Талын шубууд
Талын шубуудта тохорюун (журавль), харсага (ястреб), булжамуур (жаворонок), ангир (турпан), чекан (далан шагшага) г.м. ородог. Талын шубуудай дунда тоодог (зураг дээрэ) шубуун эгээл томо юм. Шэгнүүрынь 16 кг болодог. Бэеэрээ гэрэй тахяа шэнги мэтэ.
Ойн шубууд
Хара шубуун.
Манай хизаарай ой модон соогуур һойр (глухарь), тоншуул (дятел), хүхы (кукушка), хүдүү (рябчик), хура (тетерев), шара шубуун (филин), бэгсэргэ (сова), алаг шаазгай (сорока), итаг шаазгай (сойка), бүбөөлжэн (удод) болон бусадай ниидэхые ажаглахаар байдаг.
Шубууд хоёр-гурбаараа, мүн һүрэгөөрөө ажамидардаг. Зариман наһан соогоо эжэлшэн, ходо сугтаа ниидэдэг, уурхай бэлдэдэг, дальбараануудаа тэжээдэг. Нэрлэбэл: хун шубуун, тохорюун, ангир, хараасгай ба бусад болоно.
Бүргэд
Бүргэд хадын ба талын гэжэ илгардаг. Эдэ шубуудые зарим газарта гарай, тэжээмэл болгожо һургаад, агнуурида абажа ябадаг. Бүргэдэй үшөө ниидэжэ шадахагүй, дальбараа байхадань, барижа һургана. Бариха гээшэ нилээдгүй бэрхэтэй ажал. Хадатай газарай бүргэдэй уурхайнь эрид гэгшын шулуун хабсагайн хажуу талада, газаа тээшээ түбыһэн шулуунда заһагдаһан байдаг. Тэрээндэ хүрэхын тула хабсагайн оройһоо доошоо аргамжаар буудаг байгаа. Томо бүргэд дальбараагаа хамгаалха, аршалха гэжэ хүндэ добтолжо магад. Бүргэдэй дальбараануудые тулам соогоо хэжэ, дээшээ абиржа гарадаг. Бүргэд гээшэ шадалтай, юумэ хүсэжэ ядахагүй. Тиимэһээл бүргэдые «шубуудай хаан» гэдэг.
Шубууд хайшаа ниидэн ошоноб?
Шубууд хүйтэн оронһоо халуун орон хүрэтэр хэдэн мянган километр зай гаталжа ниидэхэдээ, хайшан гэжэ харгыгаа танинаб, төөринэгүйб, хайшан гээд түрэһэн ороноо оложо бусанаб? Зарим шубууд жэгтэй холо ошодог байна. Жэшээнь, Хойто Мүльһэн далайһаа аяар Энэдхэгэй урда үзүүр, Урда Африка, Австралишье хүрэтэр ошодог байна. Хараасгайнууд - Энэдхэг, Вьетнам, Африка, хүхэ сүгсэгы - Нил мүрэн, хүхы - Африка, Хитад, Энэдхэг, Вьетнам, элеэ - Хитад, Энэдхэг, галуун Хитад ниидэнэ. Тиихэдэ манай хизаар дээгүүр шубууд ниидэн гаража, баруун тээшээ Енисей, Обь мүрэн, Ханты-Мансийска тойрог, Коми орон хүрэтэр ошодог байна.
Толи
Шубуун - птица
Шубуудай жэргээн - щебетание, чирикание птиц
Шубуун зүрхэтэй - робкий, нерешительный
Шубуушан - птичник
Шубуунай аргал - птичий помёт
Шубуун сээжэтэй хүн - человек с птичьей грудью
Автор: Эрдэни ЧИМИТДОРЖИЕВ.
