Һүүлэй үедэ Үбэр Байгалай хизаарай, Агын Буряадай тойрогой засаг зургаанай зүгһөө хонин ажал һэргээхэ түһөө түсэб хараалагдана. Энэ шухала асуу-дал, олоной хэрэг, нэн түрүүн хү-дөөдэ хүдэлхэ хүнүүдэй шиидхэн бүтээхэ байһаниинь эли. Гүнэй нютагай элдин талаар ябахада, орхигдожо һандарһан малай байра, хото хорёо харагдахагүй, хүдөө буусанууд булта эзэтэй болоһон. Хамтын ажахыһаа гадуур Валерий Аюров, Эрдэни Батоболотов, Цэдаши Чимитцыренов, Эрдэм Дамдинов, Владимир Будаев гэгшэд хүдөөдэ үмсын ажахы (КФХ) байгуулжа, атар тарган адуу мал барижа, жэлэй дүрбэн саг-та мяха шүлэеэ, сагаан эдеэгээ буйлуулжа байдаг. Эгээл залуу фермер гэхэдэ, зоотехник мэргэжэлтэй, харгана угай, 30 гаран наһатай Сокто Бадмаев боло-но. Тэрэ нютагай үүлтэрэй адуу хаража, гүйгөөшэ хүлэгүүдые ажаллажа, хизаарай, тойрогой, «Алтаргана» нааданай мори урилдаанда урагшатай хабаа-дана бшуу.
Ажалша малша абын «баруун гар» болохо, уужам таладаа урматай хүдэлдэг Золто Будаев иигэжэ хөөрөө һэн: «Гү-нэйн дунда һургуули 2003 ондо дүүргэһэнби. Володя абынгаа малда ороё гэхэдэнь, үгыень дуулаһандаа мүнөө баяртайб. Хүдөөдэ байхада, ямар гоё гээ-шэб! Мүнөө сагта сээнтэртэ юу хэхэбиб даа, тала газарта малаа үдхөө һаа дээрэ гэжэ һананаб. Тон хүндүүлхэй асуудал гэхэдэ, ган гасуур дайралдадаг. Нёдондо шииг нойтотой байжа, малдаа лаб хүрэхэ үбһэ тэжээл бэлдээ һэмди. Бэшэ жэлнүүдтэ ногооной ургасын муу байхада, бүхэ-ли үбэлдөө эндэ тэндэһээ үбһэ тэжээл худалдажа абаабди. Жэ-шээнь, абамнай «Даамай» ажахын хүтэлбэрилэгшэ Батомункин Сувор ахайтай хөөрэлдэхэ, би өөрөө трактораар һолоомо зөөхэб - иимэ ушарнууд, арга хургаа олохо сагууд һайсал болодог. Би техникээр һонирхожо, Агын ДОСААФ-ай жолоошоной һургуули дүүргэһэнби».
Залуу малшан З.Будаевай хүг-шэн аба эжынь - Будын Цымпил ба Цыбенэй Һамажаб хоёр - ХIХ партсъездын нэрэмжэтэ колхоз-до хонин һүрэг 40 гаран жэлэй туршада арьбажуулһан. 1958 ондо түрүү хонишон Ц.Будаев забайкалиин нарин нооһото үүлтэрэй хонидые һайжаруу-лан үсхэбэрилһэнэйнгөө түлөө «Хүндэлэлэй тэмдэг» орденоор шагнагдаа бэлэй. Саг байдалай хубилаашье һаань, үри һадаһадынь буряадайнгаа заншалта ажал орхингүй, бүри эршэмтэйгээр үргэлжэлүүлхэ хүсэлтэй. Тэрэнэй хүбүүн Владимир Будаев түрэл колхоздоо залуу наһанһаа жолоошоноор хүдэлжэ, «КамАЗ» ба «Урал» тү-хэлэй авто-унаануудаар элдэб ашаа, модо шэрэлсэһэн. Колхозой хүтэлбэриин дурадхалаар малда орожо, хамтын ажахын эрэ буруудые харууһалһан байна. Һүүлээрнь 2013 ондо В.Будаев хүдөөдэ үмсын ажа-хы байгуулхадаа, Хуһатын адаг гэжэ газарта хуушан бууса һэргээгээ, үхэр малай, үбһэнэй хото хорёо, хашаарай араар ута татуурга баряа. Анхан эндэ Будын Бутид хүгшэн эжынь хамтын мал хараһан ха. Урда хажуудань Хуһатын гол урдана, холо бэшэ Сэсэн Сагаан ламбагайн субар-га, Саса обоо бии, сэхэ зүүн тээнь 4 модоной зайда Будалан уула элеэр харагдаха. Тэдэнэр үглөө бүри нютагайнгаа обоо уулануудта эдеэнэйнгээ дээжэ, һү сайгаа үргэжэ байдаг. 2015 ондо «Эхилэгшэ фермернүү-дые дэмжэлтэ» гэһэн конкурсын грант шүүжэ, хитад «Фотон» трактор, 2-брусна үбһэнэй машина, тармуур, үбһэ багсалха (пресс) техникэ, 17 толгой бодо мал абаа. «Адуун һүрэг үдхэлгэ» ба «Мяхалиг үүлтэрэй бодо мал үсхэбэрилгэ» гэһэн 2 шэглэлээр ажалаа ябуулдаг. «Би ехэ хүбүүнтэнээрээ суг хү-дөөдэ байжа, мал харалсанаб. Золто хүбүүмни «ондоо тээшээ ошохогүйб, эндээ байхаб» гэжэ хэлээд, хамаг ажалаа оролдосотойгоор хэдэг. Хүбүүмнай мал танихадаа бэрхэ, бүхы үнеэдээ һааха, малай нюдэ хараад, бэень һулараад байна гэжэ хэлэхэ. «Беларусь-80» гэһэн хуушаншаг хоёр трактор нэтэрүүгээр носожо заһабарилдаг. Түмэр харгыда машинистээр хүдэлдэг, гэр бүлэтэй Согто бага хү-бүүмнай ажалайнгаа забһарта авто-унаагаар гүйлгэжэ ерээд, түмэр түдэгэ бэлдээд байхадамни, гагнаха юумэ бултыень бүтээжэ зохёогоод ошодог. Рулонтой хүндэ үбһэ шэрэхэ түхеэрэлтэ хэжэ үгөө. Мүнөө 100 гаран толгой бодо малтайбди, хэдэн адууһан байха. «Гансаһаа газар дүүрэхэ» гэдэгтэл, 8 гүүн түрэжэ, дороол олон болоно ааб даа. Шабын түмэрөөр хорёо хэжэ, зелёнко тариха хүсэлтэйбди. Туяна бэ-римнай Могойтын ай-магай Хүһөөшэ нюта-гай, мори унаад гүйлгэхэ, трактораар ябаха, ямаршье ажал хэжэ ядаха-гүй, шуран, баһал малша хүн юм. Худагымнай хонишоноор хүдэлһэн. Бурхан багша яагаад бидэндэ иимэ ажалша бэрхэ бэриие үгэһэн юм бэ, сэдьхэлнай хананги, баяртай байдагбди. Буу-садамнай зайн гал та-таатай. Унтараа һаань, Будалан уулын оройдо байһан антеннээр дохёо Шэтэ руу дуулгагдажа, электригүүд дары түргэн ерэжэ заһадаг. Үбһэ сабшалгын үедэ зайн галай түлбэриин горитойхон болоошье һаань, юрэдөө, һара бүхэндэ 300 түхэриг түлэжэ ядахаар бэшэ. Буусадамнай нютагай буряад үүлтэрэй соохор азарга ба арбаад толгой морин бии. Майн 20-ёодоор үнеэдтээ буха табижа үрэжүүлхэбди. Мүнөө нэгэ һайн хашараг буха хорёо соо ото хаалтатай байна. Эмэ түлгэ хонидые худалдажа абаха түсэбтэйбди. Зүгтөө хонин гээшэ ган гасуурта үбһэ тэжээл олигой ехээр эдидэг амитан. Үхэр мал өөдэ һөөргэнь шэрэхэгүй, шуһыень шалгуулха, карантин гараха г.м. саарһан данса үлгөөтэй, ветеринарай эрилтэнүүдые сахидаг-бди. Малай ашаг шэмэ - мяха, һү, тоһо худалдажа, олзо оршо олохоор байдаг. Сэрэгэйхидтэй хөөрэлдэжэ, мяха бөөнөөр (оптом) худалдажа, хубсаһа, талха таряа, хоол хошо, ашанар-таа ном дэбтэр нэгэ доро абадагбди. Хажуугаарнь үбэлдөө заһабарилгын хэрэгсэлнүүдые бага багаар суглуулаа һаа дээ-рэ байдаг. Хүбүүнтэмнай 2 хүүгэдтэй: Алдар хүбүүниинь - 5-дахи ангиин һурагша, Арю-на басаганиинь 8-тай болохоёо байна. Багша мэргэжэлтэй Валентина Добчиновна нүхэрни сээнтэртэ ашанараа харалсажа, һургуули һударта ябуулдаг. Наһанайнгаа амаралтада гарахадаа, хүдөөдэ мал хараха дүрэлжөөтэй хүбүүндээ үмсынгөө ажахы даалгажа үгэ-хэб», - гэжэ Золто хүбүүнэй эсэгэ, 59 наһатай Владимир Цымпилович омогорхон хөөрөө һэн. «Абын байхада, хүниие тани, агтын байхада, газар та-ни» гэдэгтэл, залуу малшан абынгаа захяа заабаряар адуу малаа үдхэжэ, үнэн сэхэ абари зантай, ажаллахы эрмэлзэлтэй, зон нүхэдтөө хүндэтэй ябана.

You have no rights to post comments