Тиигэжэ Цырегма Доржиева, Цырен-Дулма Номогонова, Дарима Балданова эмнэлгын мэргэжэл шудалжа, хожомынь суутай, бэрхэ эмшэд болоhон юм. Цыпелма Цыбенова Эрхүүгэй эмнэлгын дээдэ hургуулида hурахаяа ошоhон юм. Тэрэ сагта Агууехэ Эсэгын дайн эхилhэн, бүхы эдеэ хоол, хубсаhа хунар дайнда эльгээгдэжэ байhан үе байгаа. Хатуу хүндэ сагууд соогуур хэдышье зүдэрбэ, гэдэhээ үлдэбэшье, 1947 ондо Цыпелма Цыбенова дээдэ hургуулияа дүүргэжэ, түрэhэн нютагаа бусаhан намтартай. Тиигэжэ Согто-Хангилдаа эмнэлгын мэргэжэлээр ажабайдалай үргэн харгыда гараhан байгаа. Эсэгын дайнай hүүлээр юумэн хомор байhан саг. Үбшэнтэдтэ эм домоор туhалхань хүндэ, үбшэнгүүдые аргалха хэрэгсэлнүүдгүй байбашье, Цыпелма Цыбеновна арга шадалаараа туhалжал байhан.
Тэрэ 1948 оной июль hарада Новосибирск хотодо Ольга Исааковна Шершевскаягай ударидалга доро офтальмологоор мэргэжэлээ дээшэлүүлһэн юм. Тэрэнээ дүүргээд, Агын тойрогой больницада окулистаар хүдэлhэн.
1949 оной үбэл Агын тойрогой больницын байшан соо окулистын түрүүшын таhалга бии болоhон. Тэрэ таhалгань фанерээр халхалаатай, хэмжүүрээрээ багахан таhалга байгаа юм. Таhалга соонь стол, стул ба харшын лаампа… Окулист ябаха үедэнь трахомо гэжэ муухай үбшэн ехээр дэлгэрэнги hэн. Цыпелма Цыбеновна энэ үбшэнтэй тэмсэжэ, зоной нюдэ нилээд аргалhан байха. Одоошье даа, 1958 ондо энэ үбшөөр нэгэшье хүн үбдөөгүй. Энэ болбол Цыпелма Цыбеновагай түрүүшын илалта мүн.
Цыпелма Цыбеновна ажалдаа харюусалгатай, хэhэн ажалаа дүүрэн тэгшэ дүүргэхые оролдодог, ажалайнгаа талаар мэдэсэеэ үргэдхэжэ, хэрэгтэй номуудые үзэхэ, нюдөө үбдэhэн зоной можын болон гүрэнэй статистика шэнжэлжэ, өөрынгөө баримта тоонуудтай зэргэсүүлэн хараха... Глаукомо үбшэнhөө хүн hохор болодог, энэ үбшэндэ ехээр анхаралаа табидаг байhан. 1950 ондо можын больницада глаукомоор үбдэжэ байhан 6 үбшэнтэдтэ хирургическа операци хэжэ, бэрхэ эмшэдэй тоодо ороhон.
1952 ондо Цыпелма Цыбенова И.М.Се-ченовэй нэрэмжэтэ Москвагай эмнэлгын дээдэ hургуулида орожо, нюдэнэй үбшэнэй клиническэ ординатурада 3 жэл hураhан байна.
Һуража байха үедөө hайхан абари зангаа, абьяас бэрхэеэ, эрдэм мэдэсэеэ тэндэхи зондо харуулжа шадаа.
Тиигэжэ багшанарай, эрдэмтэдэй, оюутадай дунда нилээд олон нүхэдтэй болоhон байна.
Эдэ нүхэдынь Цыпелма Цыбеновада нилээд ехэ туһа хүргэһэн гээшэ. Жэшээнь, хэрэгтэй номуудые, али гэбэл хоморой хэрэгсэлнүүдые оложо, Цыпелма Цыбеновнада эльгээхэ гэхэhээ эхилээд ходо туhалжа, дэмжэжэ байhан юм. «…А руки ваши прекрасные» гэhэн статья соогоо Иван Жалмаев ород яhатан соо олон нүхэдтэй байhыень гэршэлжэ бэшэhэн байдаг. Тэрэ элдэб хото городуудhаа Цыпелма Цыбеновада ерэhэн бэшэгүүдhээнь хэhэгүүдые статья соогоо оруулhан. Тэндэhээнь хэhэгүүд абтаба: доцент А.А.Дмитриева: «Я от души порадовалась за тебя. Молодец ты, Цыпелмуша! Тебя мы именно такой всегда считали, что свои интересы ты ставишь на задний план, а интересы общественные – на передний…». Письмо из Ленинграда, от изготовителя глазных инструментов пишет: «Вы знаете, как сейчас тяжело с инструментами, многих приходиться упрашивать, чтобы достать. Высылаю иголочки для роговичка – 20 штук, иглодержатель – 6 штук, скребец-скарификатор – 1 штук. Предлагаю больным составить трудовое соглашение, а эти инструменты пусть будут подарком».
1955 ондо Агын тойрогой больницада нюдөө үбдэhэн үбшэнтэдые аргалха гэhэн табан һууритай таhаг нээгдэhэн. 1956 ондо түрүүшынхеэ үбшэнтэдые шалгаха лаампатай болоhон, тэрэниинь 2004 он болотор хүдэлhэн.
Цыпелма Цыбеновна Цыбенова Агын тойрогой больницада дүн хамта дүшэн жэл хүдэлжэ, 1988 ондо наһанай амаралтада гараhан байна.
Дүшэн жэлэйнгээ хугасаа соо эрдэмшэнжэлэлгын ажалнуудые ябуулhан. 1966 ондо Волгоград хотодо эмхидхэгдэhэн офтальмологуудай III бүхэсоюзна съезддэ, Буряад ороной эмшэдэй съездын 2 удаа делегат. 1961 ондо Ажалай Улаан Тугай орденоор шагнагдаhан. 1967 ондо «РСФСР-эй габьяата врач», 2002 ондо «Агын Буряадай автономито тойрогой хүндэтэ эрхэтэн» гэhэн нэрэ зэргэнүүдтэ хүртэһэн. Хэдэн медальнуудаар шагнагдаhан.
Валентина ЦЫРЕНЖАПОВА.
