- Елена Баировна, Ага тосхондо хэды һуралсалай эмхи ажал ябуулнаб?

- «Ага тосхон» хотын тойрогто 4 дунда һургуули болон 1 гимнази-интернат, хүүгэдэй 11 сэсэрлиг, нэмэлтэ һуралсалай 2 эмхи ажал ябуулна. 2019-2020 онуудай һуралсалай жэлдэ дунда һургуулинуудта 4188 һурагшад эрдэм шудалаа, 286 багшанар хүдэлнэ.

Хүүгэдэй сэсэрлигүүдэй гол зорилго гэхэдэ, сэсэрлигэй наһанай бүхы хүүгэдые һууряар хангалга болоно. 2019 ондо 1546 хүүгэд һуралсал гараа. Хүүгэдэй сэсэрлигтэ орохо мэдээсэлэй автоматизированнэ системын оошорто 1,5 наһанһаа 3-тай болотор 149 хүүгэд байгаа, харин 3-тайһаа 7-той болотор - 92. Һүүлэй 3 жэлэй туршада хүүгэдэй сэсэрлигүүдтэ нэмэлтэ һуури байгуулга һайн тээшээ. 2019 ондо «Аленький цветочек», «Звёздочка» болон «Үльгэр» хүүгэдэй сэсэрлигүүдтэ байшан залгажа бариһанай ашаар нэмэлтэ 144 һуури бии боложо, 1 жэл 5 һаратайһаа 3-тай болотор хүүгэд ябажа эхилээ һэн. 2020 ондо иимэ наһанай хүүгэдтэ 144 һуури «Ромашка», «Ручеёк», «Үльгэр» сэсэрлигүүдтэ нэмээ. Тиигэжэ Ага тосхоной сэсэрлигүүдтэ 1,5-һаа 3 наһатай болотор хүүгэдэй ээлжээнэй орёо асуудал шиид-хэгдээ гэхээр.
Нэмэлтэ һуралсал 2800 һурагшад абана. Агын уран урлалай болон хүүгэдэй ба эдиршүүлэй тамирай байшангуудта тосхоной үхибүүдтэ нэмэлтэ һуралсалай 58 программа хүдэлнэ. Үхибүүн бү-хэн дураараа кружок гү, али секци шэлэхэ аргатай.

- Ямар түлэблэлнүүд бэелүүлэгдэнэб?

- Һүүлэй 2 жэлэй туршада һургуулинууд федеральна түлэблэлнүүдтэ болон грантнуудта амжалтатай хабаадана. Жэшээнь, 2019 ондо Агын 2-дохи дунда һургуулида гүрэнэй «Развитие образования» түлэблэлэй «Цифровая экономика» гэһэн «Кадры для цифровой экономики» үндэһэтэнэй программаар федеральна түлэблэлэй хэмжээндэ геометри гүнзэгыгөөр шудална. 2018 онтой сасуулбал, муниципальна һуралсалай һалбарида федеральна бюджедһээ нэмэри 3 сая түхэриг ороо һэн.

Манай хизаар федеральна 9 түлэблэлэй 7-донь хабаададаг. «Современная школа» түлэблэл бэелүүлгын хэмжээндэ һургалгын ба хүмүүжэлэй шэнэ онол аргануудые, һуралсалай технологинуудые шудалалга, ниитэ һуралсалай сэгнэлтын шанарай системэ шэнэлэлгэ болоно.

Тус түлэблэлдэ Ага тосхоной һургуулинууд 2020 ондо хабаадаха.

Агын тойрогой гимнази «Цифровая образовательная среда» түлэблэлдэ 2020 ондо, харин Агын 1-дэхи һургуули «IT-кубта» 2021 ондо орохо. «IT-куб» түлэблэл (информационные технологии) хүүгэдтэ мэдээсэлэй оньһон аргануудые гүнзэгыгөөр шудалуулха зорилготой.

Агын 2, 3, 4-дэхи һургуулинуудай бааза дээрэ «Точки роста» гэһэн һурагшадые технологическа шадабаритай болгохо түбүүд нээгдэхэ. Ехэнхинь техническэ шэглэлэй хэрэгсэлнүүд - шэнэ үеын компьютернууд, ноутбугууд, принтернүүд г.м. ерэхэ, ОБЖ, технологи г.м. предмедүүдэй таһалганууд зохёогдохо. Тиигэжэ һурагшадай технологическа шадабари хүгжөөгдэхэ юм. Шэнэ оршондо техническэ шэглэлэй – информатика, математика, физикэ, технологи предмедүүд шэнэ удха шанартай программануудаар заагдаха. Иимэ түбүүд бренд-бугай ёһоор нэгэдэмэл, адляар зохёогдохо гэһэн эрилтэнүүдтэй. Жэшээнь, өөрын логотип, таһалгануудай талмайн хэмжээн, ханануудынь боро, ягаа улаан үнгэнүүдээр шэрдээтэй, сонхын хүшэгэшье адли байха г.м. Тиигээд «Ага тосхон» хотын тойрогой захиргаан һургуулинуудта иимэ оршон байдал түхеэрхэ мүнгэ гаргашалха ёһотой. Нэгэ һургуулида 150 мянган түхэриг һомологдоһон. Мүнөө дээрээ брендбугай эрилтээр һургуулинуудта таһалгануудые бэлдэнэбди.

Хэзээшье, нэмэлтэ һуралсалай багшанарые бэлдэхэбди. Тэрэ багша һуралсалаа дээшэлүүлхэ, элдэб шэнэ программануудые шудалха ёһотой. Энэ асуудал Ага тосхоной захиргаан шиидхэхэ. Багшанар һурахаяа дүтын хото городууд – Эрхүү, Новосибирск г.м. руу эльгээгдэхэ.

- Орёо асуудалнууд бии гү?

- Тосхоной һургуулинуудай орёо асуудал гэхэдэ, хүүгэд 2 халаанда һурана. Агын 1, 2, 3, 4-дэхи һургуулинуудта классууд үлүү гарама дүүрэнхэй, кабинедүүд хүрэнэгүй. Ага тос-хоной 879 һурагшад 2-дохи халаанда һурана. Хүдөө һуурин-гуудһаа ажаһуугшадай зөөжэ ерэхэдэ, һүүлэй 2 жэлэй туршада һургуулинуудта һурагшадай тоо бүришье ехээр нэмээ.

үүлэй 3 жэлэй туршада Ага тосхоной һургуулинуудта һурагшадай һураса (успеваемость) – 99 хубида, эрдэм мэдэсын шанар (качество обученности) 55 хубида хүрэдэг. Маанадай урда «XXI зуун жэлэй дүй дүршэл» хараадуулжа, һуралсалай шанар дээшэлүүлхэ зорилго байна. Ном заалга һайжаруулха, залуу багшанарта туһалха, дүй дүршэлтэй багшанар залуушуулда туһаламжа үзүүлхэ.

- Гүрэнэй шалгалтануудай дүнгүүд шэнжэлэгдэдэг гү?

- 9-11-дэхи ангинуудай һурагшадай ГИА-гай дүнгүүдые шэнжэлһэн баримтануудаар, һуралсалай шанар дээшэлүүлхэ хэрэгтэй. 2019 ондо ГИА-гай дүнгүүдые шэнжэлхэдэ, заатагүй шалгалта бариха предмедүүдээр «4» ба «5» сэгнэлтэнүүдые абагшадай тоо олошороо, минимальна порог гараагүй һурагшадай тоо үсөөрөө.

Мүнөөнэй социально-экономическа эрхэ нүхэсэлдэ һурагшадай мэргэжэл шэлэлгэ (профориентация) шухала. 2019 ондо Ага тосхоной 6-11-дэхи ангинуудай һурагшад «Билет в будущее» түлэблэл бэелүүлгэдэ хабаадаа. Тус түлэблэлдэ хүүгэдые багаһаа «Хэн болохобиб?» гэһэн асуудалда харюу бэдэрүүлжэ, элдэб хэмжээ ябуулганууд үнгэргэгдөө һэн. Хүүгэд тестировани гараа, мэргэжэлэй яармаг үнгэргэгдэжэ, олон мэргэжэлтэй танилсаа. Жэшээнь, Могойтын агроколледж ошожо, ямар мэргэжэл шудалхаар бэ гэжэ мэдэхэ болоо.

- Нэмэлтэ һуралсал тухай хөөрэжэ үгыт.

- Нэмэлтэ һуралсалда ехэ анхарал хандуулагдана. 2020 оной сентябрь һарада «Ага тосхон» хотын тойрогто нэмэлтэ һуралсалай персонифицированнэ мүнгэ һомололгын системэ табигдаа. Жэшээнь, Агын уран урлалай болон хүүгэдэй ба эдиршүүлэй тамирай байшангууд өөрын программануудтай. Тэдэнь нэгэдэмэл реестр руу оруулагдана. Тиихэдэ тэндэһээ хүүгэд ба гэртэхин ямар кружок, али секцидэ ябахабибди гэжэ шэлэхэ аргатай. Энэ системээр 1 часай хэшээлэй сэн сертификадаар гаргагдаха. Жэшээнь, үхибүүн оёдолой кружогһоо болёод, робототехникын кружок шэлэбэ. Тиихэдээ тэрэ үхибүүнэй сертификадай мүнгэн робототехникын багшада ошохо болоно гэһэн удхатай. Энэ хадаа нэмэлтэ һуралсалай дурадхаһан программануудай шанар харуулна, үшөө хүүгэдтэ шэлэхэ арга үгэнэ. Хэрбээ хүүгэдэй ямар бэ даа программа шэлээгүй һаа, тэрэ программа шухала бэшэ, тиимэһээ орондонь ондоо программа табиха хэрэгтэй. Үхибүүн бүхэндэ шэлэлгэһээнь илгаагүй мүнгэн һомологдохо, сертификадтай байха юм. Ямар программа шэлэнэб, тэрэ программадань мүнгэн түлэгдэхэ. Энэ программаар нэгэ үхибүүнэй һурахада, хэдытэ болохоб гэжэ гарганабди. Ямар программа хэды хүүгэд шэлээб, тооһоонь илгаагүй, энэ программа бэелүүлгэдэ мүнгэн ошохо. Тиихэдээ багша олон хүүгэдые кружогтоо ябуулхын тула һайн программа зохёохые оролдохо, шэнэ юумэндэ һураха болоно. Багшанар ондоогоор хүдэлжэ эхилхэ, тэдэнэй ажалда түлхисэ болохо ёһотой. Тиигэжэ үхибүүн бүхэн гэр бүлынгөө материальна байдалһаа дулдыдангүй, өөрынгөө дуратай кружогто, али тамирай секцидэ ябаха аргатай. Энээндэ гүрэнһөө мүнгэн һомологдоно. Тиигэжэ мүнгэнэй һомологдоходо, бүхы хүүгэдтэ дуратай шэглэлээрнь ургаха ба хүгжэхэ арга боломжын «үүдэн» нээгдэжэ үгэхэ. Тиимэһээ кружогууд болон секцинүүдтэ олон хүүгэдэй ябахын түлөө һайн мэргэжэлтэдые абаха, ажалайнь шанар дээшэлүүлхэ хэрэгтэй болоно.

- Һурагшадые Эхэ орондоо дуратайгаар хүмүүжүүлгэ хэр ябуулагданаб?

- «Воспитание» гэжэ прог-раммын 2-дохи шата бэелүү-лэгдэжэ байна. Һуралсалай эмхи бүхэндэ хүмүүжүүлгын оршон байгуулагдаха, шэнэ арганууд хэрэглэгдэхэ ёһотой. Тэдэнэй нэгэн гэхэдэ, «Юнармия» гэжэ Россиин һурагшадай хүдэлөөн. «Ага тосхон» хотын тойрогто 1317 юнармейцүү-дэй 50 отряд байгуулагдаһан. Отрядуудай бүридэлдэ 2-11-дэхи ангинуудай һурагшад ородог. Жэлэй туршада тэдэнэй хабаадалгатай сэрэгэй ба Эхэ орондоо дуратай байлгын шэглэлэй хэмжээ ябуулганууд үнгэргэгдэдэг. Агуу Илалтын урда тээ Эсэгын дайнай хабаадагшадтай ба дайнай ара талын ажалшадтай уулзаа һэн. Отрядай ажалай зорилго хадаа һурагшадые Эхэ орондоо дуратай байха мэдэрэлтэйгээр, эдэбхитэй эрхэтэнэй үзэлтэйгөөр болон оюун ухаатай ба ёһо журам мэдэхэтэйгээр хүмүүжүүлгэ болоно. Мүнөө жэл хүүгэдые юнармейцүүдэй зэргэдэ оруулха ажал үргэлжэлүүлэгдэхэ, формо абаха ба «Юнармиин» гэшүүдые һургаха хизаарай семинарнуудта хабаадаха болонобди. Һургуули бүхэн нэгэ коробко болохо – 27 хүүгэд формотой. Гимнази болон 1-дэхи һургуулида формо абажа үгөө һэмди, бэшэ һургуулинууд гэртэхинэй хү-сөөр абаһан юм.

- Ага тосхоной һургуули-нуудта буряад хэлэнэй байдал ямар бэ?
- Муниципальна һуралсалай системын түрүү зорилгонуудай нэгэн гэхэдэ, буряад хэлэ заалга хүгжөөлгэ болоно. Һүүлшын үедэ буряад хэлэ хэшээл гээд үзэдэг һурагшадай тоо олошороо. Хамтадаа буряад хэлэ 3054 хүүгэд үзэнэ. 2019-2020 онуудта һурагшад 58 хуби һуралсалай ба методическа номуудаар хангагдаһан байгаа. Комплексно ажалай хэршье ябуулагдабал, буряад хэлэ хүүгэд муугаар мэдэнэ. Буряад хэлэнэй багшанар һуралсалай программануудые зохёодог. Эрдэм дээшэлүүлгын институдта буряад хэлэнэй багшанар сугларжа, хүүгэдэй сэсэрлигүүдтэ һургаха программа зохёоно. Хүүгэдэй сэсэрлигүүдтэ хүүгэдые буряад хэлээр һонирхуулха ажал ябуулагдана. Хүмүүжэмэлнүүд элдэб конкурснуудта хабаадана. Жэшээнь, элдэб мультфильмуудые зохёоно. Багшанар методическа пособинуудые бэшэнэ.

Мүнөө һуралсал хүмүүжүүлгэтэйнь суг болгожо, хүү-гэдые хүгжөөдэг болоһон. һургуулинууд элдэб онол аргануудые хэрэглэхэ, элдэб түһөө түсэбүүдтэ хабаадаха болоно.

- Харюунуудые үгэһэндэтнай баярые хүргэнэбди.

You have no rights to post comments