииень сэгнэжэ, өөрынгөө шаби болгожо уриһан байна.
Баир 2-дохи курсһаа Буряадай гүрэнэй дээдэ һургуулиин оюутан болоо. Гүйгөөшын хөөрэһөөр, түрүүшын хахад жэлэй туршада дүнгүүдые харуулаагүй, юундэб гэхэдэ аймагта, тойрогто шэнги бэшэ, шанга эрилтэтэй һорилгонуудые гарадаг байгаа. Тиигэһээр Баир журамдань дадажа, мүрысөөнүүдтэ илалтануудые туйлажа эхилээ һэн. Буряад Уласай мүрысөөндэ залуушуулай дунда 4, 6, 7 модоной зайнуудта 4 дахин илалта туйлаа, оло дахин шангай һууринуудта гараа. Иигэжэ Баир хүбүүнэй тамирай баян намтар эхи абаһан түүхэтэй. Баирай гэртээ байхань хомор бэлэй, тиибэшье зун бүри урилгаар «Зунай нааданда» хабаадахаяа ерэдэг һэн. Гурбан жэл таһалгаряагүй 800 м, 1500 м, 5 модо зайнуудта түрүүшын һууринуудые эзэлээ бэлэй, 5-дахи курсын байхадаа, кроссоор Буряад Уласай илагша болоо. Тиихэдэ Баир бүһэтэйшүүлэй дунда илаһанайнгаа түлөө мастерта кандидадай нэрэ зэргэдэ хүртөө һэн.
ҺОРИГШЫН АЖАЛДА
2010 ондо дээдэ һургуулияа дүүргэжэ, Могойтын «Баяр» тамирай байшанда һоригшоор хүдэлхэеэ уригдаһан байна. Эдуард Дондокович багшатаяа бүлэг хүбүүдые абажа, гол түлэб, Могойтын 2-дохи һургуулиинхидые, үшөө 1-дэхи, 3-дахи һургуулинуудай үсөөхэн хүүгэдые һорижо эхилээ. 3-дахи ангиһаа 11-дэхи болотор гүйхэ дуратай 40-өөд һурагшад секцидэ ябадаг. Түб болон Могойтын 2-дохи дунда һургуулинуудай стадионууд соо, кросс - хада дээгүүр, үбэлдөө «Баяр» тамирай байшанда гүйлдэдэг юм. Хүмүүжэмэлнүүдынь мүрысөөнүүдтэ хабаадажа, дүнгүүдые харуулжа эхилээ. Мүнөө жэл Сибириин болон Алас Дурнын матчева уулзал-гада 3 хүүгэд хабаадажа, 1-3-дахи һууринуудые эзэлээ бэлэй. 10-дахи ангиин Арик Арсаланов мүнөө хабар Сибириин ба Алас Дурнын мүрысөөндэ утые һүрэлгөөр 1-дэхи һуури, 60 м зайда 2-дохиие эзэлжэ, илагша болоо һэн. Сарюна Жалсанова утые (тройной) һүрэлгөөр 2-дохи һуури эзэлээ. Үбэр Байгалай хизаарай хэмжээнэй мүрысѳѳндэ шүүһэн хүүгэд олон. Жэшээнь, Сергей Ксенофонтов.
Хүмүүжэмэлнүүдынь «Агинская правда» һониной шангай, Үбэр Байгалай хизаарай мүрысөөнүүдтэ оло дахин илалта туйладаг. «Могойтынхид һорилго хэхэ эрхэ нүхэсэлшьегүй һаа, тойрог дотор гүйдэлөөр тон һайн дүнгүүдые харуулдаг. Агын түб стадион тартанаар хушагдаһан, бидэ иимэ стадионтой һаа, үшөө һайн дүнгүүдые харуулха һэмди. Тартан хушалтагүй стадионтой байхадаа, бидэ түргэдэжэ гүйхын түлөө шиповко үмдэхэ, мүрысөөнүүдые үнгэргэхэшье аргагүйбди. Хүнгэн атлетикэдэ һуугаад, эршэмтэйгээр гүйжэ эхилхэ ажал байдаг, энэ хадаа 100, 200 метртэ гүйдэл болоно», - гэжэ һоригшо хөөрэнэ.
