Ангуушан тухай
Урданай ангуушан гээшэ хёрхо нюдэтэй, hонор шэхэтэй, шэмээгүй алхадалтай байжа, ан гүрөөлдэ тон дүтэлөөд, буу табидаг hэн ха. Ангуушан гансаараа, үгы гэбэл отогоороо агнадаг байгаа. Олоороо агнахадаа, томо амитадта аба хайдаг хэдэг байhан.
Ангуушан саhан дээрэ үлөөһэн мүрнүүдыень, хоргооһо шабааһыень шэнжэлжэ, hая, үни ябаhыень, эрэ эмыень, хэр олоороо ябанаб, залуу, хүгшэн ан гү гэжэ hайнаар тайлбарилжа шададаг гээшэ.
Ан хюдаха гээшэ муу хойшолонтой гээд үндэр наhатан хэлэдэг. Урданай hайн ангуушад хоолойгоо тэжээхын тула хэрэгтэйгээл баридаг hэн ха. Бэеэ hамааруулжа, ан амитаниие буудажа, хюдажа болохогүй.
Ангуушанай зэр зэмсэг
Ангуушанай зэр зэмсэгтэ номо, годли, ташуур, хутага, буу, урьха, ургамалай үндэhэ малтадаг модон, түмэр гадаhан ородог байгаа.
Номо годлинуудые онсо гуримаар дархалжа бүтээхэhээ гадна тэдэнь жэжэ гү, али томо амитанда агнуури хэхэ, сэрэгэй ябуулгануудта хэрэглэхэ, мүн зундаа, үбэлдөө барижа ябаха гэхэ мэтээр илгардаг һэн. Годлинуудта яһан гү, али түмэр зэбэнүүд бүтээгдэдэг бэлэй. Годлинуудай иишэ тиишээ годиихогүйнь тула узууртань үдэнүүд няагдадаг байгаа.
Амитадай ябадаг зүргэ дээрэ ангуушад урьха табижа, жэжэ амитадые бариха, нүхэ малтажа, томо амитадые баридаг. Шонын зүргэдэ хабха табиха, үхэhэн малай hэедэ хоро нюужа, үгы гэбэл хоротой хабха табижа баридаг байгаа.
Ямар сагта агнадаггүйб?
Март һараһаа октябрь болотор - ан амитанай түллэхэ үе. Энэ сагта агнажа болохогүй.
Тодорхойлбол: боролжын набшаhалха үеэр, июнь hарын хахадhаа гүрөөhэн инзагалдаг; hогоон (эмэ буга) июнь hара багаар тугалтай болодог; хандагай июнь hарада тугалладаг; бодон гахай июниин хахадаар бүтүү газарта түрэдэг; шононууд апрелиин hүүл ба майн эхеэр гүлгэлдэг; баабгайнууд март hарада эшээн соогоо гүлгэлдэг г.м.
Ангуушанай толи
Аба хайдаг – облава
Аблаха – выходить на облаву
Годли – стрела
Зэбэ – наконечник, остриё
Номо – лук
Урьха (занга) – силок, петля, ловушка
Хабха (хабхаан) – капкан, ловушка
Валентина ЦЫРЕНЖАПОВА.
yandex.ru сайтын фото-зурагууд.
