Ага нютагай түрүүшын лётчик-испытатель, Эсэгын дайнай ветеран, «СССР-эй аэрофлодой эрхим», аюулгүйгѳѳр ниидэлгын 500000 км ба 1000000 км гэhэн хүндын тэмдэгүүдээр шагнагдаhан Цыден-Дамба Рабдано 1913 ондо Ушарбай нютагта түрэhэн намтартай.
Тэрэ 1910-аад онуудта Могойтын hомоной зайhан ябаhан Дэлэгэй Рабдан гэжэ хүнэй үргэмэл хүбүүн байhан. Тусгаар hүбэлгэн, хурса ухаатай, ажалша бэрхэ хүбүүн 1933 ондо Москвагай Тимирязевай нэрэмжэтэ хүдөө ажахын академиин дэргэдэхи зоотехническэ институдта ороhон. Нэгэдэхи курс дүүргээд, комсомолой уряалаар Саратовай можын Балашово хотын ниидэлгын училищида орожо hураад, 1938 ондо лётчик мэргэжэлтэйгээр дүүргэhэн. Удаань эрхимээр дүүргэгшэдэй тоодо Тамбов хотын гражданска авиациин училищиин ниидэгшэ инструктораар эльгээгдэhэн байна.
1939-1948 онуудта Цыден-Дамба Рабдано Узбекистанай ба Киргизиин эрхэтэнэй авиациин хүтэлбэридэ лётчигоор, агаарай онгосын командираар хүдэлhэн. Эсэгын дайнай үедэ Ташкент хотоhоо сэрэгэй самолёдуудые фронтын дэргэдэхи аэродромуудта хүргэн абаашадаг байhан. Тэрэ албанай онсо харюусалгатай ба аюултай үүргэнүүдые эрхимээр ябуулhан габьяагай түлөө Улаан Тугай, Эсэгын дайнай орденгуудаар, Узбекистанай, Киргизиин Хүндэлэлэй грамотануудаар шагнагдаhан. Саашадаа амгалан сагта ажалай габьяагай түлөө “Хүндэлэлэй Тэмдэг” ордендо болон олон медальнуудта хүртэhэн.
1946 ондо Баку хотодо ниидэлгын бэлэдхэлэй дээдэ курс онсо эрхимээр шалгаран дүүргээд, 1948-1961 онуудта Эрхүүгэй авиациин заводто лётчик-испытателяар албаяа үргэлжэлүүлhэн намтартай. Удаань ниидэлгын наhанай болзорой дүүрэхэдэ, 1961-1977 онуудта, наhанайнгаа амаралтада гаратараа, Эрхүүгэй аэропортын ниидэлгын албанда диспетчерээр хүдэлhэн.
СЭСЭН ЭЖЫН ҮРЕЭЛ
Агууехэ Эсэгын дайнай эгээл эхиндэ, 1941 оной июль hарын hүүл багаар Сагаан-Шулуутай нютагай Балданай Буда, Цымпилэй Радна, Сагаан Доржо, Субаанай Рыгдын, Будын Чимитдоржи гэhэн табан хүбүүд нэгэ үдэр фронтдо мордоhон түүхэтэй.
Эсэгын дайнда үдэшэхэ үедөө Чимитдоржиин эжы – Гомбын Долсон гэгшэ тэдэнэртэ нэгэ-нэгэ торхо шиирануудые бэлэглэн барюулаад, иигэжэ үреэhэн гэдэг: «Хатуу харанхы газарта ябаха болоо hаа, харгыгаа гэрэлтүүлээрэйгты. Хүйтэндэ даараа hаа, гал түлижэ дулаасаарайгты. Амгалан мэндэ нютагаа бусажа, эхэ эсэгэнэрэйнгээ гал гуламта унтараангүй, бадараажа ябаарайгты!»
Ехэл дэмбэрэлтэй үреэл байгаа даа! Табан хүбүүд дүлэтэ дайнай бүхы дүрбэн жэлдэ дайлалдаад, булта амиды мэндэ бусаhан юм. Урдань уг гарбалайнгаа гуламтын гал унтараахагүй үреэлтэйгээр гэртэхин үхибүүдтээ хурим түрэ дээрэнь шиира бэлэглэдэг заншалтай байhан. Будын Чимитдоржи аха буянтай хэшэгтэй үндэр наhа эдлэжэ, олон үри хүүгэдтэй, аша гушанартай, нютагай хүндэтэй хүнүүдэй нэгэн hэн. Тиигээд эжынгээ жэшээгээр, залуу бүлэдэ шиира бэлэглэжэ, шэнэ гэртэнь гал мүнхэрүүлдэг гурим сахидаг заншалтай байhан.
Дэлгэрэнгыгээр 18-дахи дугаарта.
