Агын аймагай соёлой байшанай дэргэдэ байгуулагдаһан «Этигэл» аман зохёолой ансамбль арадайнгаа ёһо заншал, үндэһэн соёл дэлгэрүүлжэ, Үбэр Байгалай хизаарай эрхим бүлгэмүүдэй нэгэн болонхой.
Эндэ хонгёо һайхан хоолойтой, зүжэг нааданда улигтай хүбүүд, басагад нютаг ороноо холуур суурхуулжа ябадаг. Тэдэнэр уласхоорондын «Алтаргана» нааданай, «Салют победы!», «Вместе мы - Россия», «Традиции» гэһэн бүхэроссиин ба региональна аман зохёолой харалга-мүрысөөнүүдэй илагшад юм. Һаяхан «Этигэл» ансамблиинхид Шэтэ хотодо Россиин соёлой уг залгамжалгын жэлэй нээлгын баяр ёһололдо наада харуулаа бшуу.
Этигэл ансамблиин гэшүүд.
«Этигэл» аман зохёолой бүлгэм «Соёл» гэhэн үндэһэн түлэблэлэй хэмжээндэ эмхидхэгдэhэн харалга-мүрысөөнүүдтэ урагшатай hайн хабаадана. 2019 ондо Хабаровск хотодо бүхэроссиин уран һайханай зохёохы бүлгэмүүдэй зональна шатын фестиваль-конкурсын илагша боложо, 2 сая түхэригэй грантда хүртөө hэн. Тэрэ мүнгөөрөө гоё hайхан дэгэлнүүдые, гуталнуудые оюулаа, абяанай аппаратура гэхэ мэтые абаа. Алас Дурнын федеральна тойрог түлөөлжэ, Россиин эрхим 20 ансамблиин тоодо ороод, Москва хотодо бүхэроссиин фестивалиин лауреадуудай гала-концертдэ хабаадажа, Агын буряадуудай аман зохёолтой танилсуулжа, дуунуудые зэдэлүүлжэ, «Морин эрдэниеэ магтан дуулая!» гэhэн зүжэглэмэл наада харуулhан байгаа. 2021 ондо Пермиин «Губерния» ДНТ-гэй байшанда бүхэроссиин аман зохёолой ансамбльнуудай «Традиции» конкурсдо «Бабжын наадан» гэhэн зүжэглэмэл ёhолол харуулаа, өөhэдтөө туhатай hуралсал гараа.
Баян түүхыень уудалхада, «Этигэл» бүлгэм 1995 ондо байгуулагдаhан. Түрүүн энэ бүлгэм «Заяан» гэжэ нэрэтэй байгаа. Удангүй «Заяан» аман зохёолой бүлгэм Улаан-Үдэ хотодо Гэсэрэй нааданда лауреат болоо hэн. Тэрэл жэлынь Улаан-Баатар ба Чойбалсан хотонуудаар гастрольдо ябажа, Агын буряадуудай аман зо-хёолтой танилсуулаа. 2004 ондо Чойбалсан хотодо үнгэргэгдэhэн бүгэдэ буряадай «Алтаргана» фестивалиин «Буряадай нэгэ үдэр» гэhэн аман зохёолой конкурсдо хабаадаhан байна. Саашадаа бэшэшье гүрэн, Россиин орон нютагуудаар ябажа, нүхэд ёhоной зохёохы ажалай холбоо харилсаагаа улам бэхижүүлээ бшуу.
2006 ондо «Этигэл» гэжэ шэнэ нэрэтэй болоод, Улаан-Yдэ хотодо «Алтаргана» фестивальда хабаадахадаа, «Үбhэнэй үе» гэhэн зүжэглэмэл наада харуулжа, гран-при шан шүүhэн байна. Тэрэ гэhэн сагhаа Агын Буряадай тойрогой соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэд - Д.Дондоков, Б.Ринчинов, мүн В.Жамсоев, Т.Дондокова, Б.Бороева, Д.Ирдынеев ба бэшэн мүнөө болотор аша үрэтэйгөөр ажаллана. Шэнэ халаан гэхэдэ, М.Дылгырова, Ч.Гончикжапова, С.Нордопова, Б.Дондоков, З.Дондоков болон бусад залуушуул урган гараа. Шэнэхээн нютагай Шадабай Санжидма арадай дуу hайханаар дууладаг аман зохёолой ансамблиин эдэбхитэй гэшүүн юм. 2016 ондо агынхидай Санкт-Петербург хотодо уласхоорондын «Интерфолк в России» үндэhэн соёлой фестивалиин гол ба хэдэн шангуудта хүртэхэдэнь, Санжидма эгэшэ фестивалиин эрхим дуушан боложо тодороо hэн.
Агын тойрогой түрүү соёлшон, соёлой гуламтын захирал ябаhан Цыржимыдык Ванданова «Этигэл» ансамблиин ажал 20-ёод жэлэй туршада амжалтатай ударидаhан. Тиин Россиин Федерациин Соёлой яаманай «Соёлой туйлалтын түлөө» тэмдэгтэ, «Агын Буряадай автономито тойрогой соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ» гэhэн нэрэ зэргэдэ, Монгол ороной Чингис хаанай нэрэмжэтэ университедэй «Алдарын Од» медальда ба бэшэшье шагналнуудта хүртөө бэлэй.
Тус ансамблиин туйлалтануудые нэрлэбэл, 2007 ондо Красноярска хизаарай Шушенское тосхондо «Саянское кольцо» гэhэн үндэhэ яhатанай хүгжэмэй фестивалиин дипломант болоо. Удаадахи жэлынь Дорнод аймагай буряад нютагуудаар гастрольдо ябаа. 2010 ондо Улаан-Баатар хотодо «Алтаргана» фестивалиин аман зохёолой конкурсдо «Басага зайлгалга» ёhолол найруулан табижа, гран-при шан шүүhэн байха юм.
2011 ондо «Этигэл» ансамбльда «арадай» гэhэн үндэр нэрэ зэргэ олгогдожо, аман зохёолой бүлгэм ажалаа улам эршэдүүлээ hэн.
Агын аймагай соёлой байшанай эмхидхэлэй методическа таhагые даагша, Yбэр Байгалай хизаарай соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ Сэсэгма Жамбалова иигэжэ тэмдэглээ бшуу: «Возвращение к истокам» гэhэн түлэблэлэй хэмжээндэ жэл бүри «Талын дуун» гэhэн буряад соёлой, аман зохёолой конкурснууд бүдүүн зоной ба хүүгэдэй дунда үнгэргэгдэдэг. Тэрэ тоодо Түрэл хэлэнэй үдэртэ элдэб хэмжээ ябуулга, диктант бэшэлгэ үнгэргэдэгбди. Соёлой гуламтын наhатайшуулай «Түмэн жаргалан» ба «Этигэл» арадай ансамбльнуудай дэргэдэ «Мүнгэн хонхо» ба «Yлзы» гэжэ хүүгэдэй бүлгэмүүд байгуулагдаhан. «Этигэл» ансамблиин «Yлзы» бүлгэмдэ Агын 2-дохи дунда hургуулиин ахалагша ангиин 20-ёод hурагшад ябажа, үндэhэн хэлэеэ, заншал, соёлоо мэдэхэ болоно. Мартын 15-да үхибүүд «Эдир баатар», «Эдир дангина» конкурснуудта хабаадаа. Декабрь hарада «Этигэл» ансамблиин артистнар «Бабжын наада» зүжэглэн харуулаа, Солбон Жамбалов Баир Дониров хоёр морин хуур, тобшуур, хэнгэрэг, лимбэ, суур, хомуз дээрэ наадажа, буряад хүгжэмэй зэмсэгүүд тухай хөөрэжэ үгөө. Энэ хөөрэлдөө, наада хэдэн нютагай хүүгэд пушкинска картараа hонирхон хараа юм. Һүүлэй үедэ бидэндэ хормейстер Баира Гомбожапова, режиссёр Цырен-Доржи Батоев гэгшэд ехэ туhа хүргэнэ. Арадай дуу онсо маягтайгаар гүйсэдхэдэг Шадабай Санжидма хүгшэн, нагаса эжынэрэйнгээ дуулаhан дуунуудые олоор мэдэдэг, залуушуулда заажа үгэдэг. Һаяхан Шэтэ хотодо Россиин соёлой уг залгамжалгын жэлэй нээлгын баяр ёhололдо, угтамжын нааданда «Этигэл» ансамбль хабаадажа, магтаал, hайшаалда хүртэhэн байна».
Мүнөө cагта тус ансамблиин хүтэлбэрилэгшөөр эдэбхитэй залуу мэргэжэлтэн Сэсэгма Нордопова хүдэлнэ.
Тобшолол хэхэдэ, арадай «Этигэл» ансамблиин туйлалта, амжалта туйлай ехэ, шэнэ хабаадагшад ерэжэ, арадайнгаа аман зохёолтой, урдын дуун, ёhололнуудтай дүтөөр танилсана. Мүнөө зун тэдэнэр Агын аймагай соёлшодтой суг уласхоорондын бүгэдэ буряадай «Алтаргана» фестивалиин нээлгын баяр ёhололдо зүжэглэмэл наада харуулжа, холо ойрын айлшадые сог залитайгаар угтахаяа бэлдэнэ.
Жалсан ЛУБСАНДАШИЕВ.
