Хүн түрэлтэн номой сэнтэйе абаһаар ойлгоһон: урдын грегүүд, римлянууд, египтянууд суута номой сангуудтай байһан ха юм.
Агын тойрог дотор түрүүшын номой сангууд дасангуудай дэргэдэ байгуулагдаһан. XIX зуун жэлэй эсэстэ Агын «Дэшэн Һүндэблинг» дасанай Барай сүмэ соо 40 мянга гаран ном хадагалагдажа байгаа гээд дасанай түүхэ соо бэшээтэй. Харин тойрогоймнай гол номой сан болохо Ц.Жамцараногой нэрэмжэтэ хизаарай номой сангай үндэһэ һууринь 1898 ондо табигдаһан байна.
Р.Батомункуева (баруун гарһаа), Ч.Цынгеева.
Номой сан соо эмхиин урдаа хараха ажалтан, мэдээсэлэй, тайлбариин, бүридхэлэй ажалнуудые эмхидхэдэг мэргэжэлтэн хадаа ахамад библиограф мүн. Ц.Жамцараногой нэрэмжэтэ номой сангай ахамад библиографоор Рита Батомункуева 2011 онһоо ажаллана. Багаһаа номдо дуратай Рита Мункожаргаловна эжынгээ - наһаараа Будаланай һургуулиин библиотекареэр ажаллаһан Дарима Дондоковна Норсоновагай замаар библиотекариин мэргэжэл шэлэһэн юм. Тэрэ номой удха тобшоор бэшэжэ, тусхай данса зохёохоһоо гадна тойрогой 80 жэл угтуулан, үзэсхэлэнгүүдые бэлдэлсэнэ, хэмжээ ябуулгануудые эмхидхэлсэнэ.
Дэлгэрэнгыгээр 21-дэхи дугаарта.
