Энэ hайхан үдэр наран дулаанаар шаража, оршон тойрон байгаалишье дэмбэрэлтэ үдэртэ баярлажа байhандал үзэгдөө. Сүүгэлэй дасан шэнэ хорёотой, түмэр бартаатай, шэнэ хоёр томо хүрдэтэй болоhон байна. Дасанай горлом соо ехэ хүлгөөтэй. Лама санаартан, хубарагууд ойн баярта бэлдэнэ, айлшадые угтана.
Хүндэтэ айлшаар бууhан Үбэр Байгалай хизаарай Газимуро-Заводской аймагай Широкая тосхондо ажал ябуулдаг «Ново-Широкинский рудник» гэhэн үйлэдбэриин эмхиин директор Юрий Шнюков hайндэрөөр амаршалаад, Сүүгэлэй дасанай шэрээтэ Шойнхоров Алдар ламхайда бэлэг барюулаа. Сүүгэлэй дасанда энэ хүнэй хэhэн ажал ехэ юм. Хандиб үргэжэ, hэеы гэрэй түхэлтэй Дэмшэг сүмын барилгада туhа хүргэhэн байна. «…Мүнөө жэл Алдар ламхайтай жаган бодхоохо түhөө түсэб хараалжа байнабди», - гэжэ Ю.Шнюков тэмдэглээ.
Ивалгын дасанhаа айлшаар бууhан Д.Д.Заяевай нэрэмжэтэ «Даша Шойнхорлинг» университедэй багша Содномов Раднажаб лама үглөөнэй 11 сагhаа алтан шара наранай элшэ доро «Жинсрэг» уншалга эхилээ. «Жинсрэг» хурал гүнзэгы удхатай уншалга юм. Уншалгада ерэhэн жиндагууд hү сайгаа үргэжэ, далга абаа. Һүүлдэнь Раднажаб лама «Жинсрэгэй» удха шанарыень hүзэгшэдтэ тайлбарилжа үгөө. Тобшолон бэшэбэл, «Жинсрэг» уншалга хадаа галда үргэл болоно, 13 янзын зүйлнүүд: модон, шара тоhон, кунжут, дурваа (ногоон), сагаан будаа (рис), замбаа, обёос, ешмээн, горох, таряан гэхэ мэтэ галда үргэгдэнэ, тиигэжэ баршад hаалта, үбшэ хабшан зайсуулагдана, саашадаа ута наhан, жаргал, энхэ элүүр арад зондо үреэгдэнэ гэhэн удхатай.
Удаань хүндэтэ айлшад, шэрээтэнэр, лама санаартан, жиндагууд дасанай горломой газаа гараа. Тэндэ бартаагай, хүрдэнүүдэй нээлгэ болоо. Үбэр Байгалай хизаараар дид хамба Дондукбаев Цырен ламхай, Сүүгэлэй дасанай шэрээтэ Шойнхоров Алдар ламхай, Сүүгэлэй дасанай тэдхэмжын зүблэлэй (попечительский совет) түрүүлэгшэ Владимир Рабданов, энэ ажал ударидаhан Валерий Жаргалов гэгшэд бартаагай урда татаатай байhан улаан лентэ хайшалаа.
Сүүгэлэй дасанай Согшон дуганай дэргэдэ ойн баярай hайндэр үргэлжэлөө.
Россида түрүүшын Шойрын hургуули нээhэн, эрдэм бэлигтэй лама санаартанаар суурхаhан, арадай дунда үльгэр домогоор мандаhан, Шойжал сахюусан hахюуhатай, Сүүгэлэй «Даши Чойпэлинг» дасан XIX зуун жэлдэ Онон голой хойто бэедэ эхи hуурияа табиhан түүхэтэй.
Могойтын аймагай соёлой байшанай артистнар ба Ушарбай нютагай «Ажалчин» аман зохёолой бүлгэм Сүүгэлэй дасанай магтаал зэдэлүүлээ. Удаань буряад арадайнгаа заншалаар хүхэ сэнхир хадагууд айлшадта барюулагдаа.
Агын Буряадай тойрогой Захиргаанай хүтэлбэрилэгшэ Буянто Батомункуев, Могойтын аймагай толгойлогшо Булат Нимбуев Сүүгэлэй дасанай лама санаартаниие ойн баяраар амаршалаа, бэлэг барюулаа.
Үбэр Байгалай хизаарай Хуули байгуулгын Суглаанай депутат Сокто Мажиев үгэ абажа: «1988 ондо Сүүгэлэй дасан дахяад үүдэеэ сэлеэ бэлэй. Тэрэ сагhаа хойшо Сүүгэлэй дасанда hэргээн заhабарилгын ажалнууд ябуулагдажа эхилhэн. 2001 ондо Сүүгэлэй дасанай 200 жэлэй тэмдэглэгдэhээр, ехэхэн ажалнууд хэгдээ гэжэ hананаб», - гэжэ тэмдэглээд, Үбэр Байгалай хизаарай Хуули байгуулгын Суглаанай зүгhөө Шойнхоров Алдар ламхайда, Батторон Максар гэсхыдэ, Болотов Эрдэни ламада баярай бэшэгүүдые ба гарай бэлэгүүдые барюулаа.
Үбэр Байгалай хизаараар дид хамба Цырен ламхайда үгэ үгэхэдэнь: «Сүүгэлэй дасанай 200 жэлэй ойн баярта үндэр наhатай багшанарнай үшөөл мэндэ байгаа. Мүнөө болоходо, эгээл наhатайнь Абида лама болошобол даа. Нютагтаа Шэмэт-Доржо лама байгаа ааб даа. Сагнай түргэн ошоно. Сайгаа үргэжэ байхадаа, дасан дуганууднай hалбаржа байг лэ гэжэ зальбарха хэрэгтэй. Мүнөө юумэн нэгэ талаараа hайн байна, нүгөө талаараа халдабарита үбшэн тарана, хажуугаарнь малай үбшэн дэлгэрнэ. Үбшэнэй тахал хэнииешье хайрлахагүй. Тиимэл hэн тула бэе бэедээ гамтай, бултадаа hайнууд ажаhуугты. Мүнөөдэр хэхэ ажал байгаа hаань, үглөөдэр гээд бү хойшолуулагты», - гэжэ хэлээд, 1987-1988 онуудта hандархай Сүүгэлэй дасанай дэргэдэ фото-буулгабаринуудые хэһэн плёнко бэлэглээ.
Владимир Рабдановта үгэ үгтэбэ: «Бидэ, жиндагууд, энэ дэлхэй дээрэ түрэхэhөө эхилээд, дасанаар бүхы хэрэгээ бүтээдэг гээшэбди. Наhа барахадамнайшье, түрэлхиднай дасанаа ябажа, hүүлшын харгыемнай бүтээхэ. Тиимэ hэн тула үнэн зүрхэнhөө шүтэжэ, дасанаа ябажа, үргэжэ ябахамнай ехэ. Би энэ дасанай hандархай байhыень хараhанби. Тиигээд бүхы аймагаараа, тойрогоороо хамhажа, арга боломжоороо ажал хэжэ, дасанаа үргэhэн гээшэбди. Саашадаа энэл зандаа ябажа, дасандаа туhа хүргэжэ байбалнай, ехэ буян болохо», - гэжэ тэрэ хэлэбэ.
Агын, Зугаалайн, Үзөөнэй дасануудай шэрээтэнэр, Зэдын аймагай Дэрэстын ба Эрхүүгэй аймагай Ангарск хотодо буддын шажанай ажал ябуулдаг түлөөлэгшэд, Хүһөөшэ нютагай захиргаанай толгойлогшо Баир Раднаев hайндэрөөр амаршалаа.
Амаршалгануудай эсэстэ Алдар ламхай үгэ абажа: «Согшон дугамнай хэды жэл ганжаргүй байгаа. Энэ зун богонихон саг соо ганжарнай hууридаа hуугаа, дасанай хорёо хото бодхоогдоо, хүрдэнүүд хэгдээ», - гээд тэмдэглээ. Эдэбхитэй жиндагуудаа Алдар ламхай амаршалаа, гарай бэлэгүүдые барюулаа. Үдэр бүхэндэ Сүүгэлэй дасанда ажал ябуулжа, эхэ зургаан зүйл хамаг амитанай түлөө алба хаажа, буян үйлэдэжэ ябаhан ламанар тойрогой, аймагай зүгhөө хүндэлэлэй грамотануудаар шагнагдаа.
Түгэсхэлдэнь концерт-наадан эмхидхэгдэжэ, хүн зон сэдьхэлээ хананги, урматайнууд тарабад.
Валентина ЦЫРЕНЖАПОВА.
