Зонхобо багша дээдын эрдэмтэн, буддын шажанай ажаябуулагша, шэнэдхэгшэ, гэлэгбаа һургуули байгуулагша юм. Тэрэ буддын шажанай һургаал гуримшуулһан, ойлгосотой болгоһон. Зонхобо багша ганса гүн ухаанай эрдэмтэн бэшэ, практика хэдэг (бисалгал) шажанай ажаябуулагша юм.
Үе залгамжалгаар, урда хэдэн наһанайнгаа нэгэндэ Чже Зонхобо жаахан үхибүүн байхадаа, Шэгэмүүни Бурханда болор эрхи бэлэг болгон барижа, тэрээнһээ дунгар бэлэгтэ хүртэһэн гэлсэдэг. Бурхан багша Ананда шабидаа энэ хүбүүнэй ерээдүйн сагта Түбэдтэ түрэжэ, һургаалыень һэргээлгэдэ ехэ нүлөө үзүүлхэ тухай уридшалан хэлэһэн юм. Мүн һахил абахадаа, Сумати Кирти, түбэдөөр Лобсанг Дагпа нэрэтэй болохо тухайнь нэмэһэн.
Зонхобо бурханай гол ажалнуудай нэгэн гэхэдэ, 1402 ондо бэшэжэ дүүргэһэн «Большое руководство по этапам пути к просветлению» (Ламрим Ченмо) болоно.
XI зуун жэлдэ ажаһууһан буддын шажанай агууехэ багша, Кадампа гэжэ түбэд һургуули байгуулагша Джово Атишын «Светильник на пути к просветлению» гэһэн текст дээрэ үндэһэлэн, зоболонһоо гэтэлжэ, бурханай байдалда хүрэхэ зам тухай тодорхойгоор ба шата шатаарнь бэшэһэн ном. Тэрээн соо 3 янзын хүнүүдэй бии тухай, хогоосон шанар, даяан бисалгал тухай хэлэгдэдэг.
Зонхобо багша Түбэдтэ 2-дохи Бурхан багша мэтэ хүндэлэгдэдэг.
Буддын шажанда махаяна ба хинаяна гэһэн 2 шэглэл бии. Махаяна гээшэ ехэ хүлгэн, дээдэ хүлгэн, бодисадын хүлгэн гэжэ нэрлэгдэдэг (Великая, большая колесница буддийского пути). Харин хинаяна гээшэ Тхеровада хүлгэн, доодо хүлгэн, шарваангуудай, али Буддын шабинарай хүлгэн гэгдэдэг. Эдэ хоёрой илгаань юун бэ гэхэдэ, хинаяна имагтал өөрыгөө сүлөөлхые гол зорилго болгодог. Харин махаянын һургаалай ёһоор, хүн бүхэн будда, бурхан болохо аргатай. Заабол лама байха ёһотой бэшэ, харашье хүн ехээр оролдоо һаа, досоохи бурханаа һэрюулжэ магад гэдэг. Ехэ хүлгэнэй зам «бэлигэй саада хизаарта хүрэхэ хүлэг» (Сутра) ба «нюуса тарниин ошорто хүлэг» (Тайная Мантра) гээд хубаагдадаг. Буддын гүн ухаанай эгээн дээдэ орьёлдо хүрэхэ замынь хооһон шанарай ухаа шудалжа мэдэхэдэ оршоно гэдэг. Энэ зам Түбэдтэ, Монголдо, Буряад, Хальмаг, Тува оронуудта дэлгэрһэн.
Зонхобо богдын «Нгагрим» гэжэ 2-дохи Ном Нюуса тарниин ошорто хүлгэндэ зорюулагдаһан. Зонхобо бурхан наһанайнгаа эсэстэ: «Намтай уулзаагүйб гэжэ уйдалтагүй, эдэ хоёр номыем уншабал, намтай уулзаһантай адли болохот», - гэжэ хэлэһэн юм. Хэзээшье, «Ламрим» урид үзэжэ эхилхэ хэрэгтэй.
(Үргэлжэлэлынь 16-дахи дугаарта).
Нордоп БАБУЕВА.