ЯРУУНАһАА УГ ГАРБАЛТАЙ
Дугар Жамсуев Яруунын аймагай Улхаса (Гонда) нютагта 1972 ондо түрэһэн. Дугар хүбүүн алтан дэлхэй дээрэ газар шоройдоходоо, хурса һонор, һүбэлгэн бэрхээрээ илгардаг һэн. Багаһаа тамирта дуратай байһан. Тэрэ Нарһата тосхоной һургуулиин 9-дэхи ангиин һурагша ябахадаа, һоригшо Николай Матвеевтэ заалгажа, барилдаанай дүримүүдтэ һураһан.
«Барилдаашадай мүнөө үмдэдэг шэнги хубсаһан байгаагүй. Хибэс дээрэ трикогоороо гаража, үетэн хүбүүдээрээ хаба шадалаа туршалсахабди. Бидэ, хүбүүд, бэе бэеэ яажаб даа илахал гэжэ эрмэлзэлтэй барилдахаш даа. Нэгэтэ һургуулиин шанда хүртэхын түлөө мүрысөөндэ суг һурадаг хүбүүндэ шүүгдэжэ, ехээр урмаа хухараад, сухалдаад, бархираадшье абаа бэлэйб», - гээд Дугар Жамсуев эдир наһаяа һанана.
«һайнаар һорилго хээ һаа, заабол иладаг болохош».
Иигэжэ Николай Матвеев һоригшонь Дугарта хэлэдэг байһан ха. «Түрүүшын һоригшомни үнэн сэхэ, дээдэ гарай багша, бэрхэ психолог байһан. Иимэ һайн, бэрхэ багшатай дайралдаагүй һаа, мүнөө хэн болоод ябаха һэнбиб?» - гэжэ Дугар Александрович һанан хөөрэнэ.
Хэжэнгэдэ СССР-эй баатар Дарма Жанаевай дурасхаалта мүрысөөндэ Дугар Жамсуев 22 кг шэгнүүртэ барилдахадаа, хахад финалда шүүжэ, финалда Максим Молоновтой барилдаха болоо. Судьянар нүгөөдэ барилдагша хүбүүн шүүгээ гээд буруу бэшэжэ, Дугарые финалда барилдуулбагүй. Һүүлдэ тэдэ буруугаа ойлгожо, барилдаанай эхилһэн хойно болюулха гэжэ байтарынь, М.Молонов богони болзор соо амжалта туйлажархёо. Тиин судьянар Дугарые гомдохоохогүй гэжэ ендэр дээрэ Максимтай суг гаргажа, хоюуландань 1-дэхи һуури олгуулаа. Тэрээнһээ хойшо Дугар Жамсуев Максим Молоновтой, Агын Жамсо Лхамажаповтай танил боложо, мүнөө болотор нүхэсэжэ, гэр бүлөөрөө харилсажа байдаг.
Николай Герасимович Матвеев Яруунын хүдэр бүхые бар хүсэтэй, баян техникэ, арга дүрэтэй барилдаашан гэжэ ойлгоходоо, Буряадай багшанарай дээдэ һургуулиин физическэ хүмүүжүүлгын факультедтэ орохыень дурадхаа һэн. Дугар дээдэ һургуулида орохынгоо урда тээ Улаан-Үдын 3-дахи интернадта һуража, мэдээжэ һоригшо Виктор Абушеевтэ заалгадаг болоо. Һоригшонь шабинартаа шанга журамтай ябаха эрилтэ табидаг байгаа. Виктор Абушеевтэ 3 жэл заалгаад, һүүлдэ Владислав Бумбошкиндо заалгадаг болоо һэн.
Дугар Жамсуев Буряад ороной олон мүрысөөнүүдтэ илалта туйлаа. Удангүй дүрэ буляалдаата барилдаагаар тамирай мастер болоһон гээшэ. Бүхэроссиин эдир хүүгэдэй хоорондын 2-дохи нааданда, бүһэтэйшүүлэй мүрысөөндэ 2 удаа абарга болоһон габьяатай. Ерэ гаран онуудта саг хүндэ, олон тамиршад барилдаагаа орхижо эхилээ. Дугар һорилгоёо орхингүй, улам нэтэрүүгээр хэжэ, бэрхэ барилдаашан болоһон намтартай. Түрүүшын багшынь, һүүлдэ зааһан һоригшодойнь хүндэ сагуудта барилдаагаа орхихогүйнь тула Дугарые дэмжэжэ, хэрэгтэй зүбшэл заабари хэлэдэг байһанайнь түлөө тэрэ мүнөө баяртай байдаг.
ОЛИМПИИН НААДАНДА БАРИЛДАХА ЭРХЭТЭЙ БОЛООД...
Дугар Жамсуев 52 кг шэгнүүртэ барилдахадаа, хибэс дээрэ шүүгдэхэ гээшые мэдэнгүй, барилдагша хүбүүдые нюрган дээрэнь тушедэ табидаг һэн. Тэрэ мүрысөөн бүхэндэ илалта туйлажа, 1988 онһоо хойшо Россиин можодо орожо, дэлхэйн кубогта хүрэл медальда хүртэһэн байна. Удаань Европодо амжалтатай барилдаа. 1995 ондо Красноярскда Иван Ярыгинай гран-прида барилдажа, 52 кг шэгнүүртэ абарга болоо. Дугар хибэс дээрэ Олимпиин медальда хүртэһэн, дэлхэйн абарга болоһон американцуудые, кубинцуудые «мушхажа», найдал үлөөнгүй илалта туйлаһан юм. СССР-эй абарга, дүрэ буляалдаата барилдаагаар габьяата мастер Сергей Замбаловтай нэгэ шэгнүүртэ барилдаһан, гол мүрысөөнүүдэй финалда хоюулан оло дахин уулзаһан гээшэ. Холо ойгуур болоһон мүрысөөнүүдтэ нүхэд хүбүүд бэе бэеэ дэмжэжэ ябадаг һэн.
Атланта хотодо үнгэргэгдэхэ зунай Олимпиадын урда тээ Красноярскда Бүхэроссиин мүрысөөндэ Дугар Жамсуев барилдаһанаа хөөрэнэ. Түрүүшын уулзалгада Тывагай Биче-Оол-Буян гээшэтэй барилдаад, тушедэ табяа, удаань Дагестанай Шамиль Умахановые 7:1 тоогоор шүүгээ. Махачкалагай барилдаашад - аха дүү Шамиль ба Мурат Умахановууд Россиин урдаа хараха тамиршад ябаһан. Умахановуудые шүүхэ бүхэшүүл тэрэ сагта Россида үсөөн байһан. Дугар Жамсуев финалда Красноярскын тамирай һургуулиин хүмүүжэмэл, тыва яһанай Монгуш Оол-Чечен гэгшые алишье талаар техничнэ булижа түрүүлһэн байна. Россиин можын ахамад һоригшо, Олимпиин абарга Арсен Фадзаев Дугарые анхаржа, баян дүрэтэй, бэлигтэй бүхэ байна гэжэ тэмдэглээ бшуу. Тус мүрысөө шүүхэдээ, Дугар Жамсуев Олимпиин нааданда хабаадаха эрхэтэй болоод, Россиин барилдаашадай можотой Хойто-Кавказда оло дахин һорилгодо ябаа. Можын бүридэлдэ Олимпиин 3 удаа абарга болоһон Буйвасар Сайтиев, дэлхэйн абарга Хаджимурат Магомедов ба бусад суутай бүхэшүүл барилдажа ябаа. Һүүлдэнь ахалагша һоригшо Олимпиадада хабаадаха тамиршадай нэрэ обогуудые нэрлээ. Тэрээн соо Жамсуев гэжэ дуулдаагүй. Дугарай орондо үнөөхи Тывагай барилдаашан Монгуш Оол-Чечен ошоһон байгаа. Буряад арадаймнай омогорхол, дэлхэйн абарга Борис Будаев Россиин можын бүридэлдэ орохогүйдөө, Узбекистанай можодо орожо, Олимпиин нааданда хабаадаһан гэжэ эли бэлэй.
