Дулдаргын аймагай Үзөөн нютагай 2004 оной хүбүүн, 7-дохи ангиин һурагша Александр Дашинимаев абарга һээршэнэй нэрэ зэргэдэ хүртэжэ, олониие баясуулба, гайхуулба.
Абарга һээршэн А.Дашинимаев.
Ушарынь гэхэдэ, Сагаалганай һайндэртэ зорюулагдаһан Бүгэдэ буряадай «Толон» һониной шанда хүртэхын түлѳѳ «Һээр шаалга» заншалта наадаар Агын Буряадай тойрогой 3-дахи мүрысѳѳн февралиин 10-да үнгэргэгдөө. Мүрысѳѳндэ Агын тойрогой болон Ононой аймагай – бүхыдѳѳ 27 можо түлѳѳлһэн 135 тамиршад хабаадажа, К.И.Базарсадаевай нэрэмжэтэ Агын хүүгэдэй уран урлалай һургуулиин танхим соо ёһотой арадай һайндэр болоо юм. Һээр шаалга хараха дуратай зон хара үглѳѳнһѳѳ танхим соо сугларжа, мүрысөөнэй эхилхэһээ сүлѳѳ һуури олдохоёо болёод байгаа.
ХАБААДАГШАД
Һээр шаалгаар арадаймнай заншалта наадан тойрогой ямар нютагуудта дэлгэрэнгиб гэжэ хабаадагшадай тоогоор дүн гаргахаар. Жэшээнь, суу-да гараһан һээршэдтэй Догой болон Ага-Хангил нютагуудһаа энэ удаа 4-4 можо хабаадаа. Үзөөн, Сагаан-Уула, Урда-Ага, Согто-Хангил, Шулуутай нютагуудай 2-2 можо тэн тэрээн мүрысэһэн байна. Уртын «Тэнхэхэ», Сагаан-Шулуутайн, Амидхаашын, Сахюуртын, Табтаанайн, Агын дасанай, Ононой аймагай можонуудай һээршэд хаба шадалаа туршаа. Тии-хэдэ Орловск тосхоной, Һүдэнтын можонууд анха түрүүшынхеэ тайзан дээрэ һээр шааба.
Иигэжэ «Толон» һониной шанда хүртэхын түлөө мүрысөөндэ аяар 135 һээршэдэй хабаадаһаниинь арадай энэ зугаа нааданай улам дэлгэржэ байһые гэршэлээ.
Һээр шаалга үндэһэн хубсаһаяа дэлгэрүүлхэ хэрэгтэ нүлөөлнэ бшуу. «Толоной» шанда хүртэхын түлөө 1-дэхи мүрысөөндэ хабаадагшад оодон дэгэлтэй, үндэһэн хубсаһа һажаалгажа оёһон самсатай, кроссовкотой г.м. байһан һаа, мүнөө тон гурим руунь оёотой арадайнгаа хубсаһатай гарахадань, һүрөөтэй гээшэнь! Мүрысөөнэй үргэлжэлэлдэ түрэл хэлэмнай ходо зэдэлжэ, һээр шаалгада бүришье һонирхол татаһаниинь лабтай. Можо бүхэнэй асарһан 35 hээр шүүгшэд нарин бүдүүнээрнь илгажа, уридшалан мэшээглэһэн байна. Ялайштарнь мүлжɵɵтэй, сэбэрлэгдэһэн hээрнүүд суглараа, шэхэнүүдынь таhа сабшаатай hээрнүүд мүрысөөндэ табигдаагүй юм.
Нээлгын ёһолол
Мүрысөө нээлгын баяр ёhололдо тойрогой Захиргаанай хүтэлбэрилэгшэ Бато Доржиев, Түлөөлэгшэдэй суглаанай түрүүлэгшын орлогшо Даши Дугаров, хизаарай тамирай министрэй орлогшо Елена Борисова, аймагуудай засаг зургаанай түлөөлэгшэд, «Толон» hониной ахамад редактор Цыцык Тумурова, мүрысөөнэй ахамад судья Батор Жапов гэгшэд амаршалгын үгэнүүдые хэлэжэ, тамиршадта амжалта хүсөө. Тайзан дээрэ 27 можын ударидагшад уригдажа, нээлгэдэ хабаа-далсаа. Мүрысөө нээлгын ба хаалгын баяр ёһололнуудые К.И.Базарсадаевай нэрэмжэтэ Агын хүүгэдэй уран урлалай һургуулиин хүмүүжэмэлнүүд, багшанар һайхан хатар дуугаар шэмэглээ юм. Бато Сайнсаковичта үгын үгтэхэдэ, һээр шаалга хүгжэжэл байна, энэ мүрысөөн хадаа «Алтаргана» нааданда бэлэдхэлэй түрүүшын шата болоно гэжэ онсолон тэмдэглэбэ.
Удангүй мүрысөөн эхиеэ абажа, хаанахи можо түрүүн гарахаб гэжэ татагдаһан жээрэбэй ёһоор һээршэд тайзан дээрэ уригдаа. Табан хүнһөө бүридэһэн можынхид тайзан дээрэ гарахадаа, хүн бүхэниинь өөр өөрынгөө омогой тугта дүтэлжэ, уг удамаа хүндэлжэ байгаа. Тамиршад hээрээ саарһаар орёогоод, гар нюсэгөөр шаагаа. Мүрысөөнэй үедэ буряад арадай ёhо заншал, hээр тушаа слайднууд харуулагдажа, тайлбарилагдажа байгаа. Ахамад судья Батор Жапов болон судья Солбон Чердонов хоёр hээр хухалхаяа гараhан тамиршантай танилсуулхадаа, нэрэ обог, омог, хэды наhатайень тодорхойлон хөөрэжэ, мүрысѳѳнэй ябаса ульгамаар тайлбарилаа юм.
Түрүүшын дабаанда нарин, бэлээр хухархаар hээрнүүд табигдаа, тиигэбэшье гартаа найдалтай ябаhан олон hээршэд яhа хухалжа шадангүй, олон хабаадагшад 1-дэхи дабаанда мүрысөөнһөө гараха баатай болоол даа. Дабаа гаталха бүри бүхэ hээрнүүд табигдана. Түрүүшын дабаа гаталhан һээршэндэ таба, хоёрдохиие - 10 гээд лэ, саашаа болохо бүреэ олон нюдэн үгтэжэ байгаа.
ШАНГАЙ ЖАСА
Мүрысѳѳ эмхидхэгшэд гэхэдэ, Агын Буряадай тойрогой Захиргаан, Бүгэдэ буряадай «Толон» һониной редакци болоно. Мүрысѳѳнэй жаса нютаг зоной, эмхи зургаануудай хүсѳѳр эмхидхэгдээ гэхэдэ, алдуугүй: «Толон» һониной редакциин үүсхэл үндэһэн ёһо заншалаа сэгнэдэг нютагайхид халуунаар дэмжээ бшуу. Эдэ зонтой, арадайнгаа нангин ёһо гуримуудые залуу нүхэдтѳѳ, үхи хүүгэдтээ зандаханань дамжуулан, үглѳѳдэрэйнгѳѳ үдэртэ хододоо этигэлтэй, ажана тэнюун ажаһууха хүсэлэнтэй нютагаархинтаяа уншагшадаа танилсуулжа, түрүү һууринуудые эзэлһэн һээршэдтэ ямар шангууд барюулагдааб гэжэ тобшолоё.
илагша можонууд
Түрүүшын һуури эзэлһэн Ага-Хангилай 2-дохи можодо кубок, мүнгэн шан, 5 һээршэн бүхэндэ мэшээг таряан ба «Лодон багшын дэбтэрһээ» гэһэн хоморой, буряад, ород хэлэнүүд дээрэ бэшээтэй номууд барюулагдаа. Мүн энэ можодо Агын дасанай (шэрээтэ – Цыбиков Бадма ламхай) шан - хонин хүртѳѳ.
Хоёрдохи һуурида гараһан Догойн 3-дахи можо мүнгэн шантай, 5 мэшээг таряатай, «Лодон багшын дэбтэрһээ» номуудтай болон Агын аймагай «Урда-Ага» агрокооперативай (түрүүлэгшэнь – Билигто Ринчинов, хонишон – Баир Дашицыренов) хонин шантай нютагаа бусаа.
Гурбадахи болоһон Догойн 2-дохи можодо мүнгэн шан, 5 мэшээг таряан, «Лодон багшын дэбтэрһээ» номууд болон Дулдаргын аймагай Шандалиин Бато Дашибаловай таряашанай-фермерэй ажахын хонин барюулагдаа.
Ага-Хангилай 3-дахи можо дүрбэдэхи дүн харуулжа, Могойтын аймагай Ленинэй нэрэмжэтэ ажахын (түрүүлэгшэнь – Буда Бальжинимаев) хонин бэлэгтэ, мүнгэн шанда хүртѳѳ.
Уртын «Тэнхэхэ» можо табадахи болоод, Могойтын аймагай Хүһөөшын Балдан Тумуровай таряашанай-фермерэй ажахын шангаар - хонёор, мүнгэн шангаар урмашуулагдаа.
Энэ үдэр халта урагшагүйдэ-һэн Сагаан-Уулын 2-дохи можынхидта «Сахюурта» агрокооперативай (түрүүлэгшэнь - Алдар Жигмитов) хонин барюулагдаа.
Агын аймагай «Будалан» агрокооперативай (түрүүлэгшэнь – Очир Дугаров) хонин шан 7-дохи дүн харуулһан Үзөөнэй 1-дэхи можодо хүртөө.
ХУБИИН МҮРЫСӨӨН
Мүрысѳѳнэй кубок, тусхай һээр шан, мүнгэн шан, мэшээг таряан, хальбан угай һүлдэ тэмдэг (авторынь - Болот Дондоков), «Лодон багшын дэбтэрһээ» ном хубиин тэмсээндэ абарга һээршэн болоһон Саша Дашинимаевта барюулагдаа. Мүн тэрээндэ Дулдаргын аймагай шан – «Родина» үүлтэртэ ажахын (түрүүлэгшэнь – Дарима Дондокова, адуушан – Баясхалан Санжиев) дааган хүртѳѳ юм.
Хоёрдохи һуурида гараһан Догойн можын 1988 оной түлѳѳлэгшэ, сагаангууд омогой Бато Тагаровта Могойтын аймагай шан – Кировэй нэрэмжэтэ ажахын (түрүүлэгшэнь – Абида Лхабанов) буруун болон кубок, мүнгэн шан, мэшээг таряан, «Лодон багшын дэбтэрһээ» ном барюулагдаа.
Гурбадахи һуури эзэлһэн Ага-Хангил нютагай сагаангууд омогой Баир Намдаков Агын аймагай шангаар – Шулуутайн Бато Цыденешиевэй таряашанай-фермерэй ажахын табиһан хонёор, кубогаар, мүнгэн шангаар, мэшээг таряагаар, «Лодон багшын дэбтэрһээ» номоор шагнагдаа.
«Ага тосхон» хотын тойрогой шан – «Гарант+» эмхиин хонин болон мүнгэн шан, «Лодон багшын дэбтэрһээ» ном Ага-Хангилай 2-дохи можо түлѳѳлжэ, 4-дэхи һуурида гараһан 35 наһатай улаалзай хүбдүүд омогой Владимир Митуповта хүртѳѳ.
Ононой аймагай шан – Красная Ималка нютагай Николай Садаевай таряашанай-фермерэй ажахын хонин болон мүнгэн шан, «Лодон багшын дэбтэрһээ» ном 5-дахи болоһон Ага-Хангилай шарайд омогой Аюр Балдоржиевта барюулагдаа.
ТУСХАЙ ШАНГУУД
Шангай һууринуудһаа гадна мү-рысѳѳнэй хэдэн тусхай шангууд бай-гуулагдаһан байна. Эгээл наһатай хабаадагша - Үзөөнэй 1955 оной хальбан омогой Борис Дашинимаевта «Электробензоинструменты» магазинай (олзын хэрэг эрхилэгшэ Балта Чимитов) тогтооһон шан – түлхюурнүүдэй суглуулбари барюулагдаа.
Эгээл эдир хабаадагша – Ага-Хангилай ажаһуугша, 2006 оной Санжи Нимаев «Автомастер» наймаагай (олзын хэрэг эрхилэгшэ Баир Цыдыпов) тусхай шанда хүртѳѳ. Мүн лэ эдир хабаадагшад, 2004 оной хүбүүд – Догойн Дамба Лхамажапов Сахюуртын Чингис Намдаков хоёр энэл эмхиин бэлэгүүдээр урмашуулагдаа.
Эгээл зохид дүрэ хэрэглэһэн һээршэн – Амидхаашын Константин Подойницындо тусхай шан барюулагдаа.
МҮРЫСѲѲ ДЭМЖЭГШЭД
Һээр шаалгые малай үдэсэ үреэһэн наадан гэжэ хэлэдэг. Тиимэһээ дааган, буруун, хонин шангуудһаа гадна хү-дѳѳ ажахыда илангаяа хабарай сагта эгээл хэрэгтэй зѳѳри - мэшээглэгдэһэн таряан сэнтэй шангууд боложо үгѳѳ. Эдэ шангуудые Хара-Шэбэрэй фермер Чимит Раднажапович Болотовой ажахы, «Хүнхэр» СПК (түрүүлэгшэнь – Баир Шойсоронов), Хара-Шэбэрэй олзын хэрэг эрхилэгшэ Пурбо Галсанова, Сагаан-Шулуутайн Баиржаб Базаржаповай хизаарлагдаһан харюусалгатай бүлгэм тогтооһон байнад.
Иигэжэ олоной хабаадалгатай һээр шаалгаар мүрысѳѳн ёһотойл арадай наа-дан боложо тодороо. Эдэ тоологдогшо спонсорнуудһаа гадна мүнгэн туһаламжа үзүүлһэн эмхи зургаанууд, юрын зон олон байгаа бшуу. Тэдэнэй тоодо Доржинима Балбаровай ИП, Могойтын «Помощь» КПК (даргань – Пурбожап Дашидымбрылов) г.м.
Дарима БАЗАРОва.
