Суданай ногоон ямар ногоон бэ гэхэдэ, саахар ехэтэй, хүйтэн уларилда таарадаггүй ургамал болоно. Олон жэлэй саана Саратовай, Омскын ургамал ургуулагшад Африкын Судан гүрэнhөө ногооной хүрэнгэ асаржа, тарижа туршаhаниинь, hайн ургаса үгэhэн байха юм. Манай хизаарта Нэршүүгэй аймагта энэ дүршэл нэбтэрүүлжэ, суданай ногоо элбэгээр таридаг байна гэжэ хэлэгдэнэ. Агын тойрогто «Победа» ажахыда эгээл түрүүн тарижа үзэhэн байгаа. Шойдоковтон таряан ажал эрхилхэдээ, 200 гектарта таряа ургуулжа эхилээ hэн. Түрүүшын жэл ган гасуурта дайрагдажа, таряаланай диилэнхи хубинь гандаа. Шойдоковтон малайнгаа аша туhаар гаршануудаа дааhан байна.
Тойрогой Захиргаанай хүтэлбэрилэгшэ Буянто Батомункуев хизаарай хүдөө ажахын сайд Денис Бочкарёвтой Шойдоковтоной буусада хүрэжэ, ажабайдалтайнь дүтөөр танилсаhан байха юм.
Д.Шойдоков, Д.Бочкарёв.
Фермерэй бүлэ ажахынгаа байдал тушаа тодорхойгоор айлшадта хөөрэжэ үгөө, «К-700», «МТЗ», тарилгада, ургаса хуряалгада хэрэглэгдэдэг техникэеэ харуулаа бшуу. Анхан ажахын мэдэлэй байhан тоог заһабарилжа, тэндэ ажал ябуулна. Шойдоковтон таряа ургуулдаг ажахыгаа hайжаруулхын тула орооhо таряа сэбэрлэдэг техникэ, шэгнүүр, таряа хадагалдаг амбаар абаха зорилготой бшуу.
«Оршон сагта элитнэ сортын хүрэнгэ наймаалдаг ажахынууд хизаартамнай үгы шахуу. Тиимэhээ ажахынууд хизаарhаа гадуур Буряад орондо, Эрхүүгэй, Тюмениин, Новосибирскэ можонуудта, Алтайн, Красноярска хизаар ошожо, элитнэ хүрэнгэ асарха баатай болоно. Худалдажа абаха, асарха гээшэ ехэ гарзатай. Тэндэhээ асарhан хүрэнгэ шанараараа муу байжа магад. Тиимэ тула тойрогто таряа ургуулдаг ажахы байгуулхань шухала», - гэжэ фермер Чимит Шойдоков телефоной утаһаар манда тайлбарилһан байна.
Майн эхеэр ороһон шииг нойтон хабарай тарилгада эрхимээр нүлөөлнэ. Агын аймагай хүдөө ажахынууд поли дээрэ гарахаяа бэлдэнэ. Тарилгын асуудалаар шухала зүблөөн Хүнхэрэй «Сүүгэл» полевой стан дээрэ эндэ һая үнгэргэгдөө.
«Хүнхэр» ажахын таряалан 1880 гектар талмайда нэмжынэ. Тус ажахы шэниисэ тарижа дүүргээд, обёос тарижа эхилхэ юм. Сүүгэл дээрэ трактор техникэ жэрылдэн татаатай, эдэ элдэб түхэлэй тракторнууд тарилгада ба ургаса хуряалгада хэрэглэгдэдэг байха юм. Хүнхэрэйхид өөhэдын хүрэнгэтэй. Хизаарай олон ажахынууд Сүүгэл ерэжэ худалдан абадаг гуримтай. Таряан ажалые олон жэлдэ мэдээ-жэ бригадир Балдан Далаев ударидан ябуулна. Сүүгэлhээ холо бэшэ «Даамай» гэжэ газарта Сувор Батомункинай ажахы бии. Агын аймагта хамтын ажахынуудһаа гадна үмсын ажахы даагшад: Баир Дондоков, Аяк Далаев гэгшэд таряа ургуулна.
Агын аймагай хүдөө ажахын таһагые даагша Владимир Намжиловай тайлбарилһаар, шэниисэ, обёос, ешмээн, зелёнко, олон жэлдэ ургадаг культурануудые тариха хү-дэлмэринүүдтэ ажахынууд барагсаан бэлэн. Таряашад энэ жэлдэ шадаха зэргээрээ таряа ургуулжа, намартаа hанаhандаа хүрэмэ ургаса абаха зорилго табинхай. Ямар зун болохоб, дахяад ган хуурай гү, али хура бороотой гү - таахань бэрхэтэй бшуу. Байгаалиин уларил уридшалан элирүүлдэг метео-түбэй мэдээсэhээр, зунай сагта шииг нойтон ехээр орохоор хүлеэгдэнэ.
Май hарын тэн багаар механизаторнууд полинууд дээрэ гараха, урда тээнь «К-700», «Т-150», «Беларусь», «Фотон» г.м. түхэлэй тракторнуудта анзаhа шагтагалжа, поли хахалаа. Ашаглагдаагүй газар дээгүүр культиватор газар жэгдэлээ. Таряашад тарилгын агрономическа болзорыень сахижа, хүрэнгэ тариха болоно. Болзорһоо орой тарихада, муу гэжэ тэдэ һайн ойлгодог гээшэ. Механизаторнууд түрүүн шэниисэ тариха, удаань обёос тарижа эхилхэ юм. Хүдөө ажахынхид ашаглагдаха болзорhоо үни гараhан трактор техникын түмэр түдэгын нөөсэнүүдые абажа заhабарилаад, полинууд дээрэ гараха юм.
Агын аймагай зарим ажахы-нууд дээрэ тогтоходо, Һүдэнтын таряан ажалые хэдыдэхи жэлээ удаа дараалан үмсын хэрэг эрхилэгшэ Алдар Шойнинов ударидана. Тэрэнэй хүтэлбэрилдэг ажахы «Үлзытэ» гэжэ нэрэтэй полевой стан дээрэ оршодог. Алдар Шойниновай манда хэлэhээр, эртэ хабар хүрэнгэеэ хордожо, обёосой хүрэнгэ тоог дээрээ гаргажа, хабарай hалхинда хатаажа байна. Шэниисын хүрэнгын Агын аймагта асарагдахадань, тэрэнь Сувор Батомункинай ба Алдар Шойниновай бригадануудта тараагдаһан байха юм. Һүдэнтын таряашад 250 гектарта 50 га шэниисэ, 200 га обёос тариха бэлэн.
«Будалан» ажахын таряан ажал дүй дүршэлтэй бригадир, звеньевой Саян Дамдинов олон жэлдэ даажа ябадаг. Тэрэнэй мэдүүлһээр, байгша ондо 500 га газарта орооhото культурануудые тарижа эхилбэ. Апрель hарын дулаан үдэрнүүдэй тогтоходо, хабарай тарилгада хабаадуулагдаха трактор техникэ заhабарилагдажа эхилээ hэн. Таряанай хүрэнгөөр гүйсэд хангаатай. Хэдыдэхи жэлээ элитнэ сортын таряа ургуулна бшуу.
Эрдэни ЧИМИТДОРЖИЕВ.
