Теэд байгша ондо үзэгдөөгүй шииг нойтон орожо, үбһэ бэлдэгшэдтэ ехэ һаад ушаруулна. Бороонһоо дулдыдажа, мүнөө болотор үбһэндэ ороогүй зон олон. Июлиин тэн, бүхэли август, сентябриин эхин үрхэлжэ бороотой, наратай сэлмэг үдэрнүүд хомор байба. Ехэ уһанһаа голнууд эрьеһээ халижа, доро газарнуудай сабшалангуудые угаана. Нүгөө талаар бороон ногооной ургасада һайнаар нүлөөлнэ. Урда жэлнүүдтэ үбһэ ногооной мүртэй ургадаггүй боро, ташалан газарнуудаар ургаса һайн. Августын тэнгээр зарим ажахынуудай үбһэшэдэй хэды хоног наратай үдэрнүүдэй тогтоходо сабшажа унагааһан ногоон мүртэй хатангүй, бороондо сохюулжа муудаа бшуу. Тиимэһээ үбһэшэд борооной тогтожо, сэлмэг үдэрнүүдэй ерэхые хүлеэн байнад.
Бороотой, шиигтэй жэл байбашье, үмсэ хамтагүй ажахынууд малдаа эдюулхэ хоол заабол бэлдэхэ уялгатай. Малай ядамаргүй үбэлжэхын тула малшад үбһэ тэжээл, зелёнко, фураж гүйсэд нөөсэлхэ ушартай. Байгша ондо тойрогой хамтын ажахынууд ба фермернүүд бүхыдөө 56112 тонно малай хоол бэлдэхэ түсэб-даабаритай. Үнгэрэгшэ жэлэй түсэб 59237 тонно байгаа һэн.
Боро газараар ногоон һайн ургаа
Агын аймагай ажахынууд, августын 31-эй байдалаар, гурбан зуугаад тонно үбһэ тэжээл нөөсэлөөд байгаа. Үнгэрэгшэ жэл тэдэ энэ хугасаада 600 гаран тонно хоол бэлдээд байгаа һэн.
Энэ жэлдэ аймагай хамтын ажахынууд бүхыдөө 10703 тонно үбһэ тэжээл нөөсэлөөд, малшадай хорёо руу оруулха түсэб-даабаритай. Дээрэ нэрлэгдэһэн малай хоол аймагай 6115 толгой малда лаб хүрэхөөр хараа-лагдана. Харин фермернүүд үшөө ехэ - 12084 тонно малай хоол бэлдэхэеэ шармайна. Аймагай сабшалангуудаар элдэб түхэлэй 150 трактор, үбһэ сабшадаг, тармажа суглуулдаг, һүрилдэг, шэрэдэг ба бусад техникэ, түхеэрэлтэнүүд хабаадуулагдаха юм. Зарим ажахынууд оньhожоруулагдамал бригадануудаа тараажа, бага бригаданууд болгожо ху-баарилаа. Тиин арбаад мянга гаран тонно малай хоол бэлдэхэеэ сабшалангууд дээрэ мүнөө намартаа малшадай 140, оньһожоруулагдамал 5 бригада гаранхай.
Тус аймагай захиргаанай хүдөө ажахын таһагай дарга Владимир Намжиловай хэлэһээр, аймагай ажахынууд холуур сабшалан бэдэрэнгүй, нютаг дээрээ үбһэ тэжээл бэлдэнэ. Ган жэлнүүдтэ аймагай зарим ажахынууд хүршэ Могойтын аймагай дэбисхэр дээрэ малай хоол нөөсэлдэг байһан аабза. «Согто-Хангил» ажахы аймаг соогоо эгээл олон малтай, тэрэнь 1582 толгой болодог. Ажахын үбһэшэд 2768 тонно үбһэ тэжээл бэлдэхэ юм. Удаань «Хүнхэр» ажахы 1424 толгой малтай, түсэб-даабаринь – 2492 тонно малай хоол. Хүнхэрэйхид жэл бүри хараалһан түсэ-бөө үлүүлэн дүүргэдэг шуу. Түсэбөө дүүргэжэ шадаагүй, үбһэ багатай тойрогой хамтын болон үмсын ажахынууд Хүнхэр ерэжэ, үбһөөр ба таряагааршье дүүрэн хангагдадаг юм. Агын голой хойто бэедэ оршодог Калининай нэрэмжэтэ ажахын, Хойто-Агын үбһэшэд аймаг соогоо эгээл түрүүн малай хоол бэлдэжэ эхилээ һэн. Эдэ ажахынуудай түрүүшын мүрнүүдые хэһэн үбһэ ногоон бороондо сохюулжа муудан алдаа. Тиибэшье сэлмэг үдэрнүүдэй болоходо, хуряажа абаа. Эдэ ажахынууд тус тустаа гурбан зуу гаран эбэртэ бодо мал үсхэбэрилдэг. Үбһэндөө эртэ ороод, богони болзор соо дүүргэдэг гуримтай. Калининай нэрэмжэтэ ажахы үбһэ сабшажа дүүргээд, таряа хуряалгада ородог юм. «Урда-Ага» агрокооперативай үбһэшэдэй Адуун-Шулуун участогайнгаа газар дээрэ үбһэ сабшажа ябаһаниинь, хэдэн хоног бороон орожо, ажалынь тогтошоо. Будаланай малшадай бригада Онон гол шадар баян ургасатай сабшалан дээгүүр жэл бүри сабшадаг байһаниинь, энэ жэлдэ голой нуга уһанда абтаа. «Аргал», «Түншэ», «Соло», «Хула» нээмэл бүлгэмүүд малай хоол бэлдэхэ түсэб-даабаритай. Фермер Баир Дондоковой ударидадаг «Түншэ» ажахы даашынгаа 145 толгой малда 254 тонно үбһэ тэжээл нөөсэлхэ юм.
Байгаалиин уларилhаа гадуур шэнгэн түлишөөр хангалгын асуудал гарана. Ажахынуудай hаадгүйгөөр хүдэлхэ гэхэдэ, солярка дуталдана ба трактор техникэнүүд hаатанхай. Ажахынууд шэнгэн түлишын асуудал өөhэдөө шиидхэнэ. Бүхыдөө үбhэ нөөсэлгын хүдэлмэридэ 290 тонно солярка, бензин, 15 тонно тоhон хэрэгтэй болохо юм. Сентябрь һарада бороо хура бараг боложо, наратай үдэрнүүд олошоржо, үбһэ тэ-жээл бэлдэхэ арга боломжо бии болохо гэжэ Агын аймагай үбһэшэд найдана.
Зүдхэлиһөө бэшэн - нютаг дээрээ
Дулдаргын аймагай ажахынуудта 6424 толгой мал тоо-логдоно. Малай үбэлжэлгэ ядамаргүй дабахынь тула 11173 тонно хоол нөөсэлхэ түсэб табигданхай. Фермернүүд 5837 тонно үбhэ сабшана. Үм-сын хамһабариин ажахынууд өөр өөрын түсэбтэй.
Нуга сабшалангууд дээрэ «МТЗ-80, 82», «Т-25, «Т-40» г.м. элдэб түхэлэй тракторнууд, КДП, КС – 65, тармуур – 42, пресс-подборщигууд – 16 янзын техникэ хабаадуулагдана. Харюусалгатай хүдэлмэридэ хамтын ажахынуудта 150 тонно шэнгэн түлишэ, 5 тонно тоhон, 15 тонно бензин хэрэгтэй болохо бшуу. Ажахынууд шэнгэн түлишэ бэдэрхэ ябуулга эмхидхэнэ. Нэгэ толгой малда 10 центнер хоол бэлдэхэ түсэб бии. «Родина» үүлтэртэ завод энэ жэлдэ 1688 толгой малда 3348 тонно үбhэ бэлдэхэ түсэбтэй. Yбhэшэдэй бригадануудта тэжээл нөөсэлгөөр долоон хоногой даабари үгтэнхэй. Зүдхэлиин үбһэшэд түрүүн нютаг дээрээ, удаань Бооржын аймагай сабшалан дээрэ малай хоол бэлдэхэ юм. Зүдхэлиин газарай ехэнхи хубинь хада гүбээнүүд болодог, бэлшээри бага. Һүүлшын жэлнүүдтэ ажахын үбһэшэд холын нютагуудай сабшалангуудаар бэлдэдэг гээшэ. Хоол зөөлгын хүсѳѳр малынь үбэлжэлгэ һайнаар дабажа, ондо ородог. «Родина» ажахын үбhэшэд сэлмэг, наратай үдэрнүүдые һамбаашалан, ажалаа эршэдүүлэн хүдэл-нэд. Энэ жэлэй ногоон һайн, тиимэһээ үбэлдөө малда эдюулхэ гүйсэд хоол суглуулха арга байна. «Онон» үүлтэртэ ажахын үбhэшэдэй бригаданууд 1059 тонно малай хоол бэлдэхэ түсэбтэй. Ажахын бригада түрүүн Онон голой эрьедэ сабшажа эхилхэ. Yбhэ бэлдэдэг бригада КДП, тармуур, пресс-подборщик техникэнүүдтэй. «Шандали» СПК-гай малшад үбhэ бэлдэлгын кампани соогуур 405 тонно малай хоол нөөсэлхэ даабаритай. Тус ажахы аренднэ гуримда ороhоор үнинэй. Тиимэhээ малшад өөhэдынгөө хүсөөр малдаа хоол бэлдэдэг заншалтай. Энэ жэлдэ хура бороон ехээр орожо, сабшалангуудаар ногооной ургаса муушаг. Тиибэшье хараал-hан түсэбөө дүүргэхэ дүүрэн найдалтай. «Элеэ», «Балжана» ажахынуудай үбhэ сабшалгын харюусалгатай кампанида эгээл урид ороод, ажалаа шармайн ябуулжа байтарынь, шииг нойтон орожо, һаалта хэнэ. Элеэгэй үбhэшэдэй оньhожоруулагдамал бригада Yлэнгын хүндыдэ баян ургасатай, шанар hайтай үбhэ бэлдэжэ эхилээ һэн.
Могойтодо сабшалан бага
Могойтын аймагай захиргаанай хүдөө ажахын таhагай дарга Владимир Бадмаевай хэлэhээр, зоной үбһэндэ гараа һаа гэхэдэ, бороон һаад хэжэ, ажал хойшонь татана.
«Байгаалиин уларил ондоо болгожо шадаха бэшэ хадаа хүлеэхэл болонобди», - гэжэ тэрэ һанаа алдаад: - Ган жэлнүүд дүүрэжэ, бороотой жэлнүүд эхилбэ, - гэжэ нэмэн хэлээ. Август һарада аймагай үбһэшэд 200 тонно малай хоол сабшаад байгаа. Харин үнгэрэгшэ жэл могойтынхид энэ хаһада гурба дахин ехэ үбһэ бэлдээд байгаа бшуу. Борооной үе-үе болоод орожо байхада, зон сабшалангууд дээрэ га-рахаяа зүрхэлнэгүй. Сабшажа унагааһан ногоон үжэжэ магад. В.Бадмаев түрүүтэй аймагай захиргаанай хүдөө ажахын мэргэжэлтэд хүдөөгүүр ябажа, сабшалангуудые харана, ажахы бүхэнэй трактор техникэ заһабарилгын, шэнгэн түлишөөр хангалгын ба бусад хүдэлмэринүүдтэй танилсана. Ябажа харахадань, үбһэшэд трактор техникэеэ барагсаан бэлдэнхэй, гансал борооной болихые хүлеэнэ. Могойтын аймагта, сентябриин 1-эй байдалаар, 52274 хонин, тэрэнэй 25985-иинь эхэ хонин, 4473 толгой эбэртэ бодо мал, 2768 толгой адуун һүрэг тоологдоно.
Хүдөө ажахын буусануудаар харууhалагдадаг хамтын малда 22154 тонно үбhэ бэлдэхэ түсэб-даабари табигдана. Yмсын сектортэ малай тоо олон. Аймагай сабшалангуудай талмай бага юм. Ниитын болон үмсын малда үбэлжэлгэдэ хүсэд хүрэхэ хоол бэлдэхэнь орёо. «Победа», Ленинэй нэрэмжэтэ (Зугаалай), «Могойтуйское» үүлтэртэ, «Бооржогонтой» ажахынууд аймаг соогоо эгээл олон малтай. Тиимэ тула малай хоол ехээр бэлдэхэнь шухала.
Эсэстэнь хэлэхэдэ, тойрогой хамтын ба үмсын ажахынууд үбһэ нѳѳсэлхэеэ бэлэн. Ногооной ургаса һайн, трактор техникэ заһабарилаатай, шэнгэн түлишөөр хангаатай. Гансал удаан сагта һуужа ороһон бороо хура һаалта хэнэ. Сентябрьта бороон орохоёо болижо, одоошье наратай дулаан боложо, хүдөө ажахынхид хараалһан түсэбѳѳ дүүргэхэ бэзэ.
