Һүүлэй 5-6 жэлдэ Буряадта нютагай ѳѳһэдын хүтэлбэриин дэбисхэр гэжэ хүдэлѳѳн (ТОС) ехэ эдэбхижээ.
Энэ хадаа зоной эдэбхи һэргээн үүсхэхэ ехэ хүсэтэй арга гэжэ элирээд байна. ТОС-ууд зоной үдэр бүриин багаханшье һаа, шухалын шухала асуудалнуудые шиидхэдэг болоо. Республикын засаг зургаанууд энэ хүдэлѳѳ дэмжэн, хото хүдѳѳгѳѳ хүгжѳѳхэ бүтэсэтэй арга олоод байна. Улаан-Үдэдэ ТОС-ууд байгуулагдажа, үйлсэ подъезднүүдые сэбэрлэхэһээ гадна үхибүүдэй наадаха талмайнуудые түхеэрнэ. Туланжа тосхондо һуудаг зоной аша оролдолгоор стадион бодхоогдобо. Кирзавод гэжэ урдань засагай хэрэглэдэггүй тосхондо «Шэтын» гэжэ нэрэтэй ТОС хаягдаһан водокачка һэргээн заһажа, тэндэ ѳѳрын штаб түхеэрэн, түргэн интернедэй самхаг тодхобо. Мүнѳѳ тэндэнь тосхоной зоной суглардаг, Интернедтэ орожо ашагладаг газар болонхой.
Хүдѳѳгэй һуурин бүхэндэ ТОС-уудай ажал хаража болоно. Хүүгэдэй наадаха ба спортын талмайнуудаар хангаха эмхи гэхэдэ, тэдэл боложо байна. ТОС-уудай хүсѳѳр үйлсэ гэрэлтүүлхэ, уһаар хангаха ажал хэгдэнэ. Захааминай, Түнхэнэй, Баргажанай, Хурамхаанай аймагуудта энэ хүдэлѳѳнэй ашаар хүүргэнүүд баригдаа. Хориин аймагта ТОС-уудай эдэбхеэр түймэр саралгын депо түхеэржэ, түймэрэй хоёр машина худалдажа абаа. Тиигэжэ Дээдэ-Тайлса, Хасуурта нютагаархид МЧС-ые хүлеэжэ байнгүй, ойн түймэр ѳѳһэдѳѳ сарадаг болобо. Георгиевка, Ашанга һууринуудта олоной хүсѳѳр һүмэнүүд бодхоогдоно. Зэдын аймагта хаягдаһан барилгануудые һэргээжэ, хүдѳѳгэй соёлой хоёр байшан бодхообо. Түнхэнэй аймагай Толтой һууринда эмхиин гэшүүд тамирай зал бодхоожо байна. Баргажанай, Ивалгын, Хэжэнгын, Мухар-Шэбэрэй, Ахын, Сэлэнгын аймагуудта һэеы гэрэй түхэлэй барилдаанай гэрнүүд бодхоогдожо, нютагай эдиршүүл һорилго хэнэ. Яруунын аймагта һүүлэй хэдэн жэл соо соёлой гайхалтай дэбжэлтэ үзэгдэнэ. Целиннэ һууринда клуб баригдажа, хүүгэдэй кружогууд хүдэлжэ эхилээ, томо зоной амархын тула теннисэй стол, бильярд худалдажа абаа. Аймагай түб һууринай нэгэ заха болохо Улаа Яруунада соёлой яндагар байшан бодхоогдоо. Мүнѳѳ тэндэ уран шүлэгэй үдэшэнүүд үнгэрнэ, скандинавиин дүршэлѳѳр эдэбхитэй ябагашуул нэгэдэжэ, элүүр энхэ амидарал идхана. Һүүлэй табан жэл соо Можайкада, Тэлэмбэдэ, Догнодо клубууд баригдаа. Иисэнгэдэ энэ зундаа клуб ашаглалгада тушаагдаха юм.
ТОС-уудай хүгжэлтэһѳѳ уламжалан хото хүдѳѳгэй ниигэм зоной байдалда һайн хубилалтанууд боложо захалаа. Эдэ бүгэдын үшѳѳ нэгэ хойшолон гэхэдэ, хотоһоо хүдѳѳ тээшэ залуушуулай зѳѳхэ жэшээ үсѳѳн бэшэ боложо байна.
Дэлгэрэнгыгээр 19-дэхи дугаарта.
