- Наталья Александровна, Усть-Ордагай номой сан гэнтэ мүнөө бии болошоогүй: баян түүхэтэй, ажалаа урагшатай ябуулжа байна гэжэ мэдэнэбди...
- Үнэхөөрөө, эмхимнай баян түүхэтэй. Усть-Ордагай Буряадай автономито тойрогой номой сан 1946 оной июниин 1-дэ Усть-Ордагай тойрогой соёл-гэгээрэлэй ажалай таһагай захиралтаар тойрогой хизаар ороноо шэнжэлэлгын музейн дэргэдэ байгуулагдаһан. 1958 ондо, эрдэмтэн, этнограф, арадай аман зохёол суглуулагша Матвей Николаевич Хангаловай түрэһөөр зуун жэлэй ой тэмдэглэхэ жэл, номой санда тэрэнэй нэрэ олгуулагдаһан юм. 1990 ондо тойрогой Арадай депутадуудай зүблэлэй гүйсэдхэхы хорооной шиидхэбэреэр номой сан «үндэһэтэнэй» гэһэн зэргэтэй болоо һэн. 2008 ондо Усть-Ордагай Буряадай автономито тойрогой Эрхүүгэй можотой ниилэхэдэнь, «можын гүрэнэй соёлой эмхи» болгогдоо. 2011 онһоо хойшо можын гүрэнэй соёлой бюджетнэ эмхи гээд ябанабди.
Н.Спиридонова.
- Номой сан нэгэдэхи дабхар эзэлэлсэнэ гэжэ ойлгооб. Тэндэтнай юун бииб?
- Энээнһээ урагша хуушан, аварийна байшан соо хүдэлдэг байһанаа, 2021 оной февраль соо шэнэ байшан руу зөөгөөбди. Нэгэдэхи дабхарта арадай уран һайханай урлалай түб ажал ябуулна. Шэнэ байшанда ороходоо, ном хадагалдаг газартай, томо конференц-залтай болообди. Эдэмнай нэгэдэхи дабхарта оршоно. Конференц-залтай байхадаа, ехэ хэмжээ ябуулгануудые үнгэргэхэ аргатай болобобди. Ном хадагалдаг газарнай баһал томо, мүнөөнэй эрилтэнүүдтэ дүүрэн харюусана: наранай элшын сэхэ тудахагүйн тула сонхонуудта жалюзи тодхогдоһон, агаарай дулаан баримталагдадаг. Номой сангай жасада байһан 86 мянган номой 70 гараниинь эндэ наринаар хадагалагдана. Мүнөөнэй үеын, тиихэдэ хуушаншье һаа, номой хүдэр тагуудтайбди. Ном хадагалдаг газарта номуудһаа гадна аймагай, тойрогой газетэнүүд бии. Жэшээнь, «Знамя Ленина» һонин 1946 онһоо хадагалагдажа эхилһэн байна. Тиихэдэ хэрэгтэй болоһон номуудые хоёрдохи дабхарта гаргаха гү, али доошонь буулгаха тусхай үргүүр (подъёмник) ажалыемнай хүнгэдхэдэг.
- Мүнөө хэды хүн, ямар таһагууд хүдэлнэб?
- Техническэ ажалтадтай хамта 22 хүн болонобди. Номой сан хизаар ороноо шэнжэлэлгын ба үндэһэн литературын болон уншагшадые хангаха, хүүгэдтэй хүдэлхэ таһагуудтай. Уншагшадые хангаха болон хүүгэдтэй хүдэлхэ таһагуудта уншагшадай танхимууд, абонементнүүд бии. Эндэ хүүгэд ганса ном уншаха бэшэ, сүлөө сагаа үнгэргэжэ, пазлнуудые суглуулдаг. Номой санда шэнэ юумэ нэбтэрүүлгын ба түсэблэлгын сектортэ методическа ажал ябуулагдадаг. Гадна «сектор общественного доступа» гээд байха. Тэндэ зургаан компьютер бии, уншагшад интернедтэ орохо, сканераар, принтерээр юумэ гаргаха аргатай. Шэнэ байшан зөөхэдөө, материально-техническэ бааза һайжараа. Жэшээнь, сканерэй ашаар хэблэлнүүд электронно маягта оруулагдана, шэнэ эд бараан табигдаа. Тиихэдэ манай байшан эрэмдэг зондо хараалагдаһан пандусуудтай, тусхай туаледүүд, лифт бии.
- Можын, мүн «үндэһэтэнэй» зэргэтэй эмхи болоходоо, үүргэ, ажаябуулгань үргэдөө болоно гү?
- Тойрогой дэбисхэр дээрэ зургаан аймагай, хүдөөгэй номой сангуудтай хамта 135 номой сан хүдэлнэ. Можын эмхи болоходоо, тэдэнэй дунда эдэбхитэйгээр методическа ажал ябуулнабди, семинар, элдэб янзын конкурс, стажировко болон практикумуудые үнгэргэдэгбди. Номой сангуудай ажалтад дүй дүршэлтэеэ хубаалдажа, «Библиотечное обозрение» гэһэн альманах хэблүүлдэгбди. Шадамар бэрхээр хүдэлдэг библиотекарьнуудые элирүүлжэ, номой сангуудые дэмжэжэ, заншалта ёһоор «Лучший библиотекарь года», «Лучшая муниципальная библиотека» гэһэн конкурснуудые, «Грани профессии» фестиваль эмхидхэдэгбди. Тиихэдэ эдир уншагшадай, бүдүүн зонойшье дунда элдэб янзын, илангаяа хизаар ороноо шэнжэлэлгын сэдэбүүдээр конкурснууд, Агуу Илалтын ойн баярай хэмжээндэ олон тоото хэмжээ ябуулганууд боложол байдаг. «Хангаловские чтения», Р.Шерхунаевай түрэһөөр зуун жэлдэ зорюулһан (2020 он) г.м. регионууд хоорондын эрдэмэй-дүршэл абалгын конференцинүүдые үнгэр-гэдэгбди. Тиихэдэ манай номой сан хэблэлэй ажал үргэнөөр ябуулдаг. Агуу Илалтын ойн баярта зорюулагдажа, Усть-Ордагай Буряадай тойрогой Захиргаанай дэмжэлтээр 2015, 2020 онуудта «Лица Победы» гэһэн фотоальбом «нара» хараа һэн. Энэ фотоальбом «Лучшая книга года» можын хэмжээнэй конкурсын «Лучшее издание о Великой Отечественной войне» янзада табан эрхим номой тоодо ороһон юм. Үнгэрэгшэ жэл Советскэ Союзай Баатарнууд, Алдар солын орденгуудай дүүрэн кавалернүүд тухай букледүүдые, «Мы помним, гордимся!» сэтгүүл гаргаабди. 2017 ондо тойрогой 80 жэлэй ойн баярта зорюулагдаһан «Выдающиеся деятели науки, культуры и спорта Усть-Ордынского Бурятского округа» гэһэн туһатай, һонирхолтой ном, 2018 ондо Эрхүүгэй можын дэбисхэр дээрэ «Алтаргана» нааданай үнгэргэгдэһэн хойно «На земле вблизи Байкала» сэтгүүл, мүн элдэб онуудта ёһо заншалай, үльгэр домогой, шүлэгүүдэй согсолбори г.м. олон тоото номуудые хэблүүлһэн байнабди. Эдэ бүхы хэблэлнүүднай тойрогой номой сангуудаар тараагданхай.
«Үндэһэтэнэй» зэргэтэй болоходоо, хизаар ороноо шэнжэлэлгын, үндэһэн литература, тойрогой дэбисхэр дээрэ ажаһуудаг арадуудай хэлэн дээрэ хэблэгдэһэн номуудые бүридхэн суглуулха үүргэ даана...
Долгор Раднабазарова.
