Намсалма Арсалановна Тарбагатай нютагта 1949 ондо түрэhэн, үхэр жэлтэй, хурьган хуасай омогой. 1968 ондо дунда hургуулияа түгэсхөөд, Шэтын гүрэнэй багшанарай институдай физико-математическа факультедтэ 4 жэл hураhан, hүүлээрнь тойрогой hургуулинуудта ажаллаа. Yзөөнэй дунда hургуулида 21 жэлэй туршада тоо бодолго заагаад, «Радуга» хүүгэдэй сэсэрлигтэ 6 жэл хүдэлhэн байна. Музейдэ 2013 онhоо ажаллана, дүй дүршэлтэй ажалтан болоhон шуу.
   Музей соёлой байшанай ойро оршодог. Мүнөөдэрэй байдалаар, музейн жасада 475 гол зүйл, туһаламжын 652 зүйл тоологдоно. Дулдаргын аймагай соёлой байшанай филиал болоhоорнь, жэл шахуу үнгэрөө. Намсалма Арсалановна өөрын кабинедтэй. Соёлой байшан соо сэсэрлигэй хүүгэдэй «Ургыхан», эхин шатын һургуулиин һурагшадай «Родничок» гэһэн кружогуудые ба ветерануудай «Берегиня» клуб ябуулдаг.
   Музей даагша нютагайнгаа зондо зорюулагдаhан музейн хэшээлнүүдые, ойн баярнуудые үнгэргэдэг. Жэшээнь, 2014 ондо «Тала мэтэ талаан бэлиг» гэһэн хэмжээ ябуулга дээдэ hургуулитай 6 архитекторнүүдтээ зорюулһан байна. Энэл жэлдэ мэдээжэ хүгжэмшэн Дамдин Яхунаевай 85 жэлэй ойн баяр тэмдэглэгдээ. Дамдин Шарапович Буряадай оперо ба баледэй театрай захиралаар 20 гаран жэлэй туршада ажаллаhан юм.
   2018 ондо Намсалма Арсалановна Yзөөнэй дунда hургуулиин музейн методист, физикын багша Альма Баироватай суг нютагайхидай омогууд тухай ехэ материал бэлдээд, музейн хэшээлнүүдые үнгэргөө. Тэрэл жэлдэ Yзөөн нютагай захиргаанай 100 жэл тэмдэглэгдээ. Тус ойн баярта ехэ бэлэдхэл хэгдэhэн байна. Түүхын эрдэмүүдэй кандидат, РФ-гэй элүүрые хамгаалгын габьяата хүдэлмэрилэгшэ Дашидондок Батоев Yзөөнэй зүблэлдэ хабаатай 1911-1917 онуудай архивна олон материал Улаан-Yдэһөө эльгээгээ. Намсалма Арсалановна тэдэнииень хүсэлдүүлжэ, нютагай захиргаан тухай 1920-1940-өөд онуудай мэдээсэлнүүдые суглуулаа. Тиин 100 жэлэй ойн баярта соёлой байшан соо 19-дэхи зуун жэлэй эсэсэй зайһануудай - мүнөө үеын толгойлогшонорой фото-зурагууд, мэдээсэлнүүд дэлгээгдээ юм. Сентябрь hарада «Любимый край Узон – родник моей души» гэhэн ном хэблэгдээ. Тэрээн соо Yзөөн нютаг, Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнда хабаадагшад, ара талада ажаллагшад тухай бэшэгдээ, угай бэшэгүүд ороо. Ном зохёогшод Дашидондок Батоев ба Альма Баирова хоёр болоно, хэблэлдэ бэлэдхэлэй ажалыень Намсалма Арсалановна хээ юм. РФ-гэй Счётно палатын аудитор, Федеральна Суглаанай Федерациин Зүблэлэй гэшүүн ябаhан Бато-Жаргал Жамбалнимбуев ном хэблүүлхэ хэрэгтэ 300 мянган түхэригэй туhаламжа үзүүлhэн байна. Энэ сэнтэй ном хэблэхын тула нютагай зон булта оролдожо, материалнуудые, фото-зурагуудые суглуулаа, угай бэшэгүүдээ үгөө.
   Агууехэ Илалтын 75 жэлэй ойдо зорюулагдаhан «Книга памяти АБО» номдо Намсалма Арсалановна дайнда хабаадаһан нютаг зон тухайгаа мэдээсэлнүүдые суглуулаа. «Түрэhэн нютаг, бидэниие hанажа ябаарай» гэhэн гаршаг доро дайнда хабаадаhан, дайнда алдалан унаhан бүхы зоноо, фронтһоо ерэһэн бэшэгүүдые, дурсалгануудые бүридхэһэн байна.
   2020 ондо Агада эмхидхэгдэhэн «Һүн далай» фестивальда хабаадахаяа В.И.Ленинэй нэрэмжэтэ колхозой бүхы hаалишадай ажалай намтар, шагналнуудыень бэшээд эльгээhэн. Энэ материалынь «Ленинец» газетэдэ хэблэгдээ. Мүн Намсалма Арсалановнагай үүсхэлээр нютагай зон тухай 10 стенд гаргагдаа. Тус стенднүүд нютагайхидай оролдолгоор бүтээ юм. Тэндэ бүхы механизаторнууд, Эсэгэ ороноо хамгаалгын дайнда хабаадагшад, ара талын ажалшад, дайнай үедэ хүдэлhэн түрүүлэгшэнэр, орлогшонорынь, парторгнууд, бухгалтернууд, ордендо хүртэһэн ба юрыншье малшад, hаалишад, огородой ажалшад, хилээмэ баригшад, заправщигууд, жолоошод, комсомол-залуушуулай бригаданууд, мүнөөнэй хонишод-фермернүүд болон бусад тухай мэдээсэлнүүд ороhон.
   Музей соёлой байшанай филиал байхадаа, зарим стенднүүдынь соёлой байшан соо тодхоотой. Тэдэ стенднүүд бүхы зайһанууд, зүблэлэй түрүүлэгшэнэр, мүнөө үеын захиргаанай толгойлогшонор, нютагай ветеранууд, нютагай захиргаанай депутадууд, колхозой түрүү ажалшад, нютагайнгаа хүгжэлтэдэ хубитаяа оруулhан тамиршад, эрдэмтэд, урагшаа hанаатай залуушуул, соёл, hуралсал ба уран урлалда хабаатай зон тухай мэдээсэлтэй. Жэшээлбэл, үгы болоhон Тарбагатай hууринай түүхэтэ стенд бии. Энэ стенд бэлдэхэ үүсхэл багшын ажалай ветеран, РСФСР-эй габьяата багша Цырендоржи Бальжитов гаргажа, өөрөө бүхы шэнжэлэлгын ажалнуудые хээд, Тарбагатайн ажаhуугшад тухай материалнуудые бүридхөөд, Yзөөнэй нютагай захиргаанай 100 жэлэй ой соогуур музейдэ бэлэглээ һэн. Цырендоржи Бальжитович физикын, астрономиин багша ябаhан, Намсалма Арсалановнагай багша байhан. Нарин нягта хүн, Тарбагатай hууринай схемэ зураhан шуу. 1931-1951 онуудта Тарбагатайда ажаhууhан айлнуудай список олоо. 1951 ондо эдэ зон булта Yзөөнэй сээнтэр зөөжэ ерэhэн байна. Дайнай үедэ тарбагатайнхид ехээр эдеэ хоол үйлэдбэрилдэг байhан, тэрэ үе харуулһан фото-зурагууд стенддэ ороо юм.
   Музейн экспонадуудые соёлой байшанай кружогой танхим руу асараад, музейн хэшээлнүүдые үнгэргэдэг. Кружогой танхим соо үхибүүд шатар, домино, даам, шагай наададаг. 2021 оной октябрь hарада мэдээжэ уран зохёолшо Чимит-Рэгзэн Намжиловай 95 жэлэй ой угтуулан, Намсалма Арсалановна hургуулиин номой сангые даагша Баира Лхасарановатай суг hургуулида, hууринай захиргаанда музейн-номой сангай хэшээлнүүдые үнгэргөө юм.
Жэл бүри октябриин 30-да хамалганда ороһон зоной мүнхэ дурасхаалда зорюулагдаhан үдэр үнгэргэгдэдэг. Ноябриин эсэстэ «Эрдэмэй ба технологиин жэл» тэмдэглэжэ, hууринай номой сангай ажалтантай суг Нобелиин лауреадууд - ород эрдэмтэд тухай музейн хэшээлнүүдые хээ юм. Yзөөн нютагhаа 26 эрдэмэй кандидадууд, нэгэ эрдэмэй доктор гараhан.
   «Музейн ажал хадаа зохёохы ажал юм, юундэб гэхэдэ элдэб шэглэлнүүдтэй: хизаар ороноо шэнжэлэлгэ, түүхэ, соёл, уран урлал. Музейн ажалтан үргэн мэдэсэтэй байхын хажуугаар бэшэхэ, шэнжэлхэ, дуу дуулаха, шүлэг хөөрэхэ, зүжэгтэ хабаадаха, хүн зонтой ажаллаха ёhотой. Нютагайнгаа, аймагай, тойрогой, хизаарай эмхи зургаануудтай эдэбхитэйгээр хүдэлхэ хэрэгтэй. Нютагайнгаа арад зоной дэмжэлтээр, аша туhаар нютагтаа хэрэгтэй түлэблэлнүүдые бэелүүлдэгби. Соёлой байшанай ба номой сангай ажалтадтай эбтэй эетэйгээр, урагшатайгаар ажалаа ябуулдагбди. Болгари болон Карели ороноор, Ленинград, Москва, Эрхүү хотонуудаар ябаhанби. Буряад дуу дуулаха, ном уншаха, шүлэг зохёохо, теннис наадаха дуратайб. Буряад хэлэ hайнаар мэдэхэб, япон, хитад поэдүүдэй зохёолнуудые оршуулжа, «Алтаргана» фестивальда шүлэг зохёожо туршадагби. Пандемиин урда тээ ветерануудай «Берегиня» клуб Алхана, Табтаанай hуурингуудта концерт-наада табижа, бэеэ бэетэеэ ябалсадаг hэмди. Табтаанай нютагай наhатайшуултай тамирай мүрысөөнүүдые эмхидхээбди. Заабол hургуули хэхэ, зохёохы талаар хүгжэхэ, элдэб янзын конференци, конкурснуудта хабаадажал байха хэрэгтэй гэжэ залуушуулда захиха байнаб. Һаяын түсэбүүд гэхэдэ, Yзөөнэй дунда hургуулиин нэрэ зэргэтэй багшанар ба Yзөөнэй дасанай лама хубарагууд тухай стенднүүдые бэлдэхэ хүсэлтэйб. Yнгэрэгшэ жэл Жалсан хүбүүмни hуурингуудай хоорондо музейн түлэблэлнүүдэй 3-дахи конкурсдо хабаадаа, «Дацаны – обители веры» гэhэн нүүдэл түлэблэлынь 1-дэхи шатын дипломоор шагнагдаа hэн. Энээгээрнь стенд бэлдэхэ түсэбтэйбди», - гэжэ Намсалма Арсалановна хөөрэнэ.
   Намсалма Жамбалова 2021 ондо олон онлайн конференцинүүдтэ хабаадаа: Yбэр Байгалай хизаарай «Семейные заботы» фотоконкурсын дипломдо хүртөө; бүхэроссиин аяншалгын «Минии hуурин» мүрысөөндэ «Минии Yзөөн - минии омогорхол» видео-элидхэл бэлдээд, 1-дэхи шатын лауреадай дипломоор шагнагдаа; «Аяншалагша-2021» гэһэн бүхэроссиин телевизионно конкурсдо Yзөөнэй ламанарай бисалгалай түб «Уржин Ханда» тухай элидхэл хээд, дипломдо хүртөө; «Буряад элитэ зохёолнуудые уншая» регионууд хоорондын акцида хабаадаад, дипломоор шагнагдаа; «Даширабдан Батожабайн зохёолнуудые хамта уншая» акцида амжалтатайгаар хабаадаа. Бүхэроссиин (уласхоорондын хабаадалгатайгаар) «Yбэр Байгал Эсэгын дайнай түүхэдэ» гэhэн эрдэмэй-дүршэл абалгын конференцидэ «Yзөөн нютаг Агууехэ Эсэгын дайнай жэлнүүдтэ: хамагаа фронтдо, хамагаа илалтада» фото-зурагуудтай элидхэлынь үндэрөөр сэгнэгдэhэн байна. Тэндэ Таджикистан, Монгол гэхэ мэтэ оронуудай эрдэмтэдые шагнажа, ехэ хужарлаа. «Жалсараевские чтения» эрдэмэй-дүршэл абалгын конференцидэ «От арата до святого» элидхэлээрээ 3-дахи шатын дипломдо хүртөө.
   Урагшаа һанаатай, ехэ дүй дүршэлтэй болоһон Намсалма Арсалановна мүнөө нютагайнгаа зониие элдэб янзын конкурснуудта, конференцинүүдтэ амжалтатайгаар бэлдэнэ бшуу.
                                                                                                                                                                                                                                                   Цымжидма ДОЛГОРОВА.

You have no rights to post comments