Агын Буряадай тойрогой Захиргаан болон Үбэр Байгалай хизаарай буряад соёл хүгжөөлгын түб тус конкурс байгуулагшад ба эмхидхэгшэд болоно. Конкурс түрүүшынхеэ 2019 ондо заншалта гар урлал, мүнөөнэй технологи дэмжэхэ, хүгжөөхэ, гадна тэдэнэй ассортимент дээшэлүүлхэ ба шанарыень һайжаруулха зорилготойгоор үнгэргэгдөө һэн. Тиихэдэ бүтээлнүүд орон нютагай заншал болон түүхын ба соёлой баялиг харуулһан байха ёһотой, энэ хадаа илангаяа уласхоорондын «Алтаргана-2020» нааданай урда тээ шухала бшуу. 

Уран бүтээлнүүд музейн үзэсхэлэнэй танхим соо хэдэн олон шэрээнүүдые эзэлэн, уран гартанай зохёохы талаан бэлигэй заха хизааргүйе дахин гэршэлээ. Үзэсхэлэндэ мэдээжэ бэлигтэйшүүлэй – Болот Дондоков, Балта Батожаргалов, Аюр Дондоков, Намжилма Эрдынеева, Саяна Шухэртуева, Саяна Дориева, Ирина Рабданова, Дулма Балданова ба бусадай, гадна һая туршажа, шадабарияа мүлижэ эхилһэн уран гартанайшье бүтээлнүүд нюдэнэй шэмэг болоо бшуу.

Уран гартандаа олзо олохо арга үгэхэ
Баяр ёһололой хэмжээ ябуулгада Агын Буряадай тойрогой Захиргаанай хүтэлбэрилэгшэ Буянто Батомункуев бүхы хабаадагшадые, шангай һууринуудта гараһан уран гартаниие амаршалаа. Тиигээд тус конкурс Захиргаанай экономикын таһаг дэмы бэшэ хүтэлэн ябуулдаг (курировать), юундэб гэхэдэ бидэнэй гол зорилго хадаа бэлигтэй уран гартанай бүтээлнүүдые элдэб хэмжээнэй талмайнуудта гаргажа, олзо олохо аргатай болгохо хэрэгтэй гэжэ тэмдэглээ юм. «Тэрэнэй түлөө тойрогтомнай бүхы арга боломжонууд бии. Хэрбээ үмсын хэрэг эрхилхэ, али ООО болохо г.м. хүсэлтэй һаатнай, бидэ түлэблэлнүүдыетнай ганса Агын тойрогто, Үбэр Байгалай хизаарта дэмжэхэ бэшэ, харин регион хоорондын болон уласхоорондын хэмжээндэ үргэхэ, урагшань түлхихэбди. Саг үргэлжэ яармагуудые үнгэргэжэ, экспортнэ түбөөр ондоо регионуудта гараха арга боломжонуудые олохо хэрэгтэй. Агын тойрогто 70 гаран мянгаад хүн ажаһуудаг, тиигээд буряад бүтээлнүүдые нютаг соогоо хэжэ, худалдаха аргатайбди. Мүнөө Ага соо харахада, наймаада монгол, хитад, али Буряад Уласһаа ерэһэн гарай бэлэгүүд табигданхай байдаг. Юундэ бидэ табинагүйбибди? Һайн жэшээ гэбэл, олзын хэрэг эрхилэгшэ Аюр Дондоков киоскдоо гарай бэлэгүүдээ худалдадаг, ажалаарнь хүн зон һонирходог, һурадаг, һайнаар наймаашье  болодог. Иигээд хүдэлжэ, бүтээлнүүдээ олоор үйлэдбэрилэн гаргаха аргатайбди. Бүхы ажалнуудые харааб, хүн зондо арадайнгаа онсо шэнжэтэй, жэнхэни, шухаг болон соёл харуулһан бүтээлнүүд хэгдэхэ гэжэ нэгэшье һэжэглээгүй һэм. Жэшээнь, хүүхэлдэй харахада, тон лэ буряад шарайтай, энеэбхилһэн нюдэдтэйл. Гар бүтээлнүүд дээрэ буряад угалзанууд, модоор һиилэһэн ажалнууд г.м. һонирхолтой байна.
Энэ конкурс хэрэгтэй. Агын Буряадай тойрогто уран гартанай, али арадай уран урлалай байшан хэрэгтэй гэжэ хөөрэлдэдэгбди. Энэ шэглэлээр Үбэр Байгалай хизаарай Соёлой яамантай ажал ябуулагдана. Хэрбээ Алас Дурнын хүгжөөлгын үндэһэн программын хүдэлбэл, уран гартанай байшан Ага тосхондо бариха түсэб оруулагдаха. Саашадаа энэ түлэблэл бэелүүлхэбди. Тэнгэри доро хизаар ороноо шэнжэлэлгын музейн түлэблэлдэ Үбэр Байгалай хизаарай губернатор 5 сая түхэриг үгэһэн, саашадаа энэ комплексын барилгада мүнгэн үшөө гаргашалагдаха», - гэжэ Буянто Батомункуев хэлээ.
 
Агын Буряадай тойрогой Захиргаанай хүтэлбэрилэгшын орлогшо, жюриин түрүүлэгшэ Владимир Шойжилжапов хабаадагшадта уран зохёохы замдань урма дүүрэн хүдэлхые хүсөөд, урда жэлэй конкурстой сасуулхада, бэлигтэйшүүлэй уран шадабари, дүй дүршэл ургажа, бүтээлнүүдэйнь шанар дээшэлээ, шэнэ үзэмжөөр хэгдэһэн ажал олон гэжэ тэмдэглээ.
 
Дүнгүүд татагдаа
Мүнөө жэл конкурсдо тойрогой 38 уран гартан хабаадаа. Агын аймагһаа 5 уран гартан бүтээлнүүдээ дэлгээ, Дулдаргын аймагһаа – 7, Могойтын аймагһаа – 11, «Ага тосхон» хотын тойрогһоо – 15. Мүнөө жэл үзэсхэлэндэ 312 бүтээл, гарай бэлэгүүд дэлгээгдэжэ, олоной һонирхол татаа. 

Конкурс 6 янзаар үнгэргэгдэжэ, илагшад шалгараа. «За лучший сувенир с символикой «Алтаргана-2020» янзада 1-дэхи шатын дипломоор Ирина Рабданова (Могойтын аймаг) урмашуулагдаа. Энэ янзада Балта Батожаргалов  (Агын аймаг) лауреадай нэрэ зэргэдэ хүртөө. «Лучший сувенир из дерева, бересты» янзада 1-дэхи шатын дипломоор Дашинима Цыбенов (Дулдаргын аймаг) шагнагдаа, харин Болот Дондоков («Ага тосхон» хотын тойрог) лауреат болоо. «Лучший сувенир из мягкого материала» янзада Баярма Будеева (Могойтын аймаг) түрүү һуури эзэлээ, Роза Балдановада («Ага тосхон» хотын тойрог) лауреадай нэрэ зэргэ олгогдоо. «Лучший сувенир из овечьей шерсти и конского волоса» янзада 1-дэхи шатын дипломоор Долгоржап Нимаева (Могойтын аймаг) шагнагдаа, харин Димит Батоболотова лауреадай нэрэ зэргэдэ хүртөө. «Лучший сувенир из камня, глины и рога» янзада Саяна Дориева (Дулдаргын аймаг) 1-дэхи һуурида гараа, Ирина Рабданова (Могойтын аймаг) болон Дулма Балданова (Агын аймаг) гэгшэд лауреадууд болоо. «Лучший полиграфический сувенир» янзада 1-дэхи шатын дипломоор Алдар Дамбиев («Ага тосхон» хотын тойрог) шагнагдаа, Саяна Дориева лау-реадай нэрэ зэргэдэ хүртэһэн байна.  
 
Гадаадын дэлгүүртэ гараха аргатайбди
Үзэсхэлэнэй һүүлээр уран гартан зүблэбэ. Тус зүблөө алгадажа болохоор бэшэ байгдаа. Яажа бүтээлнүүдээ худалдажа, олзо олохоб гэһэн гол шухала асуудалаар зүблэбэ. Региональна «Мастера Аги» гэһэн ниитэ эмхиин хүтэлбэрилэгшэ Болот Дондоков: «Алханада хаһа соо 40 мянган хүн амардаг. Тэндэ наймаагай киоск бии, харин маанадай ажал үгы. Харин бүтээлнүүдээрнай айлшад һонирходог, һурадаг. Тиимэһээ бидэ бүтээлнүүдээ табиха ажал эхилэе.

Үбэр Байгалай хизаарай эд бараа худалдан гаргалга дэмжэдэг түбэй (Центр развития экспорта) хүтэлбэрилэгшэ Янжима Амагабазароватай бүтээлнүүдыемнай гадаадын дэлгүүртэ гаргаха тухай хөөрэлдөө һэмди. Энээнэй түлөө Үбэр Байгалай хизаарай Засагай газарһаа мүнгэн гаргашалагдаһан, тиимэһээ Европын, Америкын болон зүүн урда гүрэнүүдэй талмайнуудташье гараха аргатайбди. Үшөө нэгэ арга боломжо гэхэдэ, Аюр Дондоковой гарай бэлэгэй үйлэдбэри бии, тиигэжэ тэрэнэй «Мастера Аги» сайтда гараха арга байна», - гэжэ хэлээ.

Һүүлээрнь хизаарай буряад соёл хүгжөөлгын түбэй директор Цыцык Норполова Буянто Балданжаповичта элдэб талаһаа дэмжэлтэ үзүүлжэ байһандань баярые хүргөөд, конкурсын саашадаа үргэлжэлжэ, заншалта болохо тухай, Агын Буряадай тойрогой социально-экономическа хүгжөөлгын программаар  мүнгэн сангай дэмжэлтэ нэгэ багашье һаа нэмэхэ гэжэ найдажа байһанаа мэдүүлээ. Региональна «Мастера Аги» гэһэн ниитэ эмхиин байгуулагдаһаар, уран гартан Үбэр Байгалай бүхы хэмжээ ябуулгануудта эдэбхитэйгээр хабаададаг. 2019 ондо «Туристический сувенир» гэһэн Бүхэроссиин хэмжээнэй конкурсдо уран гартан Саяна Дориева лауреат болоо һэн. Тиигээд Цыцык Жугдуровна Үбэр Байгалай хизаарай Сагаалганай үзэсхэлэндэ хабаадаһан  эдэбхитэйшүүлые – Дмитрий Ивановые, Соёлма Цыденовае, Саяна Шухэртуевае ба бусадые Агын тойрогой Захир-гаанай баярай бэшэгүүдээр урмашуулаа. «Үбэр Байгалай хизаарай Экономикын яаманай хэмжээндэ нэгэ олзын хэрэг эрхилэгшэтэй харгын хажуудахи кафенүүдтэ, гадна Алханада миинтээр, ямаршье нэмэри, татабаригүйгөөр шанартай, олоор хэгдэһэн бүтээлнүүдые табиха гэһэн хэлсээн бии. Нютагаймнай урашуулай ажал ондоо орон нютагуудай зоной һонирхол татадаг, тэдэ бүтээлнүүдыень абаха бэлэн байдаг», - гэжэ Цыцык Жугдурова тэмдэглээ. 
Удаань Агын Буряадай тойрогой Захиргаанай түсэблэлгын ба шэнжэлэлгын таһагай дарга Баира Дашидымбрылова иигэжэ хэлээ: «Таһагаймнай зорилго хадаа уран гартанай олзо олохо хэрэгтэнь тулгаха. «Алтарганын» үедэ фестивалиин ба яармагай үйлсэ эмхидхэлгэ түсэблэгдэһэн. Тэндэ бүхы аймагуудай уран гартанай бүтээлнүүдые худалдаха аргатай. Үбэр Байгалай хизаарай губернаторай даабариин үгтэһөөр, ганса өөһэдынгөө гарай бэлэгүүдые бэшэ, ондоо аймагуудай ажалнуудые табихада болохо. Тиимэһээ Үбэр Байгалай хизаарай аймагуудай захиргаан бүхэн руу бэшэгүүд бэшэгдэһэн. Маанадта захяанууд ерэжэ эхилээ, олзын хэрэг эрхилэгшэд гадаа шэнжэеэ дээшэлүүлхын түлөө бүтээлнүүдыемнай худалдажа үгэхэ бэлэн байна. Тиимэһээ бүтээлнүүдээ олоор хэжэ, наймаалжа эхилхээр». 
Уран гартан ажалайнгаа талаар сугларжа, мэнэ-мэнэ уулзажа,  бэе бэедээ ту-һалалсажа байха гэлсээд тараа.

You have no rights to post comments