Тэрэ 1930 ондо Зүдхэли нютагай Бадмацыренэй Жаргалай ба Базарай Мүнхын гэр бүлэдэ 15-дахи үринь боложо түрэһэн. 1935 ондо малай бригадир ябаһан Жаргал абыень «тугалай гарза гаргаба» гэжэ гэмнээд тушаажархёо. Эсэгэнь нютагаа бусаагүй. Тиигэжэ 5-тайһаа бухал шэрэжэ, ажал хэһэн басаган 9 наhатайдаа Зүдхэлиин hургуулида орожо, 4-дэхи анги дүүргээд, Табтаанайда 5-дахи ангида hураа. Пагма абгай үхибүүн наhандаа дайн дажарай хатууе үзэһэн, юумэндэ дүрэтэй, бүхэригхэн басаган хэшээлһээ ерээд, hаалиин hамгадта хамhалсадаг байгаа.
1947 ондо Мүнхэ эжынь басагадаа дахуулаад, Сахюурта нютаг зөөжэ, 17 наһатай басаган эжытэеэ суг хамтын хони даажа абаад ажаллаһан. Комсомолой гэшүүн боложо, аймагай, можын суглаануудта делегадаар хэды дахин һунгагдаа. 1954 ондо нэгэ зүблөөндэ Сагаан-Уула нютагай жолоошон Балданай Доржинима хүбүүнтэй танилсажа, хуби заяагаа ниилүүлээ. Залуу бэри хониной нооһо хайшалаа, огородто хүдэлөө, сээнтэртэ газаагаа хони хаража, һайн түл абаһан. Удангүй түрүүшын үринь - Батожаргал хүбүүн гараа. Тэрэнэй удаа 4 хүбүүд һубаряа, эхын жаргал үзөө бэлэй. Түмэнбаир 4-дэхи хүбүүгээ Гончигой Цырендашында үгэжэ, үри хүүгэдтэй болгоһон. 1959 ондо гэр бүлөөрөө хониндо орожо, нэгэнэйл зэргэдэ ажал хэһэн байна. 1962 ондо Доржинима нүхэрынь үбшэлжэ, нилээд хатуу байдалда ороо бэлэй. Тэрэнэй хажуугаар нарай хүбүүниинь халгашоо, ехэ хүбүүниинь үбдэжэ, 12 наһатайдаа гээгдээ. Иимэ тэсэшэгүй хэсүү байдалтай тэмсэжэ, үдэр hүнигүй дууhадаггүй ажалаа үсэд нэтэрүүгээр хэһэн юм. Яахаб даа! Бэрхэтэй хүндэ сагтань бригадир Батын Дугарнима, хүршэ хонишод Борын Жамса, Дашиин Жамбал, Бобооной Цыритор, Гончигой Цырендаши аханар дүнгэлсэжэ, ажалдань туhалдаг байгаа. Бүлын үнэн сэхэ нүхэд, түрэлшье болохо Митыбэй Ширабтан, Дашицыренэй Батожаргалтан гэртэнь ябажа, сэдьхэлэйнь шарха зөөлэрүүлхые оролдодог һэн.
Пагма абгай малда ябажа, 1969 ондо ВДНХ-гай путёвкоор шагнагдаад, Москва хото, һүүлээрнь Кульдур санатори, Монгол орон ошоод ерэһэн.
Хүбүүдынь гэр бүлэтэй боложо, Бато-мүнхэтэниинь - 4, Батоцырентэниинь 8 хүүгэдтэй болоо. Энээнhээ hайхан жаргал алтан дэлхэй дээрэ юун байхаб даа!
1990 ондо Сүүгэлэй дасанай ламанарта дутан (дэгэл) оёжо эхилээд, тэрэ сагhаа хойшо хэды олон жанша, лабри, бадан, жалсан өөрынгөө гараар hая болотор оёһон.
Агын дасанай хайлашахада, тэдхэмжын мүнгөөрөө үнгэ бүриин бүд абажа, гоёолто хэрэгсэлнүүдые оёжо, үргэл хэhэн.
Пагма абгай Алхана уула 21 дахин гороолhон. Тиихэдээ дүүнэрээ ба ашанараа дахуулаад, бурханай hайхан орон харуулжа, яагаад буян хуряахаб гэжэ заажа ябаа. 2006 ондо Эхэ-герой Дашицырегма Цырендоржиеватай суг Энэдхэг орон ошожо, хахад hарын туршада уншалгада hуугаад, Далай ламаhаа адиста хүртэжэ, одоол сэдьхэлээ тэгшэлээд, нютагаа бусаа hэн. Хожомынь хүн зоной Энэдхэг орон ошоходонь, Далай ламада шэрээгэй 6 хушалта, шантаб (гэлэн ламанарай бэлхүүһэнһээ доошо үмдэхэ гадар хубсаһан) эльгээгээ.
Буян хэхын хажуугаар нютагай уран hайханай харалгада, аман зохёолой бүлгэмдэ эдэбхитэйгээр хабаадажа, арадай олон дуу мэдэдэг, тэрэ мэдэсэеэ залуу үетэндэ дамжуулхые оролдодог байhан. Зүжэг, дуунда дуратай Пагма абгай нэгэшье концерт-наада алгадангүй харадаг һэн.
Энэл даа, юрын ажалша эхэнэрэй хуби заяан. Хамалган, гүлмэр наhандань дайралдаhан hүрөөтэ дайн, габьяа ехэтэй хамтын ажал хэрэг, зүрхэ сэдьхэлыень тамалhан хатуу бэрхэшээлнүүд. Бүри наhатай болоод байхадань, эбсэшэгүй юумэн дээрэ дээрэhээ hанагдаагүйгөөр буужа, Батомүнхэ, Түмэнбаир хүбүүдынь, үнгэрхэдөө, Цырен аша хүбүүниинь мордошоо бэлэй… Бүхэл байгаал даа, абгаймнай! Бэеэ шанга баряад, ажалаа хэhээр зандаа ябаа. Нютагайхидтаа хүндэтэй, үгөө баража байдаггүй, бурханай табиhан табисуур дууhан эдлэжэ, буянаа хүсөөhэн Пагма Жаргалова 2020 оной апрелиин 13-да алтан дэлхэйтэеэ хахасан, бурханай орон мордобо. Нютагай зон энэ cэсэн, налгай, олохон юумэ үзэhэн, халуун шулуу долёоhон эхые, абгайе, хүгшэн эжые, колхозой үнэн сэхэ ажалшаниие хододоо дулааханаар hанажа ябаха аабза.
