1. Буддын шажанай һургаалаар, бурхан зохёон байгуулагша бэшэ, хүн гээшэ ухаанай жэнхэни табисууртаа ерэхын түлөө өөрөөл гэгээн сэбэр болохо ёһотой. Бурхан багша һүзэгшэдэйнгөө нүгэл хилэнсэг арилгажа, зоболонииень һалгажа шадахагүй, гадна будданар сэдьхэлэйнгээ шанарнуудаа болон энэрэл, хайраяа жиндагуудтаа дамжуулжа шадахагүй. Бурхан багша һүзэгшэдтөө гансал Номоороо туһалха аргатай. Хүн бүхэн өөрынгөө һайн үрэдэ түшэглэн, гансал хүндэ байдаг ухаан бодолоороо сэдьхэлээ һайн тээшэнь хубилгаха ёһотой. Амитад, шубууд болон зон – булта жаргал эдлэхэеэ хүсэдэг. Харин хүн лэ бодомжолхо онсо уураг толгойтой ха юм. Тиимэһээ хүн өөртөө, хүндэшье баяр асардаг доторойнгоо һайхан шанарнуудые бэхижүүлхэеэ ухаан бодолоо хэрэглэхэ аргатай. Тиигэжэ сэдьхэлэйнгээ мууе даража, һайн шанарнуудыень үргэжэ – ухаагаа ходо һорижо байха хэрэгтэй.
2. Бидэ урид дураа гутанги ябаhаар, уур сухалдаа диилдэдэгбди. Энэ юунhээ болоноб, ямар хойшолонгуудтайб гэжэ бодомжологты. Ходо сухалдажа, үзэн ядажа, айжа байха гээшэ хүнэй иммунна системэ hалгадаг юм. Тиимэһээ hайн бэетэй байхын тула ухаагаа тэнигэр байдалда байлгахань шухала. Уур сухал хүнэй ухаан бодолые намдуу байдалhаа гаргадаг. Энээн тухай бодомжологты, тиихэдээ уур сухалай hайн юумэн үгы гэжэ ойлгохот. Уур сухал орёо асуудалнуудыетнай шиидхэхэгүй, харин бүри hүжэрөөхэ. Иимэшүүгээр ходо бодомжолжо hурабал, уур сухалаа барижа hурахат.
3. Мэдэрэлэй органуудай ухаан бодолтой холбоотой байхадань, хүгжэм гээшэ хүндэ агшан зуура баяр асардаг. Харин хүгжэмэй дүүрэхэдэ, стресс дахяад лэ ерэхэ. Юундэб гэхэдэ, тэрэ мэдэрэлэй органуудтай бэшэ, ментальна хэмжээндэ hанаа сэдьхэлэй хүдэлэлгэтэй (эмоция) холбоотой юм. Тиимэhээ ухаан бодолойнгоо ментальна хэмжээндэ намдуу байдал асарха хэрэгтэй. Жэшээнь, хүгшэрэлгэ абаад харая. Би 85 наhатайб, жэл бүри бэеын тамир һайн зандань баряад байхань хүндэ болоно. Энээниие хубилгаха аргагүйбди, байгаалиин ябаса ха юм, hанаагаа зобоhоной үлүү. Ямаршье муу үйлэ хэрэг нэгэ талаһаа харахада хүндэ, шиидхэхын аргагүй шэнги байдаг. Хэрбэеэ орёо асуудал бүхы талаһаань хараа һаа, тиимэ аймшагтай бэшэ, гаталжа гарахаар, тэрээнһээ туһашье абахаар. Юрэнхыдөө, хүнэй наһанда бэрхэшээлнүүд болон муу үйлэ хэрэгүүд дайралдаагүй гэжэ байдаггүй. Харин ехэ юумэн манай хандасаһаа дулдыдадаг. Орёо асуудалнуудые ухаагаараа түйжэ, олон талаһаань харахаар. Жэшээнь, би тоонто нютагһаа гаража, Энэдхэг орон ошохо баатай болоо һэм. Хэрбэеэ энэ ушарай ганса муу тала хараа һаа, би ходо һанаата боложо, зобожо байха һэм. Мүнөө нютагаа алдалгам намда олон арга боломжонуудые үгөө. Жэшээнь, олон хүнтэй уулзанаб, тэдэнэй тоодо ондоо шажанай һүзэгшэдтэй, элдэб мэргэжэлтэй зонтой. Хэрбэеэ мүнөө болотор Түбэдэй Поталада байгаа һаа, мүнөөдэрэйхидэ адли иимэ үргэн арга боломжонуудтай байхагүй һэм. Ордон соо ажамидарални ёһо дүримүүдые сахилгаар дүүрэһэн лэ байха һэн. Энэ ушар элдэб талаһаань харахадаа, урдамни олон үүдэн нээгдэжэ, һайншье юумэ асараа гэжэ мэдэрнэб. Юумэ нэгэ талаһаа бодомжолон харахада, хүн зондо һаалта болодог. Үшөө бодото байдалда үндэһэлжэ шадахань шухала (быть реалистом). Орёо асуудал шэнжэлхэдээ, ухаагаа намдуухан байлгажа, гаталжа шадаха гүб гэжэ бодомжологты. Хэрбэеэ энээниие хубилгаха аргагүй һаа, сухалдаһанай, һанаагаа зобоһоной туһа үгы. Хэрбэеэ орёо асуудалай шиидхэгдэхээр һаань, юундэ уур сухал болохо юм. Хүсэ шадалаа гаргажа шиидхэжэ туршагты.
4. Энэдхэгэй Дели хотодо «Социальна болон эмоциональна, этическэ һуралсал» гэһэн сэдэбтэ зорюулагдаһан уласхоорондын уулзалга үнгэргэгдөө һэн. Мүнөөнэй һуралсалай системэдэ бэеэ абажа ябаха ёһо журам (нравственная этика) шухала гэжэ зон ойлгодог боложо байна. Хэрбэеэ нэгэ бага амгалан байдалтай ниигэм байгуулхаа һанабал, энээнгүй аргагүй. Бэеэ абажа ябаха ёһо гансал шажанай мэдэлдэ орхибол, буруу. Һүүлэй үедэ хэлэдэг болооб: мүнөө байһан һуралсалай системээр хүүгэдые сэсэрлигһээ бэеэ яажа ариг сэбэрээр абаад ябахаб гэжэ заадаг, тон тиимээр лэ тэдэнэй сэдьхэл тэгшэрүүлхэ, бэеэ зүб абажа ябаха тухай заабари заршамда һургаха хэрэгтэй. Энэ ехэ шухала. Онсо ухаатай аад, нэгэшье ёһо журамгүй зон бии. Тиимэһээ һуралсалай системэдэ ухаагаа яагаад намдуу байлгахаб, сэдьхэл хүлгөөхэ, һандаргаха шадалтай яагаад тэмсэхэб гэһэн хэшээлнүүдые оруулха хэрэгтэй. Энэ асуудалаар ганса шажанда найдахаар бэшэ, энэ хадаа хүнэй ментальна элүүр энхэ болоно ха юм. Тиимэһээ эдэниие ганса дасан дугангуудта, уншалга хуралнуудта бэшэ, һуралсалай аргаар зондо ойлгуулха хэрэгтэй.
Нордоп БАБУЕВА.
