Августын 8-да Уласхоорондын альпинизмын үдэр тэмдэглэгдэдэг. Энэ эрэшүүлые, зоригтой, шанга эхэнэрнүүдые нэгэдүүлдэг һайндэр юм. Энэ үдэрөөр дашарамдуулан, Агын Буряадай тойрогhоо гарбалтай эрэлхэг альпинист Нима Дашицыреновтэй хөөрэлдэһэн байнабди.
- Нима, түрүүн өөртэеэ танилсуулыт даа.
- Би Могойтын аймагай Хара-Шэбэр нютагта 1986 ондо түрэһэнби. Нютагайнгаа дунда һургуули дүүргээд, хоёр жэл сэрэгэй албанда ябаһанай һүүлээр Бүхэроссиин хүүгэдэй «Океан» лагерьта вожатаар хүдэлөөб, Владивостогой Гүрэнэй экономико ба сервисэй университедэй Гүрэнэй муниципальна хүтэлбэриин факультет заочноор һуража дүүргээб. Мүнөө Дагестанда гидээр ажаллажа байнхайб.
- Яагаад альпинизмээр һонирхожо эхилээбта?
- Тала газарта үндыһэн байхадаа, сэдьхэлни ходо үндэртэ татагдадаг һэн. Багадаа бүхы оршон тойронхи хада ууланууд өөдэ гарааб, hүүлдэнь тэдэ шобогорхон набтархан хаданууд байгаа гэжэ ойлгооб, тиибэшье тэрэ үедэ намда үндэрөөр лэ һанагдадаг байгаа. Альпинизм гээшэ тамирай янза юм. Жэшээнь, футбол, кёрлинг, гольф гэһэн тамирай янзануудые абая – тэдэ булта наадан шуу. Альпинистнүүд байгаалида ушардаг бүхы hаад түбэгүүдые дабадаг: эгсэ хабсагай өөдэ абиржа гарана, хадын голнуудые, мүльһэтэй габа (расщелина) болон хабшалнуудые гатална. Альпинистнүүд түхеэрэлтэ, бэлдэжэ гараһан зэр зэмсэгүүдээ – хүндэ ашаа тээгээд, холые, үндэрые дабана, хүйтэн, нойтон саһан дээрэ майхан табижа хононо ха юм. Мүн хадын үбшэнтэй (горная болезнь) тэмсэжэ гарана. Тиигэжэ байгаалиин ямаршье эрхэ нүхэсэлдэ амиды гарасалдахые оролдодог шуу. Хадын үбшэн гипокси – хүнэй бэедэ кислородой, гипокапни – углекислэ газай дуталдахада бии болодог. Альпинистын хэрэгсэлнүүд соо дэгээ, гэшхүүр, мушхамал ооһор, ооһороор дээшээ гараха, доошоо буухада туһатай техническэ зэмсэгүүд ородог. Альпинизм хүнэй зориг, хүсэ шадал, шэрхиие шалгадаг тамирай янза юм. Зэмсэгүүдээ абаад, лагерьтаа хүрөөд, эдеэ бэлдэжэ хооллоод, хада өөдэ гарахаш даа. Гэртээ сахалайташаһан нюуртай, хахархай уралнуудтай, утаа уняарай үнэртэй, эсэһэншье һаа, һанаагаа дүүрэнги бусадагби. Хада өөдэ абиралга намда ехэ аятай, үндэр хада ууланууд зүрхэтэй хүниие татадаг ха юм.
- Альпинист хүн ямар шанар шэнжэтэй байха ёһотойб?
- Тамиршан hайн физическэ бэлэдхэлтэй, шэрхи байха ёһотой, заримдаа хада дээшээ хэдэн долоон хоногто гараха саг болодог. Альпинистнүүд спринтернүүд бэшэ, марафонцууд. Тэдэ түхеэрэлтэ, хэрэгсэл бүхэнөө зүбөөр хэрэглэхэ, радио холбоо мэдэхэ дадалтай байха ёһотой, зүгөө алдангүй ябажа, түрүүшын туһаламжа үзүүлжэ, абаралгын ажалнуудые хэжэ шадахань шухала. Энэ тамирай янзада тактическа ухаан бодол ба команда соо хүдэлхэ шадабари хэрэгтэй. Хада уулада дуратай хүн олон, харин уула өөдэ гараха ба уулада дуратай байха гээшэ ондо ондоо ойлгосонууд...
- Ямар һанал хүсэлнүүдтэйбта?
- Ямаршье альпинист «14 х 8000» гэжэ мэдэдэг. Ушар гэхэдэ, дэлхэй дээрэ 8000 метр үндэртэй 14 хада уула бии. Энэ хадаа ямаршье альпинистын һанал хүсэл юм. Альпинизмые гэшхүүр гээд абаад үзэбэл, би мүнөө нэгэдэхи шатада байнаб, урдамни – олон оройнууд!...
Дэлгэрэнгыгээр "Толон" һониной 30-дахи дугаарта.
Цымжидма ДОЛГОРОВА.
