Баантиин Борогшоон гэжэ нэрэтэй, үбгэрхэ наһан тээшээ дугшажа ябаһан хүн бэлэй. Хараха янзада нилээдгүй хүдэр шамбай бэетэй, шандааһа хүсөөр хүндэ диилдэхэгүй гэхээр, хормойгоо шуугаад, холо холо гэшхэлэн, хондогонон татаад ябагша һэн.
Нэгэтэ Борогшоон гэрэлдэ нюураа удаахан хараад хэлэһэн гэдэг:
- Һүүе! Харыт! Урдаһаамни нура нуутагар, хамар аманиинь жиимэгэр хүгшэн һармагшан намайе хараад энеэжэ байнал. Би гэхэдэ, өөрөөл хэбэртэйб, шүдхэр абаашаг ехэ… Халаг даа, хүгшэрхэ үбгэрхэдөө, хүнэй бэе, нюур гээшэ юуншье муухай болодог юм агшаб, - гэн, хуу уршалаада ба бага зэргэ шархада баригдаһан нюураа гэтэн байжа харана, эльбэнэ.
Хүршэ һуудаг Гэндэн үбгэн гааһанһаа утаа бааюулан, Борогшооноо харан, гайхан гэлын һууна хэбэртэй.
- Юрэдөө, Гэндэн ахай, та намдаа ойлгуулжа, хэлэжэ үгыт, юундэ энэ минии нюур шарай уршалаада дарагдажа, тэрэ дулаан ороной һармагшанай түхэлтэй болошобо гээшэбиб? Нохой, гахай сохи ехэ!
Гэндэн аха бодолгото болоод хэлэжэ орхибо:
- Юун нохой гахайгаа дурдаа-бши. Ши гэжэ, Борогшоон, нэгэдэхеэр, хүн зонтой таарадаггүй, хэрэлдэдэг муу һанаатай байналши даа. Хоёрдохёор, эндэнэй тэрэ Хорлые яажа байжа хараа-ба үреэбэ гээшэ һэмши. Тэрээ-хэн Хорло хүгшэншни миин хүн бэшэбши гү даа. Ойлгоходожо дуу гараарай. Аман байнал гээд бү ангагаша. Тиигээдшье ши гэжэ зөөриин хойноһоо үхэхэ болотороо тэгүүлдэг, харуу хатуу гээшэшни, олиг дүримгүй хүн болоно гээшэш. Хүн зонтоёо тэнигэр тэгшээр байхагүй, бил хадаа баян бардам болоһууб гэжэ сэдьхэл бодолшни сүлөөгүй ябадаг ха юмши. Иимэрхүүл хүн болонолши даа.
- Юрэдөө, Гэндэн ахай, намдаа хэлэжэ, ойлгуулжа үгыт. Иихэдээ би яаха хээхэ байгаа гээшэбиб?
- Ши, Борогшоон, бурхандаа үнэн сэдьхэлһээ зальбаржа, мүргэжэ гуйха тайха болонош. Биб гэжэ хүн зон-той хэрэлдэхэеэ болёоб, хүн зоноо хүндэлжэ, арад зонтоёо зөөри зөөшэһөө хубаалдахаб гэжэ сэдьхэл дотороо оруулаа һаашни, нюурайшни уршалаатай арһан гансата сэбэр болоод, залуу болошохош, ойлгоо гүш? - Гэндэн үбгэн энеэдэһэеэ нюун, саашаа хараад һуушаба.
- Тэрэ гэхэһээ, Гэндэн ахай, тамнай юухэнээ буудажархиба аабта? Юрэдөө, ойлгоногүйб, - гэн, дахин нюураа гэрэлдэ харахадань, үшөө муухайгаар уршыһан нюурынь наадалһан юумэдэл гасаатай, нюдэдынь эригэшэлдээд, шара шубуунай нюдэ һануулан татаганажа байба гээшэл даа. Сошоһондоо гэрэлээ хаяад, гэдэргээ харан гэ-хэдэнь, наһаараа үелжэ һууһан хүгшэниинь амаяа баринхай, хиигалан энеэхэ гэхэдэнь, энеэ-дэһэнииньшье гаранагүй, һууһан шэгтээ обогоножо байханьшье тэрэ.
Борогшоон булай ехээр хүг-шэндөө сухалдаһандаа, зунай бухын бүрхирһэн абяа һануулан, сээжэ сооһоо гаргаха һанаатай дүлижэ байжа, хашхаржа хаагалжа оробо гээшэ:
- Ши минии аргагүй дуратайхан хүгшөөхэмни, иихэдээ хиирээ гүш?! Али намайе наадалжа, алаараа тэнгэри өөдэ хараад, амаараа газар үмхэг гэжэ һанаба гүш?! Хара ороолон!.. Гэхэһээ... наһаяа эдиһэн, нарбаяа сайһан эмэ һармагшан гээшэш, ойлгоо гүш?! - дээшээ бодохо һанаатай татагалзажа байтарынь, Гэндэн аха гэдэргэ һуутарынь татажа, хуушан түхэлдэнь арай гэжэ оруулба хэбэртэй.
- Ши гэжэ арсалан түхэлтэй болоод, эндэ ехээр бү мааягаша, шамһаа болохо хүн энэ дэлхэй дээрэ байдаг юм. Хэлэһэн үгые-мни энэ дороо мартаба гээшэ гүш? Ухаан бодолоор дан холо ошоогүй амитан алтайш! - гээд зэмэлхэ хирэндэнь Борогшоон тодожо абан, гараа хабсарһан болоод, бурхандаа мүргэһэндэл дохилзон байна:
- Бүгэдэ намайгаа хүлисэжэ хайрлыт! Би болбол эхын умай-һаа унаһанһаа хойшо иигэжэ байһанаа һананагүйб, - гэн, сохюулһан ямаанай маараһан-дал абяа аман сооһоо дүлин гаргажа, нюдэеэ хёлойлгоод, тооно өөдэ хараад хабтайн хэбтэшоо һэн гэдэг.
Тэрэ гэһээр хүн зонтой хэрэлдэхэеэшье болижо, саанатай наанатай болохо гэжэ оролдобо юм ааб даа. «Һураһан юумэ һураар татажа болохогүй» гэдэгтэл, зан абариинь һайн һайхан болоһые бү мэдэе. Байд гээд лэ нюураа гэрэлдэ харахадань, нюурайнь арһан сэбэр болохонь һэн гү даа: үнөөхил хүгшэн һар-магшанай түхэл шарай, үһэеэ арбайлгаад, хёлогор нюдөөр урдаһаань хёлойжо, наадалжа байһандал урбагар нюурынь урашалаатан харагдажа байдаг юм һааб даа.
Энээхэн ушар дээрэһээ жэ-шээ болгон, арад зон өөрынгөө ажабайдал, зан абари, һэшхэл бодол шүүмжэлэн хаража үзэдэг һаамнай һайн лэ һааб даа. Ганса бэеэ харангүй, эд зөөриин хойноһоо хомхойронгүй, зон нүхэдтөө хүндэтэй, үри хүүгэ-дэйнгээ саашанхи харгыень бодомжолон, эхэ зургаан зүйл хамаг амитан булта амгалан тайбан, элүүр энхэ, эхэ һайхан нютагтаа, бурхандаа мүргэжэ, буян үйлэдэжэ ябахамнай бол-тогой!
Бурхан гурбан эрдэни! Ум маа-ни бад мэ хум!

You have no rights to post comments