- Мария, Та Алхана тухай хаанаһаа, яагаад мэдээбта?
- Би үнинэй, арбаад жэл боложо байна, буддын шажанай гүн ухаагаар hонирходогби. Ород гүрэнэй олон дасануудаар ябаhанби, түрүүн Хальмаг Республикын Элһэтэ хотын «Геден Шеддуб Чой Корлинг», hүүлээрнь - Свердловскын можодо оршодог «Шедруб Линг», Санкт-Петербургын «Гунзэчойнэй» дасануудые харааб. Мүнөө жэл февраль hарада, Сагаалганай үедэ Ивалгын дасан ерэhэн байнаб. Тэндэ ламанартай, хубарагуудтай танилсааб. Тэдээнhээ хаана бисалгал хэхээр бэ гэжэ hонирхоходомни, хөөрэлдөөн соогоо нангин шүтөөнэй Алхана гэжэ газар бии, тэндэ бага, ехэ гороонууд байдаг, ябахада ехэ hайн гэжэ хэлэhэн юм. Би тэрэ дороо ерэхэеэ зоригжооб, юундэб гэхэдэ би иимэ бисалгалнуудаар ехэ hонирходогби, бисалгалда hуудагби, байгаалида дуратайб, энэ газарые «жаргалай орон» гэжэ бодоод ерээб. Нээрээшье, тиимэ байна.
- Яагаад буддын шажанаар hонирхожо эхилээбта?
- Зүүн зүгэй соёлтой би 11-тэй байхадаа танилсаhанби, хии хөөрэдэг (мигрень) үбшэнөөр үбдэдэг байгааб, ямаршье эм туhалдаггүй hэн. Тиигээд Москва хотодо зүү хадхалга (иглоукалывание) гэжэ хитад эмнэлгээр 6 дахин аргалуулжа, hайн болоhонби. Тиигэ тиигэhээр өөрөө энэ заншалта бэшэ эмнэлгээр hонирхожо, тэрэниие шудалжа, номуудые уншажа эхилhэн байнаб. Оюутан байхадаа, зосоомни үбдэдэг hэн, заншалта эмүүд туhалдаггүй байгаа, тиигээд 2018 ондо Балба ошоходоо, түбэд эмшэндэ орооб, намда эмүүдые залаа, дүрбэн hара уужа, бараг болооб. Тэрэ сагhаа би түбэд, хитад эмнэлгээр hонирходог болооб, «Су-джок» гэhэн солонгос арга үзэнэб. Түбэд эмнэлгэ тухай Ивалгын дасанай эмшэдтэй хөөрэлдэhэн байнаб.
Буддын шажанай гүн ухаагаар оюутан байхадаа hонирхожо эхилээб, Москвагай гүрэнэй дээдэ hургуулиин гүн ухаанай факультедэй лекцинүүдтэ ябадаг hэнби. Буддын шажанай гүн ухаанай кандидадай нэрэ зэргэдэ хүртэхэеэ hанадагби, мүнөө ямар сэдэбээр ажал бэшэхэеэ тодорхойлоодүй байнаб. Москвада Мингьюр римбүүшэ ламын ударидадаг «Тергар» гэhэн бисалгалай hургуулида лекцинүүдые шагнадагби, мүнөө онлайн аргаар эмхидхэгдэнэ. Тэрэ хүн олон ном бэшэhэн, дүрбэн жэлэй туршада Энэдхэгтэ бисалгалда hууhан, тэрээн тухайгаа «Навстречу миру» гэhэн ном 2019 ондо хэблүүлhэн юм.
- Алханада мэргэжэлээрээ юумэ үзөө, шэнжэлээ гүт?
- Би геологоор хэды жэл хүдэлнэгүйб. Харин энэ мэргэжэл шудалһандаа ехэ баяртайб, юуб гэхэдэ геолог байгаад, ажалаараа түрүүшынхеэ Сибирь ерээ һэм, тиихэдэл хэзээ нэгэтэ иишээ зөөхэ хэрэгтэй гэжэ бодооб.
- Yшөө ямар орон нютагууудаар ябаабта?
- Яхад, Хакас, Алтай, Буряад оронуу-даар, Новосибирскээр ябааб, мүнөө Yбэр Байгалай хизаар ерэбэб. Балбада оршодог Лумбини гэhэн Бурхан багшын түрэhэн газар 2018 ондо ошоhонби. Энэдхэг орондо «випассана» гэhэн бисалгал хээб. Һүүлээрнь Москва шадар баhал ретрит хээб. Олон газараар ябаhанби, буддын шажанда хабаашьегүй оронуудые үзэһэнби. Жэшээнь, Африкын Кени, Марокко, Тунис оронуудаар аяншалаа hэм. Кенидэ, Мароккодо ехэ hонин байгаа. Манай гүрэнэй Кавказ һөөргэ уруунь дууһан, тиихэдэ Армени, Грузи гүрэнүүдээр ябааб.
- Олон газараар ябанат, хариин зонтой ямар хэлэн дээрэ харилсанабта?
- Аяншалгадамни англи хэлэн туһатай байдаг, бага зэргэ француз хэлэ үзэhэнби. Энэдхэг орон ошохынгоо урда тээ хинди хэлэ үзөөб. Тэдэнэй хэлэн дээрэ дуугархада, энэдхэгүүд ехэ хүхидэг юм, жэшээнь, наймаагай газарта «kitana hai?» (сколько стоит?), «ek kela» (один банан) гэхэ мэтэ үгэнүүдые хэрэглэхэдэ, ехэ баярладаг байгаа.
- Манай нютаг тухай ямар һанамжатайбта?
- Зон хүндэмүүшэ байна, би Дулдаргаhаа наашаа харгы гараад ерээ hэнби. Намайе нэгэ машина энэ хүрэтэр миинтээр асараа. Би өөрыгөө аза талаантай хүнби гэжэ hанадагби. Харгыда гарахадаа, хайшаа, юундэ, яахаяа иишээ ерээ гээшэбиб гэжэ hанаагаа нэгэшье зобожо байгаагүйб. Эндэхи байгаали ехэ гоё, нарhан, шэнэhэн, хуhан, уляаhан модод ургана. Хүсэтэй шанга газар байна, хүнгэнөөр амилагдана, эндэhээ ошохоо hанахааршье бэшэ, бүхы үбшэнгүүдhээ hэргылдэг арга болоно гэхээр. Алтайда ороходоо, зөөлэн уларилтай, би мүнөө Алтайhаа ерээб, тэндэ хүйтэншэг, hэрюун.
- Алтайда юу хээбта?
- Алтайн Республикын Чемал hуурин ошожо, 2 долоон хоногой туршада ногоо түүгээб, бэлдээб, шэнжэлээб - ажалаараа ябаа болоноб. Москва хотодо ногоогоор элдэб домто зүйлнүүдые хэдэг «Зелёный чердак» гэжэ мастерскойтойбди, гурбан басагад хүдэлдэгбди. Тэндэ ногоогоор сай, косметикэ, аллергиин эмүүдые хэдэгбди. Хэзээ нэгэтэ түбэд эмүүдые хэдэг болохобди гэжэ hанадагбди.
- Талаар гарахадаа, гансаараа ябадаг гүт?
- Заримдаа нүхэдтэеэ ябадагби, харин бултанайнгаа сүлөө саг тааралдуулхань хэсүү байдаг, тиимэhээ ехэнхидээ гансаараа аяншалдагби.
- Алханын Ехэ гороо тухай Танай һанамжа ямар бэ?
- Ехэ гороо тухай февраль соо мэдээд, сугтаа ябаха хүнүүдые бэдэржэ эхилээб, «Вконтакте» гэжэ ниитын сүлжээдэ «Большое Алханайское гороо» гэhэн ниигэм соо Цыпелма, Сергей гэhэн буряад басаган хүбүүн хоёртой танилсажа бэшэлсээд, июниин 26-да гараhан байнабди. Гурбуулаа энэ гороодо гараабди, төөреэ, зобоошье hаа, магтамаар hайн ябаабди гэжэ hананаб. Иимэ холо ябагаар түрүүшынхеэ ябааб, 108 модо ябахынгаа орондо 125 модо шахуу ябаабди (энеэнэ). Ехэ гороодо ябажа, сэдьхэлээ ханабаб.
- Үшөө хаагуур ябаха түсэбтэйбта?
- Yзөөнэй, Агын, Сүүгэлэй дасануудаар, Намнанай багшын тоонтоор ябаад, Ойхон олтирог ошохо hанаатайб. Энэдхэг ороной хойто хажууда оршодог «Ладакх» гэhэн газар дүрбэдэхи жэлээ ошохоёо түсэблэнэб.
- Сүлөө сагаа яажа үнгэргэдэгбта?
- Хөөмэйн дуу шагнаха дуратайб. Тува яhанай багшатайб, дуулажа hурахаа hананаб. Шүлэгүүдые бэшэдэгби. Минии hанахада, уран урлал хүнэй наhанда ехэ шухала нүлөөтэй, далдын арга шадабаринуудые нээжэ туhалдаг, сүлөө, сэнгэлгэдэ дүтэ болгодог юм. Фортепиано, гитара дээрэ наадажа hуража байнхайб.
- Та өөрыгөө ямар абари зантайб гэжэ hанадагбта?
- Намайе хүн үсэд, нэтэрүү гэдэг, энэ ехэ һайн зан бэшэ гэжэ һанадагби, зохёохы эрмэлзэлтэй хүнби гэхэ байнаб.
- Танай hанамжаар, хүнэй наһанда тон сэнтэй юун бэ?
- Дуран ба аза талаан гэжэ hананаб. Теэд тэдэниие саг соонь обёорхо хүсэл, зориг, шадабари хэрэгтэй.
- Уншагшадтамнай юун гэжэ хэлэхэ байнабта?
- Иимэ hайхан байгаалитай, баян ургамалтай, ундаа харяан уудаг, бэеын тэнхээ тамир шангадхадаг, hэргээдэг Алханатай байхадаа, жаргалтайт. Энэ газараа сэгнэжэ, жэл бүри иишээ ерэжэ байхаар.
Цымжидма ДОЛГОРОВА.
