УДХАНЬ
«Үнгэдэ сэбэр» гэһэн холбоо үгэ тайлбарилжа туршая. Жэшээнь, «үнгэ һайтай бүд» гээд гоё бүд тухай хэлэхэ. Эгээл түрүүн уулзахадаа, хүнэй «үнгэ хараха» гэхэ, тэрэмнай хубсаһаарнь угтаһые хэлэнэ, һайн, муу хубсаһатай гү гэжэ харана. «Сэбэр» гэһэн үгэ гоё гэһэн удхашье абадаг. Жэшээнь, «сэбэр шарайтай хүн», «сэбэр оёдолтой», «сэбэрээр хээтэй» гэжэ хэлэдэг ха юм. Тиимэһээ үнгэдэ сэбэр байха гээшэ гоё һайханиие, юумэнэй шанар ойлгохо болон уран наринаар хубсалха, зохидоор байра байдалаа түхеэрхэ шадабари мүн.
ТУУЗЫН ҮНГЭ
Цыденжаб Цыбиковагай дэгэл. Дарима Базаровагай фото.
Үнгэнүүдэй тааралдал буряад дэгэлэй туузын үнгэнүүд дээрэ хараад үзэе. Һамган дэгэл заабол улаан ба шара үнгэнүүдтэй туузатай байха гээд мэдээжэ уран гартан Цыденжаб Цыбикова хэлэнэ. Харин басаган дэгэлдэ ягаан ба ногоон үнгэтэй, үгы гэбэл гурбан үнгын тууза хэхэ. Гурбан үнгын тууза һаа, дундань заабол ногоон, доодо таладань улаан, харин дээдэ таладань шара гү, али ягаан утаһа оруулдаг юм.
ҮНГЭ ТААРУУЛГА
Улаан ба шара үнгэнүүд зэргэлэнхэй.
Үнгэнүүдые гоёор ниилүүлхын тула байгаалидамнай ушардаг үнгэнүүдэй холбоо анхархаар. Жэшээнь, зариман улаан ногоон хоёр үнгэ таарахагүй гэхэ. Теэд ногоон набшаһан дээрэ болоһон уб улаахан гүлзөөргэнын фото-зураг харабал, эдэ үнгэнүүд зохидоор таарана гэжэ харахаар. Тиимэһээ зарим үнгэнүүдэй зохидоор тааралдал һаруул, бүрүүлһээнь дулдыдаха байна. Иттенэй дүхэригтэ үгтэһэн үнгэнүүдэй холбоо анхарагты: таараха үнгэнүүд зэргэлээд байха (улаан ба шара үнгэнүүд), үгы гэбэл урда урдаһаа харанги (ягаан ба ногоон үнгэнүүд). Гурбан үнгэ тааруулха гэбэл, адли хажуунуудтай гурбалжан зуража зохилдуулхаар.
Дарима Базарова.
