Археологууд ба этнографууд арадуудай зан заршам, соёл болбосорол, үндэһэн хэлэ шэнжэлэн үзэдэг мэргэжэлтэд мүн. "Эртэ урда сагһаа Байгал шадарай үбэртэ һуурижаһан буряадууд модоор уран гоё бүтээлнүүдые дархалдаг, талаан бэлигээ үеһѳѳ үедэ дамжуулдаг", - гээд шэнжэлэгшэд тэмдэглэһэн байдаг.
Д.Даширабданов Агын дасанай Согшон дуганай шэмэглэл угалзануудые һиилэнэ.
МОДО ХАТААХА ЁҺОТОЙ
Буряад арадай анха үнинһѳѳ һуурижаһан газар хада уулаар, ой тайгаар, тунгалаг сэбэр уһаар баян юм. Нютаг нютагта хуша, хуһан, уляаһан, шэнэһэн модод ургадаг. Модошо дархашуул тэдэниие элдүүрилжэ, хүнэй ажабайдалда хэрэгтэй бүтээлнүүдые дархалдаг. Нэн түрүүн, модоёо жэл тухай хуурай газарта хатаадаг. Хатаһан модоёо һиилэжэ, бүтээл бүхэнѳѳ нарин нягтаар ажалладаг, тэрээндээ угалза тааруулжа зураад, үнгэ оруулжа шэрдэдэг.
ЭГЭЭЛ ХЭРЭГТЭЙ ЗЭМСЭГҮҮДЫНЬ
Дархан хүн өөрын зэмсэггүйгѳѳр юушье хэжэ шадахагүй. Эгээл хэрэгтэй зэмсэгүүдыень тоолобол: һүхэ, хутага, ухами (хоёр тээгээ эритэй модо түнхидэг хутага), харуул, һүүшэ (модо нүхэлдэг зэмсэг), алха, мунса, хюрөө, шүбгэ, һоёо шүбгэ (гүрөөһэнэй эбэрээр хэдэг, арһа нүхэлхэдөө хэрэглэдэг), бүлюу (шэрүүн, зөөлэн гэжэ байдаг), хазуур гэхэ мэтэ болоно. Эдэ бүхы зэмсэгүүд хүндэтэйгѳѳр хадагалагдадаг, дээгүүрнь алхажа болохогүй, газарта хаяхагүй.
"Декоративное искусство монголоязычных народов XIX-середины ХХ века", "Лодон багшын дэбтэрһээ", "Буряад арадай угалза хээ" номууд ба Soyol.ru хэрэглэгдэбэ.
Дэлгэрэнгыгээр 6-дахи дугаарта.
